ҮКІМЕТ «Егемен Қазақстанның» апталық қосымшасы

“БИЗНЕСТІҢ ЖОЛ КАРТАСЫ”: БОЛАШАҚҚА БАСТАЙТЫН БАҒДАР “Бизнестің жол картасы-2020” кәсіпкерлер үшін де, сол секілді банктер мен инвесторлар үшін де шикізаттық емес жобаларды қаржыландыру жөнінен жаңа мүмкіндіктер ашады”.

Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың  Қазақстан халқына Жолдауынан.

Шағын және орта бизнеске қолдау көрсету еліміздің үдемелі индустрия­лық-инновациялық бағдарламасының басым бағыттарының бірі болып табылады. Осы қолдауды қолға алып, оны қалып­ты жолға түсіру үшін Үкімет өзінің үстіміздегі жылғы 13 сәуір күні өткен отырысында “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасын бекіткені белгілі. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев биылғы жылғы Жолдауын жариялаған жиында: “Үкіметке 2010 жылдан бастап өңірлерде кәсіпкерлікті дамыту жөнінде бірыңғай бюджеттік бағдарлама енгізі­луін қамтамасыз етуді тапсырамын. Бұл бағдарламаның мақсаты өңірлерде кәсіпкерліктің, бәрінен бұрын шағын және орта бизнестің жаңа тобын дамыту есебінен тұрақты жұмыс орындарын ашу болады”, – деген еді. Ал Үкімет отырысында Премьер-Министр Кәрім Мәсімов Үкімет пен бүкіл кәсіпкерлік ұйымдар арасында бірегей үйлестіру кеңесінің құрылғанын айта келіп, “Бұл – өткен жыл бойына өмір сүріп, өз жұмысының тиімділігін көрсеткен бұрынғы дағдарысқа қарсы үкіметтік кеңестің қисынды жалғасы. Бұл – біз оперативті режімде шешімдер қабылай алатын орган. Яғни, біз кәсіпкерлік және банктік ортамен өзара қарым-қатынастардың жұмыс органын құрдық”, деп атап көрсеткен болатын . Үкімет басшысы сол жолы атап өткендей, “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасының бекітілген нұсқасы догма емес, қажеттілік болғанда және жүзеге асыру тәжірибесі тұсында оны жетілдіре түсу үшін қажетті түзетулер енгізіліп тұрады. “Бизнестің жол картасы-2020” – бұл экономикалық қана емес, сонымен бірге, бірінші кезекте саяси да мәселе. Нақты сектор­дағы әртараптандырудың тағдыры мен Қазақстанның сыртқы рыноктардағы бәсекеге қабілеттілігі біздің бизнестің осы бағдарламаға қаншалықты қосыла алатындығына байланысты болмақ. Дәл ұлттық бизнестің өзі Қазақстан экономикасын дамытудың локомотиві болуға тиіс. Мәселені қарау барысында болашаққа бағыт ұстайтын байыпты бағдарламаға осындай баға беріп өткен Премьер-Министр 2010 жылы ресурс­тардың елеулі бөлігінің жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды сауықтыруға жұмсалатынын айта келіп, келесі жылдан бастап біздің банктік орта қаржы ресурс­тарының нақты экономиканы несиелеуге қарай бетбұрысын ынталандыру қолға алынатынын тілге тиек етті. Осы жерде ол сондай-ақ біздің қай бағытқа қарай бет алып бара жат­қа­ны­мыз­ды көрсету үшін жаңа жоғары тех­но­логиялы өн­дірістерді құрудың негізгі мақсатқа айналатындығына назар аударды. “Бизнестің жол картасы-2020” бағ­дарламасы Қа­зақ­стан­ды үдемелі ин­дустриялық-ин­но­­вациялық да­мы­тудың 2014 жылға дейінгі кезеңге арналған мем­ле­кеттік бағ­дар­ла­ма­сын жүзеге асы­ру тетіктерінің бірі болып табылады. Бағдарлама жеке кәсіпкерлікті дамыту тұр­ғысында шағын және орта бизнеске қаржылық қолдау көрсету, әкімшілік кедергілерді төмендету, тауарлар сатып алу мен қызметтер көрсетуде қазақстандық мазмұнды ұлғайту үшін қажетті жағдайлар жасау жайларын қарастырады. Айналып келгенде, бұл бағдарламаның басты мақсаты эконо­миканың шикізаттық емес секторларын­дағы өңірлік кәсіпкерліктің тұрақты да тепе-тең дамуын қамтамасыз ету, сол сияқты қазіргі бар жұмыс орындарын сақтап, жаңадан тұрақты жұмыс орындарын ашу болып отыр. Бағдарламаның мақсатты индика­торларына жалпы сомасы 400 миллиард теңгеден кем болмайтын несиелерді жыл сайын төмендетіп отыру көрсеткішін жатқызуға болады. Ал 2015 жылға қарай елдегі өңдеу өнеркәсібінің ішкі жалпы өнім құрылымындағы үлесін 12,5 пайыздан кем емес деңгейге, шикізаттық емес экспорттың үлесін жалпы экспорт көлемінің 40 пайыздан кем емес дең­гейіне, шикізаттық емес сектордың көле­мін өңдеу өнеркәсібінің жиынтық өнді­рісі көлемінің 43 пайыздан кем түспейтін дең­гейіне жеткізу, сондай-ақ өңдеу өнер­кәсібіндегі еңбек өнімділігін кем де­генде 1,5 есеге ұлғайту міндеті алға қойылады. “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасын жүзеге асырудың негізгі үш бағыты бар екені де қазір жұртқа түгел мәлім. Енді соларды бір қайталап айтып жіберсек, олардың жаңа бизнес-бастамаларға қолдау көрсету, кәсіпкерлік секторды сауықтыру және экспортқа бағдарланған өндірістерге қолдау көрсету сияқты үш ұстыннан тұратынына тағы көз жеткізе түсеміз. Сөз сыралғысында бағдарламаны жүзеге асыру нәтижесінде қандай жетістіктерге қол жеткізілгелі тұрғанын, олардың қандай басты мақсаттарды алға тартқанын айтып өткеннің де артықтығы болмас. Бірін­шіден, ол индустриялық-инновациялық дамуға бағытталған жаңа инвестициялық жобаларды жүзеге асыру барысында жеке сектордағы кәсіпорындар үшін қаржы ресурстарының қолжетімділігін арт­тыруға қызмет жасайды. Екіншіден, жеке сектордың, бірінші кезекте банк­тердің қаржыларын экономиканың ши­кізаттық емес секторларындағы инвести­циялық жобаларды жүзеге асыруға тартатын болады. Үшіншіден, жеке сектордың, бірінші кезекте, шағын және орта бизнес кәсіпорындарының қаржылық-эко­номикалық тұрақтылығын арт­тыруға көмектеседі. Бағдарлама осы мақсатты жұмыс­тарды жүзеге асыру үшін оны екі ірі кезеңге бөліп қарастырып отыр. Мұның бірінші сатысы 2010 жылдан 2014 жылға дейінгі аралықты қамтиды. Онда биылғы 2010 жыл қанатқақты жыл болып есептеледі. Ал екінші саты 2014 жылдан 2020 жылға дейін созылып, осы қолға алынған іргелі жұмыстарды тия­нақтайды. Бұл ретте бағдарламаның қажетті қаржылары мен оларды қаржы­ландыру көздерінің де түбегейлі шешіліп қойылғанын айтуымыз керек. Оны жүзеге асыру үшін биыл респуб­ликалық бюджеттен 30 миллиард теңге қарастырылған. Бұл қаржылардың 11,2 миллиард теңгесі жаңа бизнес-баста­маларды қолдауға, 16 миллиард теңгесі кәсіпкерлік секторды сауықтыруға, 2,8 миллиард теңгесі экспортқа бағдарланған өндірістерге қолдау көрсетуге жұмсалмақ. Осы жерде Үкімет бас­шысының мына бір сөзін еске сала кеткен жөн. “Бөлінген қаржыларды пайдаланудың мөлдірлігін қамтамасыз етудің маңызы орасан зор. Біздің дағдарысқа қарсы бағдарлама бойынша бірлескен тәжіри­беміз оған нақты дәлел болып табылады. Осындай маңызды жұмысты респуб­ликалық және өңірлік деңгейлерде жалғастырудың маңызы зор деп есептеймін”, – деген еді бұл орайда Премьер-Министр Кәрім Мәсімов Үкімет отырысында. Енді бірінші бағытты құрайтын бизнес-бастамаларға қалайша қолдау көрсетіледі деген мәселеге келер болсақ, бұл ретте мынадай маңызды міндеттердің шешім табатынын атап көрсету қажет. Олардың қатарында жобаларды жүзеге асыру үшін банктер берген несиелердің пайыздық ставкаларын субсидиялау, жобаларды жүзеге асыру үшін банктер берген несиелерді ішінара кепілдендіру, өндірістік (индустриялық) инфрақұры­лымдарды дамыту, бизнес жүргізуге сервистік қолдау көрсету, кадрлар даяр-лау, жастар тәжірибесі және әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдастыру секілді мәселелер бар. Келесі бағыт – кәсіп-керлік секторды сауықтыру шеңберінде борышкерге банктер несиелері бойынша бұрыннан бар және жоба қолдау тапқаннан кейін пайда болатын бір несиелік желідегі жаңа борыштар бойын­ша пайыздық ставкаларды субсидиялау, борышкердің салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді (дербес табыс салығынан өзге) төлеуін кейінге, яғни өсімақы есептеместен 3 жыл мерзімге қалдыра тұруды заңдық деңгейде қарау, кәсіпорынды қаржылық-экономикалық сауықтыру жоспары шеңберіндегі өзге де сауықтыру шаралары, оның ішінде Қазақ­станның қор биржасында орналастырылған облигациялар бойынша ішкі кредиторлар алдындағы борыштарды тоқтата тұру түріндегі қолдаулар көрсетілуі мүмкін. Бағдарламаның бұл бағытына экономи­каның басым секторларындағы кәсіп-керлер ғана қатыса алады. Сол сияқты үшінші бағыт – экспортқа бағдарланған өндірістерге қолдау көрсетуге тоқталсақ, бұл ретте мемлекеттік қолдау бұрыннан бар банк несиелерінің пайыздық ставкаларын субсидиялау арқылы жүзеге асырылатынын айтар едік. Бағ­дар­ламаның бұл бағытына тау-кен және металлургия өнеркәсібі кәсіпорын­дарынан тыс, экономиканың былайғы барлық сектор­ларында өндірген өнімде­рінің 10 пайыздан астамын экспортқа шығаратын кәсіпкерлер қатыса алады. Онда пайыздық ставкалары суб­сидияланатын несиелердің сомасы бір заем алушыға шаққанда, 3 миллиард теңгеден аспауы тиіс. Субсидиялаудың ең ұзақ мерзімі одан әрі 10 жылға дейін ұзарту мүмкіндіктерін қарастыра оты­рып, 1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзімді құрайды. Тағы бір мәселе. 2010 жылы бағдар­ламаға қатысушы банк­тердің сыйақы ставкалары 12 пайыздан аспайтын болуы керек. Бұл жағдайда экс­порттаушы 4 пайызын төлейді де, мемлекет 8 пайы­зына өтемақы береді. 2011 жылдан бастап субсидиялау мөлшері банк сый­ақысы ставкасының 70 пайызын құрай­тын болады. Пайыздық ставка­ларды субсидиялау және банктердің несиелері бойынша кепілдік беру тәр­тібіндегі бағдарламаның барлық бағыттарын Үкімет айқындайды. Қазіргі таңда елімізде осы бағдар­ламаны жүзеге асыру бағытында біршама жүйелі жұмыстар жүруде. Оны қыркүйек айында Ақтөбеде өткен республикалық кеңестің қорытындылары да айқын байқатып берді. Сол жиында Премьер-Министрдің орынбасары Ербол Орынбаев атап көрсеткендей, бағдарла­маны тыңғылықты жүзеге асыру жөнінен Ақтөбе, Қарағанды және Алматы облыс­тары республиканың өзге өңірлерінен оқ бойы алда келеді. Бағдарламаны жүзеге асыру жайы қазан айының аяғында Алматыда өткен Қазақстан бизнес көшбасыларының екінші республикалық форумында да кеңінен сөз болды. Онда “Бизнестің жол картасы-2020” бағдар­ламасы бойынша жаңа бизнес-баста­маларды қолдау бағытында аймақтарда 19,7 миллиард теңгенің жобалары мақұлданғаны айтылды. Қазірге дейін екінші деңгейлі банк­терде 313,8 миллиард теңгені субси­диялау туралы 513 өтініш қаралып жатыр. Алғашқы бағыт бойынша экономиканың мәшине жасау, металл өңдеу, агро­өнеркәсіп кешені, фарма­цевтика және басқа салаларын қамтитын 58 несиелік жоба мақұлданған. Бұл деректі жоға­рыдағы жиын­да Эконо­микалық даму және сауда вице-министрі Марат Құ­сайынов жеткізді. Осынау жобалар­дың арасында құны 3 миллиард теңге тұратын №3 Қарағанды жылу-электр орталығын жаңарту мен қуатын ұлғайту, тәуліктік қуаты 150 тонна астық өңдеуге арналған “Белес-Агро” ЖШС-ның 1,5 миллиард теңгелік диірмен кешені құрылысы, қазақстандық алғашқы газ өндіруші агрегаттар мен газ-турбиналы электр стансасы агрегаттарын жасауға арналған “Батыс Қазақстан мәшине жасау компаниясы” (1,5 миллиард теңге) ең ірілері болып табылады. Өзінің сөзінде М.Құсайынов сонымен бірге мақұлданған жобалардың басым бөлігі Ақтөбе (18), Қарағанды (11), Батыс Қазақстан (9) облыстары мен Алматы (7), Астана (6) қалаларының үлесіне тиетінін де атап өтті. Оларды несиелеуді негізі­нен “ТұранӘлем” банкі (3,1 миллиард теңгенің 23 жобасын), “Альянс банк” (1,5 миллиард теңгенің 16 жобасын), Халық банкі (3,1 миллиард теңгенің 13 жобасын), “ЦентрКредит” банк (5,4 миллиард теңгенің 10 жобасын) пен Ресей “Жинақбанкі” (4,5 миллиард теңгенің 7 жобасын) мақұлдап отыр. Бүгінгі таңға “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасы бойынша экспортқа бағытталған өндірісті қолдау бағытында аймақтарда 22,4 миллиард теңгенің несиесін субсидиялаудың 21 жобасы келісімге ие болыпты. “Мақұл­данған 21 жобаның 11,1 миллиард теңгелік 6 жобасы Шығыс Қазақстан облысында, 2,7 миллиард теңгенің алты жобасы Қарағанды облысында. Ал өзге жобалар Оңтүстік Қазақстан (3), Алматы, Батыс Қазақстан (екі-екіден) және Маңғыстау мен Солтүстік Қазақ­стан (бір-бірден) облыстарының үлесіне тиіп отыр. Бұл кәсіпорындарда қазір 3,5 мыңнан астам адам жұмыс істейтін болса, жобалар жүзеге асырылған кезде қосымша 1,5 мың адамға жұмыс орны ашылмақ. Онда металлургия, тоқыма өнеркәсібі сияқты басқа да салалар қам­тылған”, – деді осы орайда жоғары­дағы бизнес-форумда Экономикалық даму және сауда вице-министрі М.Құсайынов. Ал субсидия алатын несиелердің ең ірілері Оңтүстік Қазақстан облысын­дағы “South Textіlіne KZ” ЖШС (3 миллиард теңге), Шығыс Қазақстан облысындағы “Шығысма­ш­завод” АҚ (2,8 миллиард теңге) және Алматы облы­сындағы “Қайнар АКБ” ЖШС (1,8 миллиард теңге) жобасы болған. Жалпы, “Бизнестің жол картасы-2020” бағдар­ламасы бо­йынша жаңа бизнес-бас­тамаларды қолдау, кәсіпкерлік секторды сауықтыру және экспортқа бағдарланған өнді­ріс­терді қолдау бағыт­тарында қазіргі таңда субсидиялауда 73,47 миллиард теңгелік несиенің 130 өтініші мақұл­данған. Оның 58-і (19,7 миллиард теңге) бірінші бағыттағы, 31-і (31,3 миллиард теңге) екінші бағыттағы, 21-і (22,4 миллиард теңге) үшінші бағыттағы жобаларда қарастырылған. Вице-министрдің сөзіне қарағанда, бағдар­ламаның негізгі құралдарының бірі саналатын несиелерді кепілдендіру бойынша аймақтарда 5,7 миллиард теңгенің 22 жобасы мақұлданыпты. Олардың 7-уі Ақтөбе (2,1 миллиард теңге), 4-уі Қарағанды (925,5 миллион теңге) облыстарында орналасқан. Ал Алматы қаласы мен Павлодар, Батыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан облыстарына екі-екіден, Астана қаласы мен Алматы, Солтүстік Қазақстан облыстарына бір-бірден келіп отыр. “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасы бойынша бюджеттен сервистік қолдауға 138 кәсіпорынға 638,7 миллион теңге бөлінген. Сер­вистік қолдау құқықтық, маркетингтік, консалтингтік, бизнес-жоспарлар жасау, өндірілген өнімді ілгерілету мен айналымға қосу, бизнесті ашу мен жүргізу қызметі түрлері бойынша жасалады. Ол негізінен тамақ өнер­кәсібі, ауыл шаруа­шы­лы­ғы, туризм сияқты сала­лалардағы шағын және орта бизнес кәсіпорындарына көрсетіледі. Вице-министр Марат Құсайыновтың айтуынша, бюджеттен өндірістік инфрақұрылымды дамытуға 81 кәсіпорынға 4,8 млрд. теңге бөлінген. Өндірістік аймақтарды ұйымдастыру аясында өтініштер Ақтөбе (18), Солтүстік Қазақстан (15), Жамбыл (7), Қостанай (6), Ақмола (6), Оңтүстік Қазақстан (5), Қарағанды (5), Қызылорда (4), Атырау (4), Маңғыстау (3), Алматы (3), Батыс Қазақстан (1) облыстары мен Алматы (2) және Астана (2) қалаларынан түскен. Ондағы кәсіпорындарда қазір 14 мыңнан астам адам жұмыс жасайды. Сервистік қолдаудан кейін онда тағы 5,4 мыңға жуық жаңа жұмыс орнын ашу жоспарланып отыр. Ал субсидиялау кезеңінде олардың салықтық төлемдері 27 млрд. теңгеден аспақ. Сонымен, “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасы өз мақсатын орындаудың даңғыл жолына түсті. Оның алған бағыты мен атқарып жатқан жұмыстары көңіл тоғай­тады. Ал осы қамқорлық пен қолдауды тиімді пай­далана білу жалғыз шағын және орта бизнес өкіл­дерінің ғана емес, олар­ды дұ­рыс жолға салу мін­деті жүк­тел­ген ат­қарушы ор­ган­дар мен ти­істі құ­ры­­лым­дар­дың да мін­деті бол­мақ. Серік ПІРНАЗАР.