Қазақстан төрағалығының абыройы

«Сырын ұғу әлемнің – түзуінен сә­лемнің» деген қағиданы еске алсақ, халқымыздың арғы-бергі тарихы, мемлекеттік қалыптасу саясатымыздың әр­қилы кезеңдері көз алдымызға келеді. Қазақ елінің ұстанымы – бейбітшілік, мұнда ешқашан басқыншылық бопсалау болған емес. Тәуелсіздігіміздің басты ті­регі мен тілегі де осы. Қазақстанның жа­һандық жақсылықты қалайтын жүрек дүрсілі халықаралық аса беделді ұйым – ЕҚЫҰ төрағалығына жеткізіп, өзінің әсем Астанасында Саммит шақыруға алып келді. Бұл бағзыдан бергі далалық жиындарымыздың, құрылтай кеңестері­міздің әлемдік деңгейдегі жаңғырық жетістігі мен жемісі екендігі ақиқат. Ха­лық­аралық саяси топтардың мұны Қа­зақ­стан төрағалығының ғана емес, ЕҚЫҰ-ның табысы ретінде баға­лауында үлкен мәніс барлығы да осыдан. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Сам­мит­тің беташарын: «Құрметті мемлекет және үкімет басшылары, делегация жетекшілері! Ханымдар мен мырзалар! Тәуел­сіздігін таяуда алған мемлекет­тердің ішінде Қазақстан тұңғыш рет осы маңызды халықаралық форумды ұйымдастырып отыр. Мен біздің елімізге сенім білдіргендеріңіз үшін, барша әріптестеріме, Сіздерге зор алғыс айта­мын», деген жалынды сөздермен баста­ғанда теледидар алдындағы университет ұжымы қуаныштан дүр сілкініп, кө­ңіл кө­гер­шіндерін биік қалықтатқаны ай­тып жеткізгісіз көрініс еді. Тәуел­сіз­дігін жа­рия­лағанына жиырма жыл да толмаған, ЕҚЫҰ-ға 1992 жылы ғана мү­ше болып қабылданған Қазақстан Орта Азия тарихында бірінші төраға атанып, 11 жыл бойы өтпей келген Саммитті жаңа Астанасында ұйым­дас­ты­рып оты­руы көне мемлекеттердің көп­ші­лігінің маң­да­йына жазылмаған мерей. Төрағалыққа Кавказдағы оқиғалар зардабы сейілмеген, ұйымның геосаяси жанжалдарды реттеуден шеткері қала бастаған, жалпыеуропалық қауіпсіздік тұжырымдамасының кемшін тұстары байқалып, жаңа жағдайларға бейімділігі әлсіреген, тағы басқа күрделі кезеңде кіріскен еліміз ойлау және саяси сараптау жүйесінің сонылығымен, баянды бастамаларымен, оны жүзеге асырудағы табандылығымен тәнті етті. Көшбасшы­мыздың ЕҚЫҰ-ға бейнеүндеуінде жа­рия­ланған сенім, дәстүр, ашықтық, тө­зім­ділік қағидаттары халықаралық қа­ты­­настар үрдісінде қозғаушы термин ре­тінде қалыптасуы жауапкершілік ұғы­мын тереңдете түседі. Бұл еліміздің төр­ағалық тұғырының салмақты­лы­ғына, абыройының асқақтығына берілген баға. Сөйте тұра, Қазақстан Президенті жыл жүгінің жеңілдемегенін, әлем­ді алаң­дататын проблемалар азаймағандығын, Еуро­палық қауіпсіздік және ынты­мақ­тастық ұйымының белсенді әрі ықпалды қызметін жандандыру, оның жаңа құры­лымдарының әлеуетін айқындап, әріп­тестік ниетте орналастыру қажет­тігін атап көрсетті. «Халықтарымыздың қауіп­сіз болашағы үшін бірлескен қи­мыл­дарымыз 35 жыл бұрын басталға­ны­мен, ол тоқтаусыз жалғаса бермек, – деді ол. Әуелде «Атлантикадан Оралға дейінгі» жолды мақсат еткен Хельсинки процесі ЕҚЫҰ құрылуымен еуропалық қауіпсіз­дік мұраттарын «Ванкуверден Влади­вос­токқа дейін» ұзартты. Қазір қоз­ға­лыс­тың үшінші кезеңі басталды. Біз кең шеңберлі «Мұхиттан мұхитқа дейінгі» дең­гейге аяқ басудамыз. Араға 11 жыл са­лып Астана саммитінің ша­қырылуы Ұйым­ның қайта жаңғырған­ды­ғының белгісі». Нұрсұлтан Әбішұлы Астана Саммитінде еуро-атлантикалық және еуразия­лық қауымдастықтың бірыңғай жә­не бөлінбес қауіпсіздігін қалыптас­тыру бағыттары тұжырымдалатынына екпін түсірді. Мұнда Хельсинки қоры­тынды актісі мен принциптері негізінде құрыл­ған жаңа мемлекет – Қазақ­стан­ның өзіндік ықпалы болмақ. Еркін даму, тәуелсіздік және аумақтық тұтастығын қамтамасыз ете білген еліміз, әлемнің бұрын шын мәнінде демократия атаулы болмаған бөлігінде демо­кратиялық ұс­танымдарды құрып жатыр. Осы орайда Елбасының: «Біз жас демокра­тия­мыз­дың еңсесін түсірмес үшін алдымен эко­номиканы дамыттық. Еліміздегі тұ­рақ­тылық та осыған негізделген. Қа­зақстан қоғамының діңгегі – барлық 140 этнос пен 46 конфессияның бейбіт қа­тар тіршілігі мен ынтымақ-түсініс­тігін­де. Біз айрықша институт – Қазақстан хал­қы Ассамблеясын құрдық. Азамат­тық дамуда батыс құндылықтары мен шығыс дәстүрлерін кіріктіре алдық», деген сөздері баршамыздың патриоттық рухымызды көтереді. Біздің Президент ЕҚЫҰ-дағы әріп­тес­терін ядролық қарусыз әлем Жалпы декларациясының қабылдануы жөнін­дегі бастамамызды қолдауға шақырды. Хал­қ­ымыз Семей полигонының қасірет зар­даптарын бастан кешірді. Оны жабу және ядролық қарудан бас тарту туралы Елбасы Жарлығы Қазақстанның ғана емес, жалпыеуропалық даму процесіне қосылған маңызды қадам болды. Саммиттің бірінші сессиясына төр­ағалық еткен Нұрсұлтан Әбішұлы бү­гінгі басқосудың Еуразия жүрегінде өтіп жатқандығы еуропалық қауіпсіздік парадигмасындағы өзгерістерді бейнелейтіндігін еске салды. ХХІ ғасырдың басында Еуропа континентіндегі тұрақ­тылыққа қауіп тудыратын ошақтар одан тысқары аймақтарда тұтанғаны белгілі. Ауғанстандағы түйінді мәселелерді шешуге ЕҚЫҰ-ға қатысушы 43 мемлекет жұмылдырылды. Қырғызстандағы саяси дағдарыс Орталық Азиядағы жаңа қақтығыстарға жол ашпауы үшін АҚШ, Ресей басшылығының ұстанымдарымен қатар, Еуроодақтың барлық мүмкіндік­тері тиімді пайдаланылғаны ортаға са­лын­ды. Қазақстан Президенті қазір есірт­­­кі транзиті, жасырын миграция, адам сау­дасы, сондай-ақ, жаппай қы­рып-жоя­тын қару-жарақтар тарату Еуропадан тыс­қары аумақтарда жүріп жат­қанымен, әлемнің өзге бөліктеріндегі жағ­дай энер­гетика­лық, экономикалық ор­тақ қауіп­сіздікке нұқсан келтіретінін айту артық. Сон­дық­тан, Астана саммиті ЕҚЫҰ перс­пекти­васын саралап, талдау­дағы қолай­лы пікір қорыту алаңы бола­тыны анық. Осыған қатысты Н.Назарбаев ЕҚЫҰ-ның ал­дағы онжылдықтағы басты міндеттері қата­рына халықара­лық бірлестік аясындағы пікір қайшы­лықтарын шешуді, өзара сенім мен түсіністікті ны­ғай­туды қосты. Қазақ­стан іргелі құры­лым­дық өзгеріс­тер ке­зеңін­де еуразия­лық қауіпсіздік мүд­де­лерін байланыс­тырушы міндетін атқа­ру­ға дайын екендігі мәлім болды. Елі­міздің 2011 жылы Ислам конферен­циясы ұйымына төраға­лығы да осы мүдде­лерге қызмет етпек. Саммитке қатысушылар біздің еліміз өз төрағалығында Ұйымды дағдарыстан шығару міндетін табысты атқарған­ды­ғын атап көрсетті. Осыған байла­нысты Елбасы ендігі жерде төрағалық қыз­метін атқаратын мемлекеттердің белсенділікті күшейте түсетініне сенім білдіріп, өзі ұсынған бес бағытқа жан-жақты сипаттама бергендігі алдағы кезде де беделді ұйымдағы қазақстандық үлестің үдей түсетіндігін айқындайды. Саммитке ұсынылған Астана деклара­циясы мен іс-жоспарлар жобасы Ұйым­ның барлық мүшелері тарапынан қол­дау тапқаны ел мерейін асқақтатқан көр­сеткіш екендігіне қуанамыз. Халқы­мыз үшін осынау ерен басқосудың тарихи маңыздылығы да осында. БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун, ЕҚЫҰ Бас хатшысы Марк Перрен де Бри­шамбо, ЕҚЫҰ Парламенттік Ассам­блея­сының президенті Петрос Эф­тимиу, Еуроодақ Төрағасы Хорман Ван Ромпей сияқты ірі тұлғалар Саммит қожасы қазақстандықтардың, оның Пре­зи­денті Нұрсұлтан Назарбаевтың қонақ­жай ықыласы мен халықаралық форум­ды жоғары деңгейде ұйымдастырып отырғандығына алғыс айтып, Астанада ЕҚЫҰ-ның жаңа тарихы жа­зылып жат­қанын мәлімдеуі ел халқын толғанысқа бөледі. Әсіресе, Пан Ги Мун мырзаның Қырғызстандағы жағдайды шұғыл реттеу халықаралық қауым­дас­тықтың бірге қызмет ете алатын­дығын дәлелдеді деуі Қазақстан төрағалы­ғы­ның абыройын биіктетіп тастады. Со­ны­мен қатар БҰҰ Бас хат­шысының әйел қайраткерлермен кездесуі еліміздегі де­мо­кратиялық, демо­графиялық ахуал­­ға қызығушылық та­ныт­қанын білдіреді. Оның үстіне, ЕҚЫҰ Бас хатшысының жаңа өмірді жайнатып отырған қазақ­стандықтарға рахмет, деген сөзді қазақ тілінде айтқаны қадамы нық, болашағы жарқын Қазақстанға көр­сетілген жоғары құрмет ретінде қабы­лданды. Астана Саммитіне сапарын Л.Гумилев атындағы ұлттық университетінен бастаған АҚШ Мемлекеттік хатшысы Хиллари Клинтонның сөзін біздің оқу орнының ұжымы ерекше ықыласпен тыңдады. Ол Қазақстанның Орталық Азия елдері арасында бірінші болып ЕҚЫҰ Саммитін өткізіп отырғанының өзі Ұйымның қағидалары тек адам­дардың кейбір топтарына ғана емес, барлық адамзатқа керектігін көрсететі­ніне назар аударды. «Мен елде күшті демо­кратия мен өркендеген экономи­каны жасау тек биліктің ғана қолынан келмейді, ол дамыған азаматтық қоғам институттарымен тығыз байланыс жа­са­ғанда ғана нәтижелі болады деп есептеймін. Сонда ғана қоғам өзінің алдын­да ХХІ ғасыр ұсынған сыбағаларды еңсере алады», – деді мәртебелі ханым. Бұл тұжырымдар білім сапасын арт­тыру­дағы халықаралық Болон жүйесін енгізген біздің университетіміздің оқы­тушы-профессор құрамы мен студенттеріне де қаратып айтылған аманат екендігін түсініп, жауапкершілікті еселейтін боламыз. Оқу орны қазірдің өзін­де Астана Саммитінің маңызын ашып көрсете­тін насихаттық шара­лар­ды жал­ғас­тырып, жаңа ғылыми-көпші­лік жұ­мыс­тарын бастап кеткенін де айтқым келеді. Сағынтай ЕЛУБАЕВ, А. Мырзахметов атындағы Көкшетау университетінің ректоры, Ақмола облыстық мәслихатының депутаты. Көкшетау.