2015 жыл тек қана маңызды мерекелік күндерімен ғана емес, сонымен бірге, елеулі жаңа сынақтарымен де қазақстандықтардың есінде қалды. Осының бәрі Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанды әлемде болып жатқан қарышты өзгерістерге бейімдеу жөніндегі ойластырылған және жүйелі қадамдар жасауын талап етті.
Жыл бойы Президент Н.Ә.Назарбаевтың қатысуымен шетелдік сапарларды, өңірлерге жасалған жұмыс сапарларын, түрлі мәжілістер мен кеңестерді, халықаралық және республикалық форумдарды, конференциялар мен съездерді, шетелдік мемлекет және қоғам қайраткерлерін қабылдауларды, жұртшылық пен еңбек ұжымдарының өкілдерімен кездесулерді, өнеркәсіп кәсіпорындары мен әлеуметтік нысандарға баруды қамтитын 700-ге тарта хаттамалық іс-шара болып өтті.
Мемлекет басшысы 17 кеңес өткізді, солардың қатарында Үкімет мүшелерінің, Президент Әкімшілігі басшылығының, орталық мемлекеттік органдар жетекшілерінің қатысуымен өткен – 13, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдерімен өткізілген 2 кеңес және 2 көшпелі мәжіліс бар.
Сондай-ақ, Н.Ә.Назарбаевтың төрағалығымен Үкіметтің кеңейтілген 3 мәжілісі, Шетел инвесторлары кеңесінің 1 отырысы және Қауіпсіздік Кеңесінің 5 мәжілісі, соның ішінде 2 шұғыл кеңес болып өтті.
Жыл бойы Президент Парламент Мәжілісінің пленарлық отырысына қатысып, палаталардың төрағаларымен және парламенттік фракциялардың жетекшілерімен ұдайы кездесе отырып, депутаттық корпуспен тұрақты негізде өзара бірлесе жұмыс жүргізді.
Мемлекет басшысы еліміздің өңірлеріне 15 жұмыс сапарын жасады, Алматы қаласында үш рет, Ақмола, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстарында екі реттен, сондай-ақ, Ақтөбе, Алматы, Атырау, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан және Қызылорда облыстарында болды. Бұдан басқа, Президент Астана қаласы бойынша да тұрақты түрде жұмыс сапарларына шығып тұрды.
Екіжақты қарым-қатынастар аясында шетелдерге жасалған 9 сапарды, сондай-ақ, 11 халықаралық саммит пен 5 халықаралық форумды қосқанда, Президенттің қатысуымен халықаралық сипаттағы 100-ден астам кездесу мен іс-шара болып өтті.
Н.Ә.Назарбаев 22 баспасөз мәслихаты мен брифингін өткізді, отандық және шетелдік БАҚ-тарға 10 сұхбат берді, 5 бейнежазба үндеу жолдап, 3 мақала жариялады.
Жыл бойы Президент 6 300-ден астам құжатқа қол қойды, олардың қатарында 168 заң, 216 жарлық, 67 өкім, 16 мәжіліс хаттамасы, 1 208 қызметтік құжат, 4 400 талдамалық және ақпараттық-анықтамалық материал, азаматтардың 269 арыз-шағымы бар.
Осы кезеңде Мемлекет басшысы барлығы 52 күн сапарда болды, соның 27 күні шетелдерде және 25 күні республика өңірлерінде өтті.
* * *
2015 жылғы елдің қоғамдық-саяси күнтізбесі Қазақ хандығының 550 жылдығы, Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығы, Қазақстан Республикасының Конституциясы мен Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығы сияқты мерейтойлық даталарға толы болды.
Сонымен бірге, жылдың басты саяси оқиғасы 26 сәуірде өткен президенттік сайлау болғаны күмәнсіз, онда Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқы тарапынан кең қолдау тапты. Сайлау қорытындылары шын мәнінде теңдессіз болып шықты. Атап айтқанда, электораттың қатысуы сайлаушылардың 95,22%-ын құрап, рекордтық көрсеткішке жетті, солардың 97,75%-ы дауыстарын іс басындағы Мемлекет басшысына берді. Әлемнің 37 елінен және Еуропарламентті, ЕҚЫҰ-ны, ТМД-ны, ШЫҰ-ны, ИЫҰ мен ҰҚШҰ-ны қоса алғанда, халықаралық ұйымдардан келген көптеген халықаралық байқаушылар ұйымдастырудың жоғары деңгейін, өткен сайлаудың ашықтығы мен әділдігін атап өтті.
Президенттік сайлауда айқын жеңіске жетуге Н.Ә.Назарбаевтың Елбасы ретіндегі шүбәсіз абырой-беделімен бірге оның «Нұр Отан» партиясының ХVI съезінде жария етілген жаңа президенттік мерзімге арналған стратегиялық бағдарламасы да ықпал етті.
Оның негізін қазіргі заманғы мемлекеттік аппаратты қалыптастыру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, индустрияландыру мен экономикалық өсімді жалғастыру, ұлттың біртектілігі мен бірлігін қалыптастыру және есеп беретін мемлекетті дамыту сияқты бағыттарды қамтыған 5 институттық реформа құрады.
Сайлаудан кейін институттық реформаларды практика жүзінде іске асыру мақсатында 100 нақты қадамнан тұратын және өзінің ауқымы жөнінен Қазақстан 1990-шы жылдары жүзеге асырған құрылымдық реформаларымен сәйкес келетін Ұлт Жоспары әзірленді. Шын мәнінде, Ұлт Жоспары әлемдік экономикалық дағдарыстың тереңдеуі мен халықаралық ахуалдың шиеленісуі жағдайында дүниежүзінің дамыған 30 мемлекетінің қатарына қосылуы жолындағы жаһандық және ішкі сын-қатерлерге Қазақстанның берген жауабы болып шықты.
Ұлт Жоспарын іске асыру бойынша мемлекеттік органдардың, бизнес құрылымдары мен азаматтық қоғам институттарының іс-қимылын үйлестіру үшін Мемлекет басшысының бастамасымен Жаңғырту жөніндегі ұлттық комиссия құрылды. Қыркүйекте Парламент реформаларды заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге кірісіп, жылдың аяғында-ақ 59 тиісті заң, соның ішінде 3 кодекс, 15 жаңа заң мен қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы 41 заң қабылданды.
Реформалардың табыстылығы негізінен мемлекеттік аппараттың кәсібилігі мен ішкі ынта-ықыласына тәуелді екенін назарға ала отырып, Президент мемлекеттік қызметті одан әрі жаңғырту, сыбайлас жемқорлықпен батыл күрес, мемлекеттік органдар мен қызметкерлердің жұмысын нақты нәтижелері бойынша бағалау қажеттігін мәлімдеді. Осы мәселелердің барлығын тиімді үйлестіру мақсатында, Президенттің тапсырмасы бойынша, Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі министрлік пен Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі ұлттық бюро құрылды.
Ұлт Жоспарымен бүкілхалықтық жұмыс жүргізу барысында оның әлеуетін ой елегінен өткізуге және тереңдетуге мерейтойлық даталар қосымша серпін берді.
Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХІІ сессиясында «Мәңгілік Ел: бір ел – бір тағдыр» тақырыбы бойынша сөйлеген сөзінде Н.Ә.Назарбаев қазақстандықтарды Ассамблеяның 20 жылдығымен құттықтай отырып, оның шешуші міндеті – негізін қоғамның жалпыазаматтық құндылықтары мен рухани императиві ретінде жалпыұлттық «Мәңгілік Ел» идеясы құрайтын болашағы біртұтас ұлт қалыптастыру жөніндегі институттық реформаны жүзеге асыруға қатысу екенін мәлімдеді.
Тамызда Мемлекет басшысы еліміздің Негізгі Заңының 20 жылдығына арналған «Конституция: бірлік, тұрақтылық, өркендеу» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияға қатысты. Құттықтау сөзінде Елбасы Ұлт Жоспарының аса маңызды міндеттерінің бірі «Қазақстан Республикасы Конституциясының әлеуетін одан да кеңірек аша түсу екендігін» атап айта келіп, институттық реформаның 5 бағытының әрқайсысы бойынша онда белгіленген құқықтық тетіктерге нақтылы тоқталды.
Жыл бойы елде тағы да екі ірі тарихи дата атап өтілді.
7 мамырда Жоғарғы Бас қолбасшы Отан қорғаушы күні мен Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығына орай өткізілген Әскери парадты қабылдады, сондай-ақ, Астана қаласында Кеңес Одағының Батыры генерал И.В.Панфиловтың ескерткішін ашты. «Екі мерекенің қатар келуінің символдық мәні бар. Бұл Ұлы Отан соғысындағы жеңімпаздар мен Отан қорғаушыларымыздың бүгінгі буынының әскери дәстүрлерінің сабақтастығын білдіреді. ...Әкелеріміздің ерлігі мен аналарымыздың еңбегі халқымыздың жадында мәңгі сақталады. Біздің жеңістеріміздің тарихы – патриотизм мен ел бірлігінің нағыз үлгісі», – деді Н.Ә.Назарбаев өз сөзінде.
Күзде Мемлекет басшысы Астана мен Тараз қалаларында Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған бірқатар іс-шараға қатысты. Астанадағы Тәуелсіздік сарайында Түркиядан, Қырғызстаннан, Түрікменстаннан және Әзербайжаннан келген жоғары мәртебелі қонақтар қатысқан салтанатты жиналыста сөз сөйлей отырып, ол қазақстандықтардың қазіргі ұрпағының көп ғасырлар бойы еліміздің бостандығы мен тәуелсіздігін қорғаған бабалардың рухы алдында ерекше жауапты екендігін атап өтті. «Қазақ хандығының 550 жылдығын мерекелеу халқымыздың даңқты шежіресіне тағзым ету үшін өткізіліп отыр. Тәуелсіз Қазақстанның бүгінгі ұрпағы ел мәртебесін бұрын-соңды болмаған биіктерге көтеріп, ата-бабаларымыздың сан ғасырлық арманын жүзеге асырды», – деп мәлімдеді Президент.
«Назарбаев Университетті» алғашқы студенттердің бітіріп шығуы да жылдың елеулі оқиғасы болды. «Университеттегі даярлық деңгейін сіздер арқылы, сіздердің істеріңіз арқылы бағалайтын болады, бұл – айрықша жауапкершілік. Мен сіздердің әрқайсыңыздың құлшыныстарыңыз зор, кәсіби деңгейлеріңіз жоғары болуын қалаймын. Сіздердің оқуларыңыз алғашқы дипломды алумен аяқталмайды. Ол өмір бойы жалғасады. ...Өз ісінің нағыз кәсіпқойы тек біліп қана қоймайды, білгенін нақты іске асыра да алады. Сіздер осындай кәсіпқойлар болады деп сенемін», – деді Н.Ә.Назарбаев түлектерге ақ жол тілей отырып.
Тәуелсіздік күніне байланысты өткізілген салтанатты жиналыста жылды қорытындылаған Елбасы Қазақстан өз тәуелсіздігінің 25 жылдығына салиқалы жетістіктермен қадам басқалы отырғанын айрықша атап өтті. «Қазіргі қиындықтарға қарамастан, тәуелсіздіктің 24-ші жылы Қазақстан үшін айрықша маңызы бар біраз жан тебірентерлік оқиғалармен есте қалды, – деп ризашылықпен атап өтті Президент. – Біз экономикамыздың өсімінің оң қарқынын сақтап қалдық. Индустриялық дамудың екінші бесжылдығы мен «Нұрлы Жол» бағдарламасы бастау алды. Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына кірді. Еуразиялық экономикалық одақ жұмысын бастады. Қазақстан әлемдік 50 жетекші экспорттаушы елдің санатына еніп, онда 43-ші орынды иеленді. Қазақстан МАГАТЭ-мен бірлесе отырып, Халықаралық ядролық отын банкін құрды, ол біздің елімізде орналастырылатын болады. Қазақстанның үшінші ғарышкері Айдын Айымбетов Жер төңірегіндегі орбитаға барып қайтты. Ең бастысы, біз Ұлт Жоспарын орындауға кірістік».
* * *
Мемлекеттің 2015 жылғы әлеуметтік-экономикалық саясаты тереңдеп бара жатқан әлемдік экономикалық дағдарыс жағдайында белгіленген стратегиялық жоспарларды толық орындауға мүмкіндік беретін тиімді жолдарды іздестіруге бағытталды.
Мәселен, Президент ұсынған Ұлт Жоспарында экономикалық дамуға баса назар аударылды: мәлім етілген 100 қадамның 50-і экономикамен байланысты әрі бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында оны түбегейлі жаңғыртуға бағытталды. Жаңа Экономикалық Саясат міндеттерінің қатарында Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын арттыру, адами капиталын дамыту, жерасты қазба байлықтарын пайдалану, энергетика, құрылыс және көлік салаларында халықаралық стандарттарға көшу жөніндегі іс-шаралар көзделген.
Қазақстанның жаңа экономикалық стратегиясы Президенттің қарашадағы «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» деп аталатын халыққа Жолдауында қорытындыланды. Жолдаудың арқауы ретінде «жаһандық дағдарыс – тек қатер ғана емес, сонымен бірге, жаңа мүмкіндіктер» деген идеяны тірек етіп алған Елбасы әлемдік экономикалық дағдарыс жағдайындағы іс-әрекеттің нақты алгоритмін ұсынды.
Алғашқы практикалық қадамдар аясында Ұлттық банктің қызметі түбегейлі қайта қаралды. Д.Т.Ақышев жетекшілік ететін банк басшылығының алдына Президент регулятордың құрылымы мен функцияларын оңтайландыру міндетін қойды. Осыған байланысты Бірыңғай зейнетақы қоры, Проблемасы бар кредиттер қоры сияқты бейінді емес активтер мен басқа да бірқатар қаржы институттары Ұлттық банктің бақылауынан шығарылуы тиіс еді.
Сондай-ақ, экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және елдің алтын-валюта қорын сақтап қалу мақсатында валюта дәлізін жойып, ұлттық валютаның еркін айналымы бағамына көшу жөніндегі қиын, бірақ қажетті шешім қабылданды.
Сонымен қатар, Н.Ә.Назарбаев Ұлттық қорды басқарудың әдіс-тәсілдерін қайта қарау мақсатқа сай келетіндігіне назар аударды: «Бюджет шығындарын Ұлттық қор есебінен жабу көрегендік емес. Біз алдағы жылдардың қандай боларын білмейміз. Сондықтан менің ұстанымым нақты: Ұлттық қор қаржыларын ағымдағы шығындарға пайдалану тоқтатылуы тиіс. Ұлттық қордан республикалық бюджетке берілетін жыл сайынғы кепілдендірілген, шектеулі трансферт бірден-бір тетік болуы керек. Үкіметке жаңа жаһандық ахуал жағдайында Ұлттық қор қаржыларын жаңа жаһандық өмір шындығы жағдайында қалыптастыру тұжырымдамасын әзірлеуді тапсырамын», – деді Президент.
Мемлекеттік активтерді басқаруға жауапты корпоративтік секторды қайта құру тағы бір маңызды қадам болды. Президенттің тапсыруы бойынша ұйымдық құрылымды оңтайландыру, корпоративтік басқаруды жетілдіру, активтерді қайта құрылымдау, шығындарды азайту, «Самұрық-Қазына», «ҚазАгро» және «Бәйтерек» ұлттық басқару холдингтері қызметкерлерінің санын қысқарту жөнінде ауқымды жұмыс басталды.
Сондай-ақ, сыртқы қолайсыз конъюнктураның күрделілігіне қарамастан, Қазақстан үдемелі индустрияландыру бағытын жалғастырды.
Еліміз мемлекеттік үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасының алғашқы бесжылдығын 2014 жылы табысты аяқтап, өткен жылы оның екінші бесжылдығын жүзеге асыруға кірісті. «Тұтасымен алғанда, индустрияландырудың барысы еліміздің экономикасын технологиялық тұрғыдан жаңғыртуға лайықты серпін берді. 890 жаңа өнеркәсіп кәсіпорны іске қосылды, 85 мың жаңа жұмыс орны ашылды. Біз 3,8 трлн. теңге жұмсаған сол 890 кәсіпорын 5,4 трлн. теңгенің өнімін шығарды. Іске қосылған кәсіпорындардың 95%-ы жұмыс істеп тұр. Ең бастысы, ол кәсіпорындар өз өнімдерін өзге елдердің нарығына экспортқа шығарады», – деп мәлімдеді Н.Ә.Назарбаев екінші бесжылдықтың қорытындылары шығарылған желтоқсандағы жалпыұлттық телекөпір барысында.
«Нұрлы Жол» инфрақұрылымдық даму мемлекеттік бағдарламасы аясында ел ішінде 7 мың шақырым автожолдарды салу және қайта жөндеу міндеті алдымызда тұр. Нәтижесінде 2019 жылға қарай ірі қалалар арасында жұмсалатын жол уақыты үштен бір мөлшерге қысқарады, елдің бірыңғай қуат жүйесі қалыптасатын болады және, ең бастысы, экономиканың бірыңғай нарыққа бірігуіне қол жеткізіледі. Алдағы 3 жылда бағдарламаны іске асыруға барлығы 20 млрд. доллардан астам қаржы бағытталады, соның үштен бір бөлігінен астамын халықаралық қаржы институттары бөледі. 4 жылдың көлемінде бағдарлама ІЖӨ-нің өсіміне, барлығын қоса алғанда, 16% қосады деп болжанып отыр.
Еліміздің Еуразиялық экономикалық одаққа кіруіне (ол туралы шарт 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енді), сондай-ақ, Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруіне байланысты өткен жылы ұлттық экономикамыз үшін мүлде жаңа мүмкіндіктер ашылды. «ДСҰ-ға мүше болу – күллі Қазақстанның жеңісі. Бұл – еліміздің жаһандық экономиканың бөлінбес бөлшегі ретінде мойындалуының айғағы. Біз бұл нәтижеге жету үшін 19 жыл табанды түрде жұмыс жүргіздік, келіссөздер оңай болған жоқ. Осы жылдары біздің Үкімет және сарапшыларымыз елімізге тиімді шарттарға қол жеткізу үшін талмай еңбек етті. Біз экономикамыз үшін ең шетін мәселелерге қатысты позициялар бойынша келісім жасастық.
...Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болу біздің экономикамызды жаңа белестерге бастайды. Кәсіпорындарымыздың шетел нарықтарына шығуын қамтамасыз етеді, ал тұтынушылар үшін тауарлар мен қызметтердің кең ауқымына таңдау жасауға жол ашады. Бүгінде сауда-саттығымыздың 90%-ы ДСҰ-ға мүше елдерге тиесілі. Сондықтан бұл шешім біздер үшін өте маңызды. Қазақстан шетелдік инвесторлар мен серіктестер үшін бұрынғыдан да тартымды бола түседі. Жаңа өндірістер мен жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік туады», – деп мәлімдеді Президент Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру туралы келіссөздердің аяқталуына байланысты Қазақстан халқына арнаған мәлімдемесінде.
ДСҰ-ға кіру Қазақстанның реформалар саласындағы және қазіргі заманғы нарықтық экономика мен сауданы құрудағы табыстарының халықаралық деңгейде мойындалуын айқын айғақтайтын тәуелсіз мемлекетіміздің тарихындағы маңызды кезең болды.
ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі де Қазақстанның әлемдік экономикаға одан әрі интеграциялануы міндеттеріне ықпал етуі тиіс. Мемлекет басшысының жыл барысында соған әзірлік мәселелеріне әлденеше рет мән беруі кездейсоқ емес. Сәуірде ол елордада салынып жатқан «Астана ЭКСПО-2017» көрме кешеніне арнайы барып, құрылыс жұмыстары барысымен танысты. ЭКСПО-2017 көрмесіне әзірлік мәселелерін Президент, сондай-ақ, шілде мен қарашада өткізілген кеңестерде қарады.
Осы тұста Н.Ә.Назарбаевтың келешекте ЭКСПО көрме кешенінің базасында Халықаралық қаржы орталығын құру туралы қабылдаған шешімі орынды болып шықты. Іс жүзінде 2018 жылы жұмыс істей бастайтын жаңа орталықтың ерекшелігі қызметінің британ құқығы негізінде реттелетіндігінде еді, ал оған қатысушылар салық төлеуден 50 жылға босатылады. Бұдан басқа, шетелдік қаржы орталықтарының үлгісі бойынша, оның аумағында Қазақстанның юрисдикциясынан тыс арнаулы сот жұмыс істейтін болады.
Қазақстан өңірлерінің бұл үдерістерге мүдделі әрі белсенді түрде қатысуынсыз алға қойылған міндеттерді шешуде қандай да бір табысқа жетуге үміт артуға болмайтындығы түсінікті. Сондықтан, Президент өңірлердің дамуына барынша жіті назар аударды.
Сол себепті, Н.Ә.Назарбаев былтыр 2 республикалық кездесу, сондай-ақ, Ақмола облысының Зеренді ауданында солтүстік облыстардың әкімдерімен және Атырау қаласында батыс облыстардың әкімдерімен 2 өңірлік кеңес өткізді, сондай-ақ, елдің көптеген өңірлеріне жұмыс сапарларымен барды.
* * *
2015 жылы Қазақстанның дәстүрлі көпвекторлы сыртқы саясатында оның бітімгершілік сипаты айтарлықтай арта түсті. Украинадағы дағдарысқа байланысты халықаралық ахуалдың шиеленісуі тұсында Қазақстан Президенті жылдың басынан бастап-ақ келісім жолдарын іздестіруге және жанжалдасушы тараптар арасындағы үнқатысуды қалпына келтіруге бағытталған белсенді бітімгерлік әрекеттер жасады.
Мәселен, қаңтар-ақпанда Н.Ә.Назарбаев Ресей, Украина, АҚШ, Франция, Беларусь басшыларымен телефон арқылы белсенді келіссөздер жүргізді. Сонымен бірге, Мемлекет басшысы канцлер А.Меркельмен келіссөздер жүргізу үшін Германияға жұмыс сапарымен барды.
Бұл күш-жігердің нәтижесі – оқ атылудың тоқтатылып, жанжалды бейбіт реттеу жөніндегі аса маңызды келісімдермен аяқталған Украина, Ресей, Франция және ГФР басшылары қатысқан «норманд төрттігінің» Минск кездесуі. Одан арғы үнқатысу да қазанда Украина президенті П.А.Порошенконың Қазақстанға жасаған ресми сапары барысында жалғасты.
Қарашада Сирияда Ресей әскери ұшағын Түркия әскери-әуе күштерінің атып түсіруіне байланысты Ресей мен Түркия арасындағы қарым-қатынастардың өріс алуы барысында да Қазақстан Президенті осындай салиқалы көзқарас ұстанды.
Мемлекет басшысы көптарапты пішімде де жүйелі бітімгерлік бағытты ұстанды. Қазақстан 2015 жылы бейбітшілік пен қауіпсіздікке ықпал ету жөніндегі жаһандық бастамаларды ілгерілету үшін халықаралық үнқатысудың әлеуетін пайдалануды жалғастырды.
Маусымда Қазақстан астанасында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V съезі болып өтті. «Дін лидерлері мен саяси қайраткерлердің бейбітшілік және даму жолындағы үнқатысуы» тақырыбына арналған форум құрамы жөнінен өте ауқымды болды. Оның жұмысына 42 елден 80 делегацияның, БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мунның, Иордания королі ІІ Абдалланың, Финляндия президенті С.Ниннистенің қатысуы осыны аңғартады.
Қазақстан Президентінің қыркүйектің аяғында Нью-Йорк қаласында болып өткен БҰҰ Бас Ассамблеясының мерейтойлық 70-ші сессиясына қатысуы да сыртқы саясаттағы маңызы зор оқиға болды. Оның мінберінен Н.Ә.Назарбаев айтқан «Жаһандық стратегиялық бастама – 2045 жоспарын» әзірлеудің мақсатқа сай екендігі, Ядролық қарудан азат әлемге қол жеткізу жөніндегі БҰҰ-ның жалпыға ортақ декларациясын қабылдау, БҰҰ аясында терроризмге қарсы тұра алатын бірыңғай әлемдік желі құру және БҰҰ-ның штаб-пәтерін Азияға ауыстыру туралы ұсыныстар халықаралық деңгейдегі маңызды пікірлердің туындауына түрткі болды.
Қазақстанның өз аумағында Халықаралық ядролық отын банкін орналастыру жөніндегі МАГАТЭ-мен бірлесе отырып жасаған қадамы да әлемдік қоғамдастық тарапынан дәл сондай жоғары баға иеленді. Бұл қадам Қазақстанның жаһандық ядролық қауіпсіздікке қосқан нақты үлесіне айналды.
Жалпы, 2015 жылы Мемлекет басшысы 5 халықаралық форумға – ДСҰ-ның Бас кеңесінің отырысына (Швейцария), Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V съезіне (Қазақстан), VII Астана экономикалық форумына (Қазақстан), БҰҰ Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясына (АҚШ), ЮНЕСКО Бас конференциясының 38-ші сессиясына (Франция), сондай-ақ, 11 мемлекетаралық саммитке – ТМД мемлекеттері басшыларының бейресми кездесуіне (Ресей), ШЫҰ-ға Мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің отырысына (Ресей), БРИКС саммитіне (Ресей), ҰҚШҰ ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің 2 сессиясына (Тәжікстан, Ресей), Қазақстан мен Ресей өңіраралық ынтымақтастығының ХII форумына (Ресей), ТМД Мемлекеттері басшылары кеңесінің отырысына (Қазақстан), Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің 3 отырысына қатысты.
Уфа қаласында өткен ШЫҰ мен БРИКС елдері басшыларының шілдедегі саммиттері де маңызды халықаралық оқиға болды. Қазақстан Президенті өз сөзінде ЕАЭО, ШЫҰ және БРИКС-тің әлемдегі арта түскен рөлін атап көрсете отырып былай деді: «ЕАЭО-ШЫҰ көлбеу көлік артериясы мен БРИКС-тің тік көлік артериясының қосылуы сауданың күрт өсуіне ықпал ете алады. Болашақта біздің аумақтарымызда ортақ бірлестік және ортақ еркін аймақ құруға болады».
Қыркүйекте Астанада болып өткен Түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастығы кеңесінің V мерейтойлық отырысын да маңызды халықаралық саммиттер қатарына қосуға болады. Саммитте сөз сөйлеген Н.Ә.Назарбаев бүгінде түркі әлеміне жаһандағы түрлі геосаяси және геоэкономикалық өзгерістер әсер етіп отырғанын атап өтті. Осыған байланысты ол Түркі әлемі интеграциясының тұжырымдамасын қабылдауды тездету қажеттігіне назар аударды. Қазақстан басшысының пікірінше, интеграцияның өзегі бірлескен көлік-логистика инфрақұрылымын дамыту болар еді, ол Түркі кеңесіне мүше мемлекеттерге Қытайдың, Ресейдің, Еуропаның, Таяу Шығыстың, Кавказ бен Орталық Азияның экономикалық және коммуникациялық желілерін жалғайтын құрлықаралық көпірге айналуға мүмкіндік береді.
Еуразиялық экономикалық одақ жұмыс істей бастағалы бері оған мүше мемлекеттердің қарым-қатынасы жаңа деңгейге шықты.
Беларуське қатысты екіжақты ынтымақтастық мәселелерімен бірге, Украинадағы жанжалды бәсеңдету жөніндегі бірлескен жұмыс елеулі орын алды. Екі ел арасындағы достық пен ынтымақтастықты дамытуға қосқан жеке үлесі үшін президент А.Г.Лукашенко Н.Ә.Назарбаевты «Халықтар достығы» орденімен марапаттады.
Қырғызстанның ЕАЭО-ға қосылуына байланысты тамызда Қазақстан Президентінің осы елге жасаған жұмыс сапары аясында мемлекеттік шекараның Қазақстан-Қырғыз учаскесінде кедендік бақылауды өзгерту рәсімі болып өтті.
Сонымен бірге, еуразиялық интеграцияның векторы Ресеймен қарым-қатынастарды айқындағаны күмәнсіз. Онымен стратегиялық серіктестікті тереңдету мемлекеттер басшыларының өзара сапарларының, көппішімді түрлі халықаралық іс-шаралардың, соның ішінде, Сочи қаласында Қазақстан мен Ресей өңіраралық ынтымақтастығының ХІІ форумы аясында өткен көптеген кездесулер арқылы жүріп жатты.
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан-Ресей ынтымақтастығын дамытуға сіңірген еңбегін және оның интеграциялық үдерістерді ілгерілету жөніндегі екіжақты өзара іс-қимылға қосқан белсенді үлесін жоғары бағалай отырып, Ресей басшысы Қазақстан Президентіне Александр Невский орденін тапсырды.
Жыл бойы ЕАЭО-ға қатысушылар үш рет – мамырда, қазанда және желтоқсанда Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысында бас қосты. Сол кездесулер барысында экономиканың нақты секторындағы байланыстарды дамыту, шарттық-құқықтық базаны ұлғайту, жылжымалы тауарларды ЕАЭО аясында электрондық декларациялауға көшіру, 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап Украина мен ЕО арасында еркін сауда аймағының жұмыс істей бастауы жағдайында бірлескен іс-қимылдың стратегиясы және т.б. туралы келісімдерге қол жеткізілді.
Мемлекет басшысы 2015 жылы желтоқсанда Мәскеу қаласында ЕЖЭК-тің қорытынды отырысында сөз сөйлей отырып, оған мүше мемлекеттердің дамуы үшін үлкен әлеуеті бар Еуразиялық экономикалық одақ қызметіне Қазақстанның айрықша маңыз беретінін атап өтті. «Әлемдік экономикалық конъюнктураның тұрақсыздығына байланысты 2016 жылдың күрделі болатынын, бізге айрықша жағдайларда жұмыс істеуге тура келетінін түсінеміз. Қазақстан интеграциялық бірлестігіміздің одан әрі ырғақты дамуы үшін барлық күш-жігерін жұмсайды және өз төрағалығы кезінде Шанхай ынтымақтастық ұйымымен байланыстарды тереңдету бағытында белсене жұмыс істейтін болады», – деді Н.Ә.Назарбаев.
Еуразия кеңістігіндегі интеграциялық үдерістер ТМД және ҰҚШҰ сияқты бірлестіктер аясында да өзінің дамуын жалғастырды, олардың әрқайсысы 2015 жылы екі-екіден саммит өткізді.
Қазақстанның Батыс елдерімен қарым-қатынасы да осылайша қарқынды әрі жемісті дамыды.
АҚШ-пен стратегиялық серіктестіктің одан әрі нығая түсуіне Қазақстан басшысының БҰҰ Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясы аясында Құрама Штаттардың президенті Б.Обамамен келіссөздері және содан кейінгі АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Дж.Керридің Қазақстанға сапары ықпал етті.
Қазақстан Президентінің жыл бойы Германияға, Италияға, Ұлыбритания мен Францияға жасаған сапарлары барысында сауда-экономикалық және инвестициялық, соның ішінде ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі желісі бойынша да ықпалдастықты арттыру және тереңдету жөнінде маңызды келісімдерге қол жеткізілді. Қаржылай есептегенде, осы сапарлардың қорытындысы бойынша, Ұлыбританиядан тартылған инвестициялардың көлемі 9 млрд. доллардан, Франциядан тартылған инвестициялар 2 млрд. доллардан асып түсті.
Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық та өрістей түсті.
Қытаймен қарым-қатынас айтарлықтай қарқынды сипат алды, ол экономиканың машина жасау мен ресурстарды қайта өңдеуді қамтитын өңдеуші секторларындағы ықпалдастықтың ұлғаюымен ерекшеленді. Мәселен, ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға жасаған ресми сапарының және Н.Ә.Назарбаевтың Қытайға жасаған мемлекеттік сапарының қорытындылары бойынша (Президент онда қытай халқының жапон милитаристеріне қарсы соғыстағы жеңісінің 70 жылдығына байланысты салтанатты әскери парадқа қатысты) Қазақстан мен Қытай арасында 2015-2020 жылдарға арналған Өңіраралық ынтымақтастық бағдарламасы сияқты маңызды құжаттарға, сондай-ақ, 23 млрд. доллар қаражатты қамтитын бірлескен жобаларды жүзеге асыру туралы келісімдерге қол қойылды.
Қазақстан-Қытай қатынастары контексінде Мемлекет басшысының ЕАЭО мен ШЫҰ, сондай-ақ, «Жібек жолы экономикалық белдеуі» арасындағы тығыз кооперация туралы ұстанымының сөзсіз зор маңызы болды.
Үндістанмен қарым-қатынастарда елеулі оң ілгерілеушіліктер байқалды. Қазақстан Президентінің елімізге шілдеде ресми сапармен келген Үндістан премьер-министрі Н.Модимен келіссөздері қорытындылары бойынша 5 млрд. доллар қаражатты қамтитын бірлескен жобаларды жүзеге асыру туралы келісімдерге қол қойылды. Солардың аясында «Сәтбаев» мұнай кенішінде барлау жұмыстарын бастау, Үндістанға уран экспорттау, сондай-ақ, үнді компанияларының ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысуы көзделген.
Н.Ә.Назарбаевтың қазанның аяғында Орталық Азияға жасаған сапары аясында Қазақстанға келген Жапонияның премьер-министрі С.Абэмен өткен келіссөздерінің зор маңызы болды. Соның барысында қол қойылған этанол өндірісі, онкологиялық аурулардың диагностикасы, Қазақстанда көлік терминалдарын салу туралы және т.б. келісімдер 1 млрд. доллардан астам қаржыны қамтитын инвестициялар тартуды көздейді.
Мұсылман әлемі елдерімен қарым-қатынастардың оң қарқыны сақталды.
Мәселен, Қазақстан Президентінің қазанда Катарға жасаған ресми сапары барысында сауда қатынастарын ұлғайту, бірлескен энергетикалық, соның ішінде ЭКСПО-2017 көрмесі аясындағы жобаларды іске асыру, сондай-ақ, екі елдің мәдени және гуманитарлық ынтымақтастығын дамыту туралы уағдаластықтарға қол жеткізілді.
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанға сапармен келген Түркия президенті Р.Ердоғанмен және Ауғанстан президенті М.Ғанимен, Иордания королі ІІ Абдалламен, Малайзия премьер-министрі Н.Разакпен және Пәкістан премьер-министрі Н.Шарифпен келіссөздері де жемісті болды.
Мемлекет басшысы 2015 жылы екіжақты қатынастар желісі бойынша барлығы 9 шетелдік сапар, соның ішінде 1 мемлекеттік, 6 ресми және 2 жұмыс сапарын жасады. Атап айтқанда, ол мемлекеттік сапармен Қытайға (31 тамыз – 3 қыркүйек), ресми сапармен Ресейге (8 мамыр), Италияға (27-28 маусым), Тәжікстанға (14 қыркүйек), Катарға (26 қазан), Ұлыбританияға (3-4 қараша), Францияға (5 қараша), жұмыс сапарымен Германияға (9 қаңтар) және Қырғызстанға (12 тамыз) барды.
Жыл бойы Н.Ә.Назарбаев, сондай-ақ, АҚШ, Ресей, Беларусь, Украина, Германия, Франция, Түрікменстан, БАӘ, Сербия, Әзербайжан, Венгрия, Қытай, Малайзия, Түркия, Бахрейн, Египет, Чехия, Иран, Моңғолия, Сауд Арабиясы, Израиль басшыларымен телефон арқылы 50-ден астам келіссөз жүргізді.
Президентке 14 шет мемлекеттің – Кувейттің, АҚШ-тың, Пәкістанның, Болгарияның, Сауд Арабиясының, Корея Республикасының, Иорданияның, Испанияның, Палестинаның, Латвияның, Польшаның, Түркияның, Венгрияның, Вьетнамның елшілері, сондай-ақ, ЕО-ның Қазақстандағы Өкілдігі басшысының атынан Сенім грамоталары тапсырылды.
Әлемде геосаяси шиеленіс пен дау-жанжалдардың арта түскенін назарға ала отырып, Президент жыл бойы ұлттық қауіпсіздікті нығайту жөнінде жүйелі жұмыс жүргізді. Атап айтқанда, оның төрағалығымен Қауіпсіздік Кеңесінің 5 отырысы өткізілді. Күн тәртібіне Қарулы Күштерді нығайту, терроризмге қарсы іс-қимыл, арнаулы органдардың қызметін жетілдіру, халықаралық геосаяси ахуал мәселелері енгізілді.
Бұдан басқа, Н.Ә.Назарбаев мамырда Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін жаңғыртуға қатысты кеңес өткізді, ал желтоқсанда Қорғаныс министрлігінің басшылық құрамымен кездесіп, елордада ашылған Ұлттық әскери-патриоттық орталықта болды.
* * *
Жалпы алғанда, 2015 жыл тек жаңа сын-қатерлерімен ғана емес, ашылған жаңа мүмкіндіктерімен де қазақстандықтардың есінде қалды. Қоғамдағы татулық пен тұрақтылықтың сақталуы, сондай-ақ, мемлекеттілікті одан әрі нығайту және жаңа жағдайда экономиканы дамыту жөніндегі реформалар төңірегіне ұлтты ұйыстыру оның басты жетістігі болды.
Махмұт ҚАСЫМБЕКОВ,
Қазақстан Республикасы Президенті Кеңсесінің бастығы.
2015 жыл тек қана маңызды мерекелік күндерімен ғана емес, сонымен бірге, елеулі жаңа сынақтарымен де қазақстандықтардың есінде қалды. Осының бәрі Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанды әлемде болып жатқан қарышты өзгерістерге бейімдеу жөніндегі ойластырылған және жүйелі қадамдар жасауын талап етті.
Жыл бойы Президент Н.Ә.Назарбаевтың қатысуымен шетелдік сапарларды, өңірлерге жасалған жұмыс сапарларын, түрлі мәжілістер мен кеңестерді, халықаралық және республикалық форумдарды, конференциялар мен съездерді, шетелдік мемлекет және қоғам қайраткерлерін қабылдауларды, жұртшылық пен еңбек ұжымдарының өкілдерімен кездесулерді, өнеркәсіп кәсіпорындары мен әлеуметтік нысандарға баруды қамтитын 700-ге тарта хаттамалық іс-шара болып өтті.
Мемлекет басшысы 17 кеңес өткізді, солардың қатарында Үкімет мүшелерінің, Президент Әкімшілігі басшылығының, орталық мемлекеттік органдар жетекшілерінің қатысуымен өткен – 13, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдерімен өткізілген 2 кеңес және 2 көшпелі мәжіліс бар.
Сондай-ақ, Н.Ә.Назарбаевтың төрағалығымен Үкіметтің кеңейтілген 3 мәжілісі, Шетел инвесторлары кеңесінің 1 отырысы және Қауіпсіздік Кеңесінің 5 мәжілісі, соның ішінде 2 шұғыл кеңес болып өтті.
Жыл бойы Президент Парламент Мәжілісінің пленарлық отырысына қатысып, палаталардың төрағаларымен және парламенттік фракциялардың жетекшілерімен ұдайы кездесе отырып, депутаттық корпуспен тұрақты негізде өзара бірлесе жұмыс жүргізді.
Мемлекет басшысы еліміздің өңірлеріне 15 жұмыс сапарын жасады, Алматы қаласында үш рет, Ақмола, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстарында екі реттен, сондай-ақ, Ақтөбе, Алматы, Атырау, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан және Қызылорда облыстарында болды. Бұдан басқа, Президент Астана қаласы бойынша да тұрақты түрде жұмыс сапарларына шығып тұрды.
Екіжақты қарым-қатынастар аясында шетелдерге жасалған 9 сапарды, сондай-ақ, 11 халықаралық саммит пен 5 халықаралық форумды қосқанда, Президенттің қатысуымен халықаралық сипаттағы 100-ден астам кездесу мен іс-шара болып өтті.
Н.Ә.Назарбаев 22 баспасөз мәслихаты мен брифингін өткізді, отандық және шетелдік БАҚ-тарға 10 сұхбат берді, 5 бейнежазба үндеу жолдап, 3 мақала жариялады.
Жыл бойы Президент 6 300-ден астам құжатқа қол қойды, олардың қатарында 168 заң, 216 жарлық, 67 өкім, 16 мәжіліс хаттамасы, 1 208 қызметтік құжат, 4 400 талдамалық және ақпараттық-анықтамалық материал, азаматтардың 269 арыз-шағымы бар.
Осы кезеңде Мемлекет басшысы барлығы 52 күн сапарда болды, соның 27 күні шетелдерде және 25 күні республика өңірлерінде өтті.
* * *
2015 жылғы елдің қоғамдық-саяси күнтізбесі Қазақ хандығының 550 жылдығы, Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығы, Қазақстан Республикасының Конституциясы мен Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығы сияқты мерейтойлық даталарға толы болды.
Сонымен бірге, жылдың басты саяси оқиғасы 26 сәуірде өткен президенттік сайлау болғаны күмәнсіз, онда Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқы тарапынан кең қолдау тапты. Сайлау қорытындылары шын мәнінде теңдессіз болып шықты. Атап айтқанда, электораттың қатысуы сайлаушылардың 95,22%-ын құрап, рекордтық көрсеткішке жетті, солардың 97,75%-ы дауыстарын іс басындағы Мемлекет басшысына берді. Әлемнің 37 елінен және Еуропарламентті, ЕҚЫҰ-ны, ТМД-ны, ШЫҰ-ны, ИЫҰ мен ҰҚШҰ-ны қоса алғанда, халықаралық ұйымдардан келген көптеген халықаралық байқаушылар ұйымдастырудың жоғары деңгейін, өткен сайлаудың ашықтығы мен әділдігін атап өтті.
Президенттік сайлауда айқын жеңіске жетуге Н.Ә.Назарбаевтың Елбасы ретіндегі шүбәсіз абырой-беделімен бірге оның «Нұр Отан» партиясының ХVI съезінде жария етілген жаңа президенттік мерзімге арналған стратегиялық бағдарламасы да ықпал етті.
Оның негізін қазіргі заманғы мемлекеттік аппаратты қалыптастыру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, индустрияландыру мен экономикалық өсімді жалғастыру, ұлттың біртектілігі мен бірлігін қалыптастыру және есеп беретін мемлекетті дамыту сияқты бағыттарды қамтыған 5 институттық реформа құрады.
Сайлаудан кейін институттық реформаларды практика жүзінде іске асыру мақсатында 100 нақты қадамнан тұратын және өзінің ауқымы жөнінен Қазақстан 1990-шы жылдары жүзеге асырған құрылымдық реформаларымен сәйкес келетін Ұлт Жоспары әзірленді. Шын мәнінде, Ұлт Жоспары әлемдік экономикалық дағдарыстың тереңдеуі мен халықаралық ахуалдың шиеленісуі жағдайында дүниежүзінің дамыған 30 мемлекетінің қатарына қосылуы жолындағы жаһандық және ішкі сын-қатерлерге Қазақстанның берген жауабы болып шықты.
Ұлт Жоспарын іске асыру бойынша мемлекеттік органдардың, бизнес құрылымдары мен азаматтық қоғам институттарының іс-қимылын үйлестіру үшін Мемлекет басшысының бастамасымен Жаңғырту жөніндегі ұлттық комиссия құрылды. Қыркүйекте Парламент реформаларды заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге кірісіп, жылдың аяғында-ақ 59 тиісті заң, соның ішінде 3 кодекс, 15 жаңа заң мен қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы 41 заң қабылданды.
Реформалардың табыстылығы негізінен мемлекеттік аппараттың кәсібилігі мен ішкі ынта-ықыласына тәуелді екенін назарға ала отырып, Президент мемлекеттік қызметті одан әрі жаңғырту, сыбайлас жемқорлықпен батыл күрес, мемлекеттік органдар мен қызметкерлердің жұмысын нақты нәтижелері бойынша бағалау қажеттігін мәлімдеді. Осы мәселелердің барлығын тиімді үйлестіру мақсатында, Президенттің тапсырмасы бойынша, Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі министрлік пен Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі ұлттық бюро құрылды.
Ұлт Жоспарымен бүкілхалықтық жұмыс жүргізу барысында оның әлеуетін ой елегінен өткізуге және тереңдетуге мерейтойлық даталар қосымша серпін берді.
Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХІІ сессиясында «Мәңгілік Ел: бір ел – бір тағдыр» тақырыбы бойынша сөйлеген сөзінде Н.Ә.Назарбаев қазақстандықтарды Ассамблеяның 20 жылдығымен құттықтай отырып, оның шешуші міндеті – негізін қоғамның жалпыазаматтық құндылықтары мен рухани императиві ретінде жалпыұлттық «Мәңгілік Ел» идеясы құрайтын болашағы біртұтас ұлт қалыптастыру жөніндегі институттық реформаны жүзеге асыруға қатысу екенін мәлімдеді.
Тамызда Мемлекет басшысы еліміздің Негізгі Заңының 20 жылдығына арналған «Конституция: бірлік, тұрақтылық, өркендеу» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияға қатысты. Құттықтау сөзінде Елбасы Ұлт Жоспарының аса маңызды міндеттерінің бірі «Қазақстан Республикасы Конституциясының әлеуетін одан да кеңірек аша түсу екендігін» атап айта келіп, институттық реформаның 5 бағытының әрқайсысы бойынша онда белгіленген құқықтық тетіктерге нақтылы тоқталды.
Жыл бойы елде тағы да екі ірі тарихи дата атап өтілді.
7 мамырда Жоғарғы Бас қолбасшы Отан қорғаушы күні мен Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығына орай өткізілген Әскери парадты қабылдады, сондай-ақ, Астана қаласында Кеңес Одағының Батыры генерал И.В.Панфиловтың ескерткішін ашты. «Екі мерекенің қатар келуінің символдық мәні бар. Бұл Ұлы Отан соғысындағы жеңімпаздар мен Отан қорғаушыларымыздың бүгінгі буынының әскери дәстүрлерінің сабақтастығын білдіреді. ...Әкелеріміздің ерлігі мен аналарымыздың еңбегі халқымыздың жадында мәңгі сақталады. Біздің жеңістеріміздің тарихы – патриотизм мен ел бірлігінің нағыз үлгісі», – деді Н.Ә.Назарбаев өз сөзінде.
Күзде Мемлекет басшысы Астана мен Тараз қалаларында Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған бірқатар іс-шараға қатысты. Астанадағы Тәуелсіздік сарайында Түркиядан, Қырғызстаннан, Түрікменстаннан және Әзербайжаннан келген жоғары мәртебелі қонақтар қатысқан салтанатты жиналыста сөз сөйлей отырып, ол қазақстандықтардың қазіргі ұрпағының көп ғасырлар бойы еліміздің бостандығы мен тәуелсіздігін қорғаған бабалардың рухы алдында ерекше жауапты екендігін атап өтті. «Қазақ хандығының 550 жылдығын мерекелеу халқымыздың даңқты шежіресіне тағзым ету үшін өткізіліп отыр. Тәуелсіз Қазақстанның бүгінгі ұрпағы ел мәртебесін бұрын-соңды болмаған биіктерге көтеріп, ата-бабаларымыздың сан ғасырлық арманын жүзеге асырды», – деп мәлімдеді Президент.
«Назарбаев Университетті» алғашқы студенттердің бітіріп шығуы да жылдың елеулі оқиғасы болды. «Университеттегі даярлық деңгейін сіздер арқылы, сіздердің істеріңіз арқылы бағалайтын болады, бұл – айрықша жауапкершілік. Мен сіздердің әрқайсыңыздың құлшыныстарыңыз зор, кәсіби деңгейлеріңіз жоғары болуын қалаймын. Сіздердің оқуларыңыз алғашқы дипломды алумен аяқталмайды. Ол өмір бойы жалғасады. ...Өз ісінің нағыз кәсіпқойы тек біліп қана қоймайды, білгенін нақты іске асыра да алады. Сіздер осындай кәсіпқойлар болады деп сенемін», – деді Н.Ә.Назарбаев түлектерге ақ жол тілей отырып.
Тәуелсіздік күніне байланысты өткізілген салтанатты жиналыста жылды қорытындылаған Елбасы Қазақстан өз тәуелсіздігінің 25 жылдығына салиқалы жетістіктермен қадам басқалы отырғанын айрықша атап өтті. «Қазіргі қиындықтарға қарамастан, тәуелсіздіктің 24-ші жылы Қазақстан үшін айрықша маңызы бар біраз жан тебірентерлік оқиғалармен есте қалды, – деп ризашылықпен атап өтті Президент. – Біз экономикамыздың өсімінің оң қарқынын сақтап қалдық. Индустриялық дамудың екінші бесжылдығы мен «Нұрлы Жол» бағдарламасы бастау алды. Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына кірді. Еуразиялық экономикалық одақ жұмысын бастады. Қазақстан әлемдік 50 жетекші экспорттаушы елдің санатына еніп, онда 43-ші орынды иеленді. Қазақстан МАГАТЭ-мен бірлесе отырып, Халықаралық ядролық отын банкін құрды, ол біздің елімізде орналастырылатын болады. Қазақстанның үшінші ғарышкері Айдын Айымбетов Жер төңірегіндегі орбитаға барып қайтты. Ең бастысы, біз Ұлт Жоспарын орындауға кірістік».
* * *
Мемлекеттің 2015 жылғы әлеуметтік-экономикалық саясаты тереңдеп бара жатқан әлемдік экономикалық дағдарыс жағдайында белгіленген стратегиялық жоспарларды толық орындауға мүмкіндік беретін тиімді жолдарды іздестіруге бағытталды.
Мәселен, Президент ұсынған Ұлт Жоспарында экономикалық дамуға баса назар аударылды: мәлім етілген 100 қадамның 50-і экономикамен байланысты әрі бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында оны түбегейлі жаңғыртуға бағытталды. Жаңа Экономикалық Саясат міндеттерінің қатарында Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын арттыру, адами капиталын дамыту, жерасты қазба байлықтарын пайдалану, энергетика, құрылыс және көлік салаларында халықаралық стандарттарға көшу жөніндегі іс-шаралар көзделген.
Қазақстанның жаңа экономикалық стратегиясы Президенттің қарашадағы «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» деп аталатын халыққа Жолдауында қорытындыланды. Жолдаудың арқауы ретінде «жаһандық дағдарыс – тек қатер ғана емес, сонымен бірге, жаңа мүмкіндіктер» деген идеяны тірек етіп алған Елбасы әлемдік экономикалық дағдарыс жағдайындағы іс-әрекеттің нақты алгоритмін ұсынды.
Алғашқы практикалық қадамдар аясында Ұлттық банктің қызметі түбегейлі қайта қаралды. Д.Т.Ақышев жетекшілік ететін банк басшылығының алдына Президент регулятордың құрылымы мен функцияларын оңтайландыру міндетін қойды. Осыған байланысты Бірыңғай зейнетақы қоры, Проблемасы бар кредиттер қоры сияқты бейінді емес активтер мен басқа да бірқатар қаржы институттары Ұлттық банктің бақылауынан шығарылуы тиіс еді.
Сондай-ақ, экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және елдің алтын-валюта қорын сақтап қалу мақсатында валюта дәлізін жойып, ұлттық валютаның еркін айналымы бағамына көшу жөніндегі қиын, бірақ қажетті шешім қабылданды.
Сонымен қатар, Н.Ә.Назарбаев Ұлттық қорды басқарудың әдіс-тәсілдерін қайта қарау мақсатқа сай келетіндігіне назар аударды: «Бюджет шығындарын Ұлттық қор есебінен жабу көрегендік емес. Біз алдағы жылдардың қандай боларын білмейміз. Сондықтан менің ұстанымым нақты: Ұлттық қор қаржыларын ағымдағы шығындарға пайдалану тоқтатылуы тиіс. Ұлттық қордан республикалық бюджетке берілетін жыл сайынғы кепілдендірілген, шектеулі трансферт бірден-бір тетік болуы керек. Үкіметке жаңа жаһандық ахуал жағдайында Ұлттық қор қаржыларын жаңа жаһандық өмір шындығы жағдайында қалыптастыру тұжырымдамасын әзірлеуді тапсырамын», – деді Президент.
Мемлекеттік активтерді басқаруға жауапты корпоративтік секторды қайта құру тағы бір маңызды қадам болды. Президенттің тапсыруы бойынша ұйымдық құрылымды оңтайландыру, корпоративтік басқаруды жетілдіру, активтерді қайта құрылымдау, шығындарды азайту, «Самұрық-Қазына», «ҚазАгро» және «Бәйтерек» ұлттық басқару холдингтері қызметкерлерінің санын қысқарту жөнінде ауқымды жұмыс басталды.
Сондай-ақ, сыртқы қолайсыз конъюнктураның күрделілігіне қарамастан, Қазақстан үдемелі индустрияландыру бағытын жалғастырды.
Еліміз мемлекеттік үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасының алғашқы бесжылдығын 2014 жылы табысты аяқтап, өткен жылы оның екінші бесжылдығын жүзеге асыруға кірісті. «Тұтасымен алғанда, индустрияландырудың барысы еліміздің экономикасын технологиялық тұрғыдан жаңғыртуға лайықты серпін берді. 890 жаңа өнеркәсіп кәсіпорны іске қосылды, 85 мың жаңа жұмыс орны ашылды. Біз 3,8 трлн. теңге жұмсаған сол 890 кәсіпорын 5,4 трлн. теңгенің өнімін шығарды. Іске қосылған кәсіпорындардың 95%-ы жұмыс істеп тұр. Ең бастысы, ол кәсіпорындар өз өнімдерін өзге елдердің нарығына экспортқа шығарады», – деп мәлімдеді Н.Ә.Назарбаев екінші бесжылдықтың қорытындылары шығарылған желтоқсандағы жалпыұлттық телекөпір барысында.
«Нұрлы Жол» инфрақұрылымдық даму мемлекеттік бағдарламасы аясында ел ішінде 7 мың шақырым автожолдарды салу және қайта жөндеу міндеті алдымызда тұр. Нәтижесінде 2019 жылға қарай ірі қалалар арасында жұмсалатын жол уақыты үштен бір мөлшерге қысқарады, елдің бірыңғай қуат жүйесі қалыптасатын болады және, ең бастысы, экономиканың бірыңғай нарыққа бірігуіне қол жеткізіледі. Алдағы 3 жылда бағдарламаны іске асыруға барлығы 20 млрд. доллардан астам қаржы бағытталады, соның үштен бір бөлігінен астамын халықаралық қаржы институттары бөледі. 4 жылдың көлемінде бағдарлама ІЖӨ-нің өсіміне, барлығын қоса алғанда, 16% қосады деп болжанып отыр.
Еліміздің Еуразиялық экономикалық одаққа кіруіне (ол туралы шарт 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енді), сондай-ақ, Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруіне байланысты өткен жылы ұлттық экономикамыз үшін мүлде жаңа мүмкіндіктер ашылды. «ДСҰ-ға мүше болу – күллі Қазақстанның жеңісі. Бұл – еліміздің жаһандық экономиканың бөлінбес бөлшегі ретінде мойындалуының айғағы. Біз бұл нәтижеге жету үшін 19 жыл табанды түрде жұмыс жүргіздік, келіссөздер оңай болған жоқ. Осы жылдары біздің Үкімет және сарапшыларымыз елімізге тиімді шарттарға қол жеткізу үшін талмай еңбек етті. Біз экономикамыз үшін ең шетін мәселелерге қатысты позициялар бойынша келісім жасастық.
...Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болу біздің экономикамызды жаңа белестерге бастайды. Кәсіпорындарымыздың шетел нарықтарына шығуын қамтамасыз етеді, ал тұтынушылар үшін тауарлар мен қызметтердің кең ауқымына таңдау жасауға жол ашады. Бүгінде сауда-саттығымыздың 90%-ы ДСҰ-ға мүше елдерге тиесілі. Сондықтан бұл шешім біздер үшін өте маңызды. Қазақстан шетелдік инвесторлар мен серіктестер үшін бұрынғыдан да тартымды бола түседі. Жаңа өндірістер мен жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік туады», – деп мәлімдеді Президент Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру туралы келіссөздердің аяқталуына байланысты Қазақстан халқына арнаған мәлімдемесінде.
ДСҰ-ға кіру Қазақстанның реформалар саласындағы және қазіргі заманғы нарықтық экономика мен сауданы құрудағы табыстарының халықаралық деңгейде мойындалуын айқын айғақтайтын тәуелсіз мемлекетіміздің тарихындағы маңызды кезең болды.
ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі де Қазақстанның әлемдік экономикаға одан әрі интеграциялануы міндеттеріне ықпал етуі тиіс. Мемлекет басшысының жыл барысында соған әзірлік мәселелеріне әлденеше рет мән беруі кездейсоқ емес. Сәуірде ол елордада салынып жатқан «Астана ЭКСПО-2017» көрме кешеніне арнайы барып, құрылыс жұмыстары барысымен танысты. ЭКСПО-2017 көрмесіне әзірлік мәселелерін Президент, сондай-ақ, шілде мен қарашада өткізілген кеңестерде қарады.
Осы тұста Н.Ә.Назарбаевтың келешекте ЭКСПО көрме кешенінің базасында Халықаралық қаржы орталығын құру туралы қабылдаған шешімі орынды болып шықты. Іс жүзінде 2018 жылы жұмыс істей бастайтын жаңа орталықтың ерекшелігі қызметінің британ құқығы негізінде реттелетіндігінде еді, ал оған қатысушылар салық төлеуден 50 жылға босатылады. Бұдан басқа, шетелдік қаржы орталықтарының үлгісі бойынша, оның аумағында Қазақстанның юрисдикциясынан тыс арнаулы сот жұмыс істейтін болады.
Қазақстан өңірлерінің бұл үдерістерге мүдделі әрі белсенді түрде қатысуынсыз алға қойылған міндеттерді шешуде қандай да бір табысқа жетуге үміт артуға болмайтындығы түсінікті. Сондықтан, Президент өңірлердің дамуына барынша жіті назар аударды.
Сол себепті, Н.Ә.Назарбаев былтыр 2 республикалық кездесу, сондай-ақ, Ақмола облысының Зеренді ауданында солтүстік облыстардың әкімдерімен және Атырау қаласында батыс облыстардың әкімдерімен 2 өңірлік кеңес өткізді, сондай-ақ, елдің көптеген өңірлеріне жұмыс сапарларымен барды.
* * *
2015 жылы Қазақстанның дәстүрлі көпвекторлы сыртқы саясатында оның бітімгершілік сипаты айтарлықтай арта түсті. Украинадағы дағдарысқа байланысты халықаралық ахуалдың шиеленісуі тұсында Қазақстан Президенті жылдың басынан бастап-ақ келісім жолдарын іздестіруге және жанжалдасушы тараптар арасындағы үнқатысуды қалпына келтіруге бағытталған белсенді бітімгерлік әрекеттер жасады.
Мәселен, қаңтар-ақпанда Н.Ә.Назарбаев Ресей, Украина, АҚШ, Франция, Беларусь басшыларымен телефон арқылы белсенді келіссөздер жүргізді. Сонымен бірге, Мемлекет басшысы канцлер А.Меркельмен келіссөздер жүргізу үшін Германияға жұмыс сапарымен барды.
Бұл күш-жігердің нәтижесі – оқ атылудың тоқтатылып, жанжалды бейбіт реттеу жөніндегі аса маңызды келісімдермен аяқталған Украина, Ресей, Франция және ГФР басшылары қатысқан «норманд төрттігінің» Минск кездесуі. Одан арғы үнқатысу да қазанда Украина президенті П.А.Порошенконың Қазақстанға жасаған ресми сапары барысында жалғасты.
Қарашада Сирияда Ресей әскери ұшағын Түркия әскери-әуе күштерінің атып түсіруіне байланысты Ресей мен Түркия арасындағы қарым-қатынастардың өріс алуы барысында да Қазақстан Президенті осындай салиқалы көзқарас ұстанды.
Мемлекет басшысы көптарапты пішімде де жүйелі бітімгерлік бағытты ұстанды. Қазақстан 2015 жылы бейбітшілік пен қауіпсіздікке ықпал ету жөніндегі жаһандық бастамаларды ілгерілету үшін халықаралық үнқатысудың әлеуетін пайдалануды жалғастырды.
Маусымда Қазақстан астанасында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V съезі болып өтті. «Дін лидерлері мен саяси қайраткерлердің бейбітшілік және даму жолындағы үнқатысуы» тақырыбына арналған форум құрамы жөнінен өте ауқымды болды. Оның жұмысына 42 елден 80 делегацияның, БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мунның, Иордания королі ІІ Абдалланың, Финляндия президенті С.Ниннистенің қатысуы осыны аңғартады.
Қазақстан Президентінің қыркүйектің аяғында Нью-Йорк қаласында болып өткен БҰҰ Бас Ассамблеясының мерейтойлық 70-ші сессиясына қатысуы да сыртқы саясаттағы маңызы зор оқиға болды. Оның мінберінен Н.Ә.Назарбаев айтқан «Жаһандық стратегиялық бастама – 2045 жоспарын» әзірлеудің мақсатқа сай екендігі, Ядролық қарудан азат әлемге қол жеткізу жөніндегі БҰҰ-ның жалпыға ортақ декларациясын қабылдау, БҰҰ аясында терроризмге қарсы тұра алатын бірыңғай әлемдік желі құру және БҰҰ-ның штаб-пәтерін Азияға ауыстыру туралы ұсыныстар халықаралық деңгейдегі маңызды пікірлердің туындауына түрткі болды.
Қазақстанның өз аумағында Халықаралық ядролық отын банкін орналастыру жөніндегі МАГАТЭ-мен бірлесе отырып жасаған қадамы да әлемдік қоғамдастық тарапынан дәл сондай жоғары баға иеленді. Бұл қадам Қазақстанның жаһандық ядролық қауіпсіздікке қосқан нақты үлесіне айналды.
Жалпы, 2015 жылы Мемлекет басшысы 5 халықаралық форумға – ДСҰ-ның Бас кеңесінің отырысына (Швейцария), Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V съезіне (Қазақстан), VII Астана экономикалық форумына (Қазақстан), БҰҰ Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясына (АҚШ), ЮНЕСКО Бас конференциясының 38-ші сессиясына (Франция), сондай-ақ, 11 мемлекетаралық саммитке – ТМД мемлекеттері басшыларының бейресми кездесуіне (Ресей), ШЫҰ-ға Мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің отырысына (Ресей), БРИКС саммитіне (Ресей), ҰҚШҰ ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің 2 сессиясына (Тәжікстан, Ресей), Қазақстан мен Ресей өңіраралық ынтымақтастығының ХII форумына (Ресей), ТМД Мемлекеттері басшылары кеңесінің отырысына (Қазақстан), Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің 3 отырысына қатысты.
Уфа қаласында өткен ШЫҰ мен БРИКС елдері басшыларының шілдедегі саммиттері де маңызды халықаралық оқиға болды. Қазақстан Президенті өз сөзінде ЕАЭО, ШЫҰ және БРИКС-тің әлемдегі арта түскен рөлін атап көрсете отырып былай деді: «ЕАЭО-ШЫҰ көлбеу көлік артериясы мен БРИКС-тің тік көлік артериясының қосылуы сауданың күрт өсуіне ықпал ете алады. Болашақта біздің аумақтарымызда ортақ бірлестік және ортақ еркін аймақ құруға болады».
Қыркүйекте Астанада болып өткен Түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастығы кеңесінің V мерейтойлық отырысын да маңызды халықаралық саммиттер қатарына қосуға болады. Саммитте сөз сөйлеген Н.Ә.Назарбаев бүгінде түркі әлеміне жаһандағы түрлі геосаяси және геоэкономикалық өзгерістер әсер етіп отырғанын атап өтті. Осыған байланысты ол Түркі әлемі интеграциясының тұжырымдамасын қабылдауды тездету қажеттігіне назар аударды. Қазақстан басшысының пікірінше, интеграцияның өзегі бірлескен көлік-логистика инфрақұрылымын дамыту болар еді, ол Түркі кеңесіне мүше мемлекеттерге Қытайдың, Ресейдің, Еуропаның, Таяу Шығыстың, Кавказ бен Орталық Азияның экономикалық және коммуникациялық желілерін жалғайтын құрлықаралық көпірге айналуға мүмкіндік береді.
Еуразиялық экономикалық одақ жұмыс істей бастағалы бері оған мүше мемлекеттердің қарым-қатынасы жаңа деңгейге шықты.
Беларуське қатысты екіжақты ынтымақтастық мәселелерімен бірге, Украинадағы жанжалды бәсеңдету жөніндегі бірлескен жұмыс елеулі орын алды. Екі ел арасындағы достық пен ынтымақтастықты дамытуға қосқан жеке үлесі үшін президент А.Г.Лукашенко Н.Ә.Назарбаевты «Халықтар достығы» орденімен марапаттады.
Қырғызстанның ЕАЭО-ға қосылуына байланысты тамызда Қазақстан Президентінің осы елге жасаған жұмыс сапары аясында мемлекеттік шекараның Қазақстан-Қырғыз учаскесінде кедендік бақылауды өзгерту рәсімі болып өтті.
Сонымен бірге, еуразиялық интеграцияның векторы Ресеймен қарым-қатынастарды айқындағаны күмәнсіз. Онымен стратегиялық серіктестікті тереңдету мемлекеттер басшыларының өзара сапарларының, көппішімді түрлі халықаралық іс-шаралардың, соның ішінде, Сочи қаласында Қазақстан мен Ресей өңіраралық ынтымақтастығының ХІІ форумы аясында өткен көптеген кездесулер арқылы жүріп жатты.
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан-Ресей ынтымақтастығын дамытуға сіңірген еңбегін және оның интеграциялық үдерістерді ілгерілету жөніндегі екіжақты өзара іс-қимылға қосқан белсенді үлесін жоғары бағалай отырып, Ресей басшысы Қазақстан Президентіне Александр Невский орденін тапсырды.
Жыл бойы ЕАЭО-ға қатысушылар үш рет – мамырда, қазанда және желтоқсанда Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысында бас қосты. Сол кездесулер барысында экономиканың нақты секторындағы байланыстарды дамыту, шарттық-құқықтық базаны ұлғайту, жылжымалы тауарларды ЕАЭО аясында электрондық декларациялауға көшіру, 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап Украина мен ЕО арасында еркін сауда аймағының жұмыс істей бастауы жағдайында бірлескен іс-қимылдың стратегиясы және т.б. туралы келісімдерге қол жеткізілді.
Мемлекет басшысы 2015 жылы желтоқсанда Мәскеу қаласында ЕЖЭК-тің қорытынды отырысында сөз сөйлей отырып, оған мүше мемлекеттердің дамуы үшін үлкен әлеуеті бар Еуразиялық экономикалық одақ қызметіне Қазақстанның айрықша маңыз беретінін атап өтті. «Әлемдік экономикалық конъюнктураның тұрақсыздығына байланысты 2016 жылдың күрделі болатынын, бізге айрықша жағдайларда жұмыс істеуге тура келетінін түсінеміз. Қазақстан интеграциялық бірлестігіміздің одан әрі ырғақты дамуы үшін барлық күш-жігерін жұмсайды және өз төрағалығы кезінде Шанхай ынтымақтастық ұйымымен байланыстарды тереңдету бағытында белсене жұмыс істейтін болады», – деді Н.Ә.Назарбаев.
Еуразия кеңістігіндегі интеграциялық үдерістер ТМД және ҰҚШҰ сияқты бірлестіктер аясында да өзінің дамуын жалғастырды, олардың әрқайсысы 2015 жылы екі-екіден саммит өткізді.
Қазақстанның Батыс елдерімен қарым-қатынасы да осылайша қарқынды әрі жемісті дамыды.
АҚШ-пен стратегиялық серіктестіктің одан әрі нығая түсуіне Қазақстан басшысының БҰҰ Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясы аясында Құрама Штаттардың президенті Б.Обамамен келіссөздері және содан кейінгі АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Дж.Керридің Қазақстанға сапары ықпал етті.
Қазақстан Президентінің жыл бойы Германияға, Италияға, Ұлыбритания мен Францияға жасаған сапарлары барысында сауда-экономикалық және инвестициялық, соның ішінде ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі желісі бойынша да ықпалдастықты арттыру және тереңдету жөнінде маңызды келісімдерге қол жеткізілді. Қаржылай есептегенде, осы сапарлардың қорытындысы бойынша, Ұлыбританиядан тартылған инвестициялардың көлемі 9 млрд. доллардан, Франциядан тартылған инвестициялар 2 млрд. доллардан асып түсті.
Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық та өрістей түсті.
Қытаймен қарым-қатынас айтарлықтай қарқынды сипат алды, ол экономиканың машина жасау мен ресурстарды қайта өңдеуді қамтитын өңдеуші секторларындағы ықпалдастықтың ұлғаюымен ерекшеленді. Мәселен, ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға жасаған ресми сапарының және Н.Ә.Назарбаевтың Қытайға жасаған мемлекеттік сапарының қорытындылары бойынша (Президент онда қытай халқының жапон милитаристеріне қарсы соғыстағы жеңісінің 70 жылдығына байланысты салтанатты әскери парадқа қатысты) Қазақстан мен Қытай арасында 2015-2020 жылдарға арналған Өңіраралық ынтымақтастық бағдарламасы сияқты маңызды құжаттарға, сондай-ақ, 23 млрд. доллар қаражатты қамтитын бірлескен жобаларды жүзеге асыру туралы келісімдерге қол қойылды.
Қазақстан-Қытай қатынастары контексінде Мемлекет басшысының ЕАЭО мен ШЫҰ, сондай-ақ, «Жібек жолы экономикалық белдеуі» арасындағы тығыз кооперация туралы ұстанымының сөзсіз зор маңызы болды.
Үндістанмен қарым-қатынастарда елеулі оң ілгерілеушіліктер байқалды. Қазақстан Президентінің елімізге шілдеде ресми сапармен келген Үндістан премьер-министрі Н.Модимен келіссөздері қорытындылары бойынша 5 млрд. доллар қаражатты қамтитын бірлескен жобаларды жүзеге асыру туралы келісімдерге қол қойылды. Солардың аясында «Сәтбаев» мұнай кенішінде барлау жұмыстарын бастау, Үндістанға уран экспорттау, сондай-ақ, үнді компанияларының ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысуы көзделген.
Н.Ә.Назарбаевтың қазанның аяғында Орталық Азияға жасаған сапары аясында Қазақстанға келген Жапонияның премьер-министрі С.Абэмен өткен келіссөздерінің зор маңызы болды. Соның барысында қол қойылған этанол өндірісі, онкологиялық аурулардың диагностикасы, Қазақстанда көлік терминалдарын салу туралы және т.б. келісімдер 1 млрд. доллардан астам қаржыны қамтитын инвестициялар тартуды көздейді.
Мұсылман әлемі елдерімен қарым-қатынастардың оң қарқыны сақталды.
Мәселен, Қазақстан Президентінің қазанда Катарға жасаған ресми сапары барысында сауда қатынастарын ұлғайту, бірлескен энергетикалық, соның ішінде ЭКСПО-2017 көрмесі аясындағы жобаларды іске асыру, сондай-ақ, екі елдің мәдени және гуманитарлық ынтымақтастығын дамыту туралы уағдаластықтарға қол жеткізілді.
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанға сапармен келген Түркия президенті Р.Ердоғанмен және Ауғанстан президенті М.Ғанимен, Иордания королі ІІ Абдалламен, Малайзия премьер-министрі Н.Разакпен және Пәкістан премьер-министрі Н.Шарифпен келіссөздері де жемісті болды.
Мемлекет басшысы 2015 жылы екіжақты қатынастар желісі бойынша барлығы 9 шетелдік сапар, соның ішінде 1 мемлекеттік, 6 ресми және 2 жұмыс сапарын жасады. Атап айтқанда, ол мемлекеттік сапармен Қытайға (31 тамыз – 3 қыркүйек), ресми сапармен Ресейге (8 мамыр), Италияға (27-28 маусым), Тәжікстанға (14 қыркүйек), Катарға (26 қазан), Ұлыбританияға (3-4 қараша), Францияға (5 қараша), жұмыс сапарымен Германияға (9 қаңтар) және Қырғызстанға (12 тамыз) барды.
Жыл бойы Н.Ә.Назарбаев, сондай-ақ, АҚШ, Ресей, Беларусь, Украина, Германия, Франция, Түрікменстан, БАӘ, Сербия, Әзербайжан, Венгрия, Қытай, Малайзия, Түркия, Бахрейн, Египет, Чехия, Иран, Моңғолия, Сауд Арабиясы, Израиль басшыларымен телефон арқылы 50-ден астам келіссөз жүргізді.
Президентке 14 шет мемлекеттің – Кувейттің, АҚШ-тың, Пәкістанның, Болгарияның, Сауд Арабиясының, Корея Республикасының, Иорданияның, Испанияның, Палестинаның, Латвияның, Польшаның, Түркияның, Венгрияның, Вьетнамның елшілері, сондай-ақ, ЕО-ның Қазақстандағы Өкілдігі басшысының атынан Сенім грамоталары тапсырылды.
Әлемде геосаяси шиеленіс пен дау-жанжалдардың арта түскенін назарға ала отырып, Президент жыл бойы ұлттық қауіпсіздікті нығайту жөнінде жүйелі жұмыс жүргізді. Атап айтқанда, оның төрағалығымен Қауіпсіздік Кеңесінің 5 отырысы өткізілді. Күн тәртібіне Қарулы Күштерді нығайту, терроризмге қарсы іс-қимыл, арнаулы органдардың қызметін жетілдіру, халықаралық геосаяси ахуал мәселелері енгізілді.
Бұдан басқа, Н.Ә.Назарбаев мамырда Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін жаңғыртуға қатысты кеңес өткізді, ал желтоқсанда Қорғаныс министрлігінің басшылық құрамымен кездесіп, елордада ашылған Ұлттық әскери-патриоттық орталықта болды.
* * *
Жалпы алғанда, 2015 жыл тек жаңа сын-қатерлерімен ғана емес, ашылған жаңа мүмкіндіктерімен де қазақстандықтардың есінде қалды. Қоғамдағы татулық пен тұрақтылықтың сақталуы, сондай-ақ, мемлекеттілікті одан әрі нығайту және жаңа жағдайда экономиканы дамыту жөніндегі реформалар төңірегіне ұлтты ұйыстыру оның басты жетістігі болды.
Махмұт ҚАСЫМБЕКОВ,
Қазақстан Республикасы Президенті Кеңсесінің бастығы.
Соңғы жаңалықтар
«AMANAT»-та «Ұлы дала» әдеби байқауы қорытындыланды
Руханият • Кеше
Деректер журналистикасы бойынша оқу курсының таныстырылымы өтті
Аймақтар • Кеше
«Egemen» де, домбыра да сыйлады
Руханият • Кеше
Қасым-Жомарт Тоқаев «Жетісу» волейбол клубының жай-күйімен танысты
Президент • Кеше
