Елімізді қуатты әрі бәсекеге қабілетті мемлекеттер қатарына жеткізуде өңірлік даму реформаларына да үлкен үміт артылып отыр. “Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері” Жолдауында жаңа өңірлік саясат 2020 жылға дейінгі стратегиялық жоспардың аса маңызды тіні ретінде қарастырылып, экономикалық өсу орталықтарын жергілікті жерлерден қалыптастыруға айрықша ден қойылғаны белгілі. Елбасы Н.Назарбаев барлық облыс әкімдерімен еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының 9 айдағы қорытындыларын талқылауға арналған кеңесте ел экономикасының жақсы өсу қарқынын атап көрсете келіп, жыл аяғына дейін жергілікті жерлерде атқарылатын тапсырмаларды санамалап берді. Бұл талаптар, түптеп келгенде, ауыл тұрғындарының өмір сапасының жақсаруын және әлеуметтік қорғалуының нығаюын қамтамасыз етері анық.
Облыстық әкімдікте өткен келелі жиын Президент тапсырмаларын іске асыру жайына арналды. Облыс әкімі Серік Біләлов биылғы жыл міндеттерін орындаудың маңыздылығын айта келіп, атқарылған жұмыстармен қоса бірінші кезекте шешілуі тиіс міндеттерді де көпшілік назарына ұсынды.
Алдымен, жыл аяғына дейін үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы жобаларын аяқтау және биыл тұсауы кесілген нысандардың толық қуатында жұмыс істеуін қамтамасыз ету қажет. Облыста жалпы құны 27,6 миллиард теңгені құрайтын 14 жобаны игеріп, 1812 жаңа жұмыс орнын ашу көзделген. Биыл 13,9 миллиард теңгенің 10 жобасын жүзеге асыру жоспарланса, қолданысқа енгені – 7. Жыл аяқталғанша жалпы сыйымдылығы 60 мың тонналық элеватор кешені, қуаттылығы 60 мың тонналық 4 астық сақтау қоймалары, 320 басқа арналған сүт фермасы құрылыстарын аяқтау міндеттері тұр.
Маңыздылығы одан әсте кем түспейтін тапсырмалардың бірі – құрылыс қарқынын бәсеңдетпеу. Әсіресе, бюджет қаражатына салынып жатқан әлеуметтік нысандарды толық іске қосу, сонымен бірге құрылыс құнын арзандатуға бағытталған денсаулық сақтау, мектептер мен балабақшалар нысандарын тұрғызу жөніндегі құрылыс нормалары мен ережелеріне өзгертулер мен толықтырулар енгізу. Алайда, бұл бағыттағы жұмыстар әлі баяу. “100 мектеп, 100 аурухана” бағдарламасы аясында үш әлеуметтік нысанның құрылысын аяқтау белгіленген. Преснов кентіндегі 100 төсектік туберкулезге қарсы диспансер мен бір ауысымда 90 науқас қабылдайтын емхананың, Петропавл қаласындағы 500 науқасқа арналған емхананың құрылыстары бітуге тақау. Ал, Ғ.Мүсірепов ауданында салынып жатқан нысан құрылысының қашан аяқталары белгісіз. Сол сияқты қаржы жетіспеушілігіне байланысты жергілікті бюджет есебінен тұрғызылуға тиісті Кириллов ауылындағы 240 орынды мектеп үйін пайдалануға беру кейінге шегерілген.
Балаларды мектеп жасына дейінгі оқытумен және тәрбиемен қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған “Балапан” арнайы бағдарламасы бойынша екі балабақша құрылысы қолға алынса, үшіншісінің құрылысына конкурс ұйымдастырылған. Алайда, аталған ғимараттардың шығындарын азайту мақсатымен қайта жобалаудың ықтималды шараларының қайта қаралуына байланысты іске қосу мерзімдері ұзарып кете ме деген күдік басым. Алдағы уақытта экономикалық жағынан тиімді жобалар бірден ұсынылса, құба-құп болар еді. Жұмыссыз, аз қамтылған, көп балалы отбасыларға республикалық және жергілікті жерлерден төленетін әлеуметтік төлемдерге талдау жасау, оларды үйлестіру жөнінде ұсыныстар енгізу тапсырмасының орындалуы күмән туғызбайды. Мұндай санаттағы адамдарға көмектің 16 түрі көрсетіліп, жеңілдіктерді де пайдалана алады.
Елбасы бағаны негізсіз көтеруге жол берілмеуін қатаң талап еткені белгілі. Жасыратыны жоқ, алпауыт монополистердің өзара ымыраласуы салдарынан өзге жерлердегідей Солтүстік Қазақстан облысында да да жекелеген азық-түлік түрлерінің, атап айтқанда, ұнның, нанның, макарон, сүт өнімдерінің, жұмыртқаның қымбаттауы орын алды. Қолданылған нақты шаралардың арқасында азық-түлік тағамдары бағаларының одан әрі өсуі тежелді. Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы, ұн үктіру комбинаттары, наубайханалар мен жергілікті билік орындары арасында меморандумға қол қойылып, қолжетімді баға қалыптасты. Облыс басшысы монополистердің үстемдігіне жол бермеуді, олардың қызметіне қатаң бақылау орнатуды тиісті ведомостволарға тапсырды. Ауылшаруашылық жәрмеңкелерін жүйелі өткізу, өнімдерді тікелей сатып алуды ұйымдастыру, азық-түлік бағаларына мониторинг жүргізу, кінәлілерді әкімшілік жазаларға тарту бағаның тұрақтануына ықпал еткені байқалады. Жанар-жағармай бағасына да қатысты пәрменді шаралар белгіленді.
Әкімнің баяндамасында жастар саясатына қатысты атқарылған істер, алдағы бағдарлар сараланды. Бұл орайда “Жас Отан” жастар қанатының белсенділігі өзгелерге үлгі етуге тұрарлықтай. “Жастар мәслихаты”, “Дипломмен – ауылға!”, “Ауыл жастары” секілді жобалар қолдауға ие. “Жастар саясаты” аймақтық бағдарлама шеңберінде патриоттық, азаматтық, мәдени, кәсіптік бағыттағы танымдық шараларды іске асыру үшін биыл 8 миллион теңге бөлінсе, келер жылы 9 миллион теңге қарастырылған. Десек те, шешімін табатын мәселелер аз емес. Әсіресе, ауыл шаруашылығы саласына мамандар әзірлеуде, дипломды жастарды жұмысқа орналастыруда кедергілер жиі кездеседі. Соңғы екі жылда жоғары оқу орындарын бітіріп келген 252 түлектің 79 пайызы ғана жұмысқа орналасқан. Алдағы уақытта ауылшаруашылық кадрларын жергілікті жерлерде даярлауға басым бағыт берілетін болады. Соған орай келер жылдан бастап Ж.Қизатов атындағы ауыл шаруашылығы колледжі негізінде аграрлық институт ашу көзделіп отыр.
Жиында қыстан қысылмай өту, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық нысандарын сақадай-сай әзірлеу, коммуналдық төлемдер қарызынан құтылу, жергілікті атқарушы билік құзырындағы халыққа қызмет көрсету орталықтарының жұмысын бір ізге түсіру, құжаттандыру мәселелерін жеделдікпен шешу, құрғақшылықтан зардап шеккен егіншілердің несиелік және лизингтік төлемдер өтеу мерзімін ұзарту, бұл іске ұлттық холдингтер мен қаржы институттарын тарту, қылмыстың алдын алу, құқықтық тәртіп бұзушылықты тежеу мәселелері де сөз болды.
Осылайша облыстың экономика мен әлеуметтік салаларындағы күнгей мен көлеңкелі тұстары тағы бір таразыланып, Елбасы тапсырмаларын табандылықпен жүзеге асырудың ішкі мүмкіндіктері жан-жақты сараланды.
Өмір ЕСҚАЛИ, Солтүстік Қазақстан облысы.
Алдымен, жыл аяғына дейін үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы жобаларын аяқтау және биыл тұсауы кесілген нысандардың толық қуатында жұмыс істеуін қамтамасыз ету қажет. Облыста жалпы құны 27,6 миллиард теңгені құрайтын 14 жобаны игеріп, 1812 жаңа жұмыс орнын ашу көзделген. Биыл 13,9 миллиард теңгенің 10 жобасын жүзеге асыру жоспарланса, қолданысқа енгені – 7. Жыл аяқталғанша жалпы сыйымдылығы 60 мың тонналық элеватор кешені, қуаттылығы 60 мың тонналық 4 астық сақтау қоймалары, 320 басқа арналған сүт фермасы құрылыстарын аяқтау міндеттері тұр.
Маңыздылығы одан әсте кем түспейтін тапсырмалардың бірі – құрылыс қарқынын бәсеңдетпеу. Әсіресе, бюджет қаражатына салынып жатқан әлеуметтік нысандарды толық іске қосу, сонымен бірге құрылыс құнын арзандатуға бағытталған денсаулық сақтау, мектептер мен балабақшалар нысандарын тұрғызу жөніндегі құрылыс нормалары мен ережелеріне өзгертулер мен толықтырулар енгізу. Алайда, бұл бағыттағы жұмыстар әлі баяу. “100 мектеп, 100 аурухана” бағдарламасы аясында үш әлеуметтік нысанның құрылысын аяқтау белгіленген. Преснов кентіндегі 100 төсектік туберкулезге қарсы диспансер мен бір ауысымда 90 науқас қабылдайтын емхананың, Петропавл қаласындағы 500 науқасқа арналған емхананың құрылыстары бітуге тақау. Ал, Ғ.Мүсірепов ауданында салынып жатқан нысан құрылысының қашан аяқталары белгісіз. Сол сияқты қаржы жетіспеушілігіне байланысты жергілікті бюджет есебінен тұрғызылуға тиісті Кириллов ауылындағы 240 орынды мектеп үйін пайдалануға беру кейінге шегерілген.
Балаларды мектеп жасына дейінгі оқытумен және тәрбиемен қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған “Балапан” арнайы бағдарламасы бойынша екі балабақша құрылысы қолға алынса, үшіншісінің құрылысына конкурс ұйымдастырылған. Алайда, аталған ғимараттардың шығындарын азайту мақсатымен қайта жобалаудың ықтималды шараларының қайта қаралуына байланысты іске қосу мерзімдері ұзарып кете ме деген күдік басым. Алдағы уақытта экономикалық жағынан тиімді жобалар бірден ұсынылса, құба-құп болар еді. Жұмыссыз, аз қамтылған, көп балалы отбасыларға республикалық және жергілікті жерлерден төленетін әлеуметтік төлемдерге талдау жасау, оларды үйлестіру жөнінде ұсыныстар енгізу тапсырмасының орындалуы күмән туғызбайды. Мұндай санаттағы адамдарға көмектің 16 түрі көрсетіліп, жеңілдіктерді де пайдалана алады.
Елбасы бағаны негізсіз көтеруге жол берілмеуін қатаң талап еткені белгілі. Жасыратыны жоқ, алпауыт монополистердің өзара ымыраласуы салдарынан өзге жерлердегідей Солтүстік Қазақстан облысында да да жекелеген азық-түлік түрлерінің, атап айтқанда, ұнның, нанның, макарон, сүт өнімдерінің, жұмыртқаның қымбаттауы орын алды. Қолданылған нақты шаралардың арқасында азық-түлік тағамдары бағаларының одан әрі өсуі тежелді. Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы, ұн үктіру комбинаттары, наубайханалар мен жергілікті билік орындары арасында меморандумға қол қойылып, қолжетімді баға қалыптасты. Облыс басшысы монополистердің үстемдігіне жол бермеуді, олардың қызметіне қатаң бақылау орнатуды тиісті ведомостволарға тапсырды. Ауылшаруашылық жәрмеңкелерін жүйелі өткізу, өнімдерді тікелей сатып алуды ұйымдастыру, азық-түлік бағаларына мониторинг жүргізу, кінәлілерді әкімшілік жазаларға тарту бағаның тұрақтануына ықпал еткені байқалады. Жанар-жағармай бағасына да қатысты пәрменді шаралар белгіленді.
Әкімнің баяндамасында жастар саясатына қатысты атқарылған істер, алдағы бағдарлар сараланды. Бұл орайда “Жас Отан” жастар қанатының белсенділігі өзгелерге үлгі етуге тұрарлықтай. “Жастар мәслихаты”, “Дипломмен – ауылға!”, “Ауыл жастары” секілді жобалар қолдауға ие. “Жастар саясаты” аймақтық бағдарлама шеңберінде патриоттық, азаматтық, мәдени, кәсіптік бағыттағы танымдық шараларды іске асыру үшін биыл 8 миллион теңге бөлінсе, келер жылы 9 миллион теңге қарастырылған. Десек те, шешімін табатын мәселелер аз емес. Әсіресе, ауыл шаруашылығы саласына мамандар әзірлеуде, дипломды жастарды жұмысқа орналастыруда кедергілер жиі кездеседі. Соңғы екі жылда жоғары оқу орындарын бітіріп келген 252 түлектің 79 пайызы ғана жұмысқа орналасқан. Алдағы уақытта ауылшаруашылық кадрларын жергілікті жерлерде даярлауға басым бағыт берілетін болады. Соған орай келер жылдан бастап Ж.Қизатов атындағы ауыл шаруашылығы колледжі негізінде аграрлық институт ашу көзделіп отыр.
Жиында қыстан қысылмай өту, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық нысандарын сақадай-сай әзірлеу, коммуналдық төлемдер қарызынан құтылу, жергілікті атқарушы билік құзырындағы халыққа қызмет көрсету орталықтарының жұмысын бір ізге түсіру, құжаттандыру мәселелерін жеделдікпен шешу, құрғақшылықтан зардап шеккен егіншілердің несиелік және лизингтік төлемдер өтеу мерзімін ұзарту, бұл іске ұлттық холдингтер мен қаржы институттарын тарту, қылмыстың алдын алу, құқықтық тәртіп бұзушылықты тежеу мәселелері де сөз болды.
Осылайша облыстың экономика мен әлеуметтік салаларындағы күнгей мен көлеңкелі тұстары тағы бір таразыланып, Елбасы тапсырмаларын табандылықпен жүзеге асырудың ішкі мүмкіндіктері жан-жақты сараланды.
Өмір ЕСҚАЛИ, Солтүстік Қазақстан облысы.
