Талайды тақырға отырғызған «тақуа»

Масқара!

Қазір елімізде халықаралық маңызы жоғары «Батыс Қытай–Батыс Еуропа» тас жолының құрылысы екпінді жүріп жатыр. Жасыратыны жоқ, онда  кө­те­рің­кі еңбекақы төлейді дегенді естіп, мамандығы бар, бірақ ауыл­да жұ­мыссыз отырған тепсе темір үзе­тін  азаматтардың  ке­тіп жат­қаны аз емес. Қара қазан, сары бала­ның қамы үшін айлап отбасын көрмей,  еліміз­дің оңтүстік өңі­рін­дегі жол құ­ры­лысында жүр­ген­дердің ара­сын­да қостанайлық жігіттер де бар. Жақында солар­дың бірі, Қос­танай ауданындағы  Глазу­нов ауылының тұрғыны Кә­рімжан Хасенов үйіне салы суға кетіп оралды. «Батыс Қытай–Батыс Еу­ропа» тас жолының  Қы­зыл­орда мен Жамбыл облыс­та­рын­­дағы құрылысында бес ай бойы жүргізуші болып  істеген Кәрім­жан еңбекақысына бір тиын да ала алмапты. Әңгіменің әлқиссасы былай болыпты. Кәрімжан жолдың Қы­зылорда облысының Шиелі ауданындағы құрылысына  үсті­міз­дегі жылдың мамыр айында барады. Онда «Қазақсевавто­дор» ЖШС-ға «КамАЗ» мәши­не­сінің жүргізушісі болып жұ­мыс­қа кіреді. Үш ай істейді, ең­бекақысын уақытылы бере қой­майды. Сол кезде  жол құрылы­сында істейтін «Жұмағали» жеке меншік кәсіп­ор­нының иесі  Алмас Жұмағали деген жігіт оны өзіне жұмысқа шақырады. Аузынан «Алласы», басынан сәл­­десі түспейтін жігітке Кәрім­жан құлай кетеді. Жап-жас жі­гіттің имандылық жолын ұста­ғанына өзінің таңқалғанын, риза болғанын да жасырмайды. Тор­ғай жерінде туып-өскен Алмас Қос­та­найдан барған Кәрімжан­ды жерлес деп те жақын тарт­қансиды. «Олар еңбекақыңды бер­месе ма­ған жұмысқа кел. Ай­лығыңды ай сайын беріп тұра­мын. Аллатаға­ла біреудің еңбе­гін жеме деген» деп құйқыл­жыт­қанда Кәрімжан да, Алматы жағынан келген тағы бірнеше жігіттер де оның уәдесі­не сылқ ете қалады да, шілде айынан бастап жұмысқа кіріседі. – «Қазақсевавтодор» ЖШС басшылары  еңбекақымды  мен «Жұмағали» жеке кәсіпорнына ауысқаннан кейін көп ұзамай артымнан әкеп берді. Содан кейін  ақша көргенім жоқ. Бір ай өткен соң Алмас Қабдыл­мәжит­ұлы  айлығымызды келесі ай­дың ақысына қосып беремін деді. Оған да сендік. Келесі ай та­ғы өтті. «Шамалы шыдай тұ­рың­дар, келесі айда беремін» деп мысымызды құртты. Ал­мас­тың майда сөзіне ғана тойдық, ақырында ол жерде жұмыс та бітіп қалды, – дейді Кәрімжан. Кәрімжанның айтуынша, Ал­мас Жұмағали оған да, басқа жігіттерге де  қақпайлап, құжат тол­тыртпаған, оның біреуіне де өзі қол қоймаған. «Біздің бас кең­се­міз Алматыда, оған жіберіп, әке­ліп жатамыз ба, көп уақыт кетеді, маған сеніңдер, өзім  еңбек­ақы­ла­рыңды төлеп тұрамын» деген. Жұмысшылар «альхамдулласыз» сөз баста­май­тын, қолынан жайна­мазын тас­та­майтын, бес уақыт олардың кө­з­інше намазын үзбей­тін жігіт­тің жүзін  жыға алмапты. – Күзде ораза айында Алмас уағыз айтты. «Мен сіздерге Ора­за айында айтып тұрмын, осы айда адал жұмыс істесеңіздер, айлық­тарыңызға қосып тө­лей­мін» деді. Өзіміз әлі бір тиын ұс­тамасақ та осыған мәз бол­дық. Алланың аты­мен сөйлеп, имандылықты «уа­ғыздайтын» жі­гіт­тен осын­шама алданамыз деп ойламаппыз, – деп  күйінеді Кәрімжан. – Міне, бес ай өтті. Бес айда ғана маған «ақыл» кіргендей болды, Алмас­тың таза имандылық жолындағы адам емес­тігіне күдік келтіре баста­дым. Оның үстіне  Қостанай өңірінің қатал қысы келді, үйде не көмір түсірілмеген, студент балаларымның қыстық киімі алынбаған, ауру әйелімнің дәрі-дәрмегіне де ақша жоқ. Соның бар­лығына қаржыны осы жол құрылысындағы тапқан табысы­ма аламын деп есептеген едім. Әрі қарай Алмастың соңынан сал­пақтап жүре берудің де мүм­кіншілігі болмады, амалсыз үйге қайттым. Кәрімжан Хасеновке «Жұма­ға­ли» жеке кәсіпорнының ди­рек­торы Алмас Жұмағали жол құ­рылысында істеген бес айда 420 мың теңге қарыз болған. Кә­рімжан  «А 221 UYN» нө­мір­лі  КамАЗ мәшинесімен таңғы 7-ден түнгі 23-ке дейін тыным таппастан жол құрылысына құм, қиыр­шық тас тасыған. Кейбір күндері Алмастың өтінішімен екі ауы­сымға да шығып отырған. Біздің Кәрімжаннан білуімізше,  олар жұмыс істеген жолдың Жамбыл облысы өңіріндегі  құ­ры­лысын  кореялық «КСС» фир­масы жүргізіп жатыр. «Жұма­ғали» жеке кәсіпорны және  жұмысшыларды жатар орын­мен, тамақпен қамтамасыз еткен «Самал» ЖШС сияқты  жергілікті кәсіпорындар кореялық фирмамен келісім-шарт бойын­ша жұмыс істейді. Фирма оларға қаржысын аударып отырады, ал олар өздері жалдаған жұмысшы­лардың айлығын, басқа шығын­дарын шығарып, қалғанын өз пайдасына алып қалады. Ал Алланы аузына алып, адам ақы­сын жейтін Алмас сияқтылар жұмысшылардың айлық жал­ақысын, маңдай терін де  беруді  шығынсынатын сыңайлы. Соңғы кездері дінді бетперде етіп, адамдардың сенімін пайда­ланатын алаяқтар бой көрсете бас­­тағаны байқалады. Олар адам­дар­ды алдап қана қоймай­ды, дінімізге кір келтіріп, оның беделін түсіреді. Суық үйде өзінің жолын күтіп отырған  бала-шағасына қарап, Кәрімжан кімге,  неге сенерін білмей дал... Нәзира ЖӘРІМБЕТОВА. Қостанай .