Каир Астанамен байланысын арттыруға ұмтылады

Қазақстан Республикасының Египет Араб Республикасындағы Төтенше және өкілетті елшісі Берік Арынмен әңгіме – Мысыр Президенті Әбдел Фаттах Ас-Сисидің Қазақстанға са­пары қар­саңында екіжақты сая­си бай­ланыстардың қазіргі жағ­дайына қандай баға берер едіңіз? – Үстіміздегі жылғы 6 наурызда Қазақстан мен Мысыр арасында дипломатиялық байланыстардың орнатылғанына 24 жыл толады. Осы мерзім ішінде көптеген іс-ша­ралар жүзеге асырылды: жоға­ры деңгейдегі саяси үнқатысу қа­лып­тасты, сауда-экономикалық қарым-қатынастар жолға қойылды, мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық дамуда. Осылардың әрқайсысы бойынша көптеген жобалар жүзеге асырылды, болашаққа бағытталған үлкен жоспарлар күтіп тұр. Каир Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 1993 жылғы ақпанда ресми сапар жасаған бірінші араб елінің астанасы болғандығын, онда сол жылдың сәуір айында бірінші рет араб әлемінде Қазақстанның Елшілігі ашылғанын атап өткен жөн. Содан бері Мысыр Қазақстан үшін араб және мұсылман әлеміндегі басты серіктестерінің біріне айналды. Өз кезегінде Астана да өзінің белсенді сыртқы саясатымен және елдің ішкі дамуындағы жетістіктерімен халықаралық аренада құрмет пен сенімге ие болып, Каирдың бұрын­ғы кеңестік кеңістіктегі және жалпы Азиядағы маңызды саяси және эко­номикалық серіктесі болып үлгерді. Осы орайда Қазақстанның Мы­сыр Президенті Әбдел Фаттах Ас-Сисидің осы лауазымға сай­лан­ғаннан бергі ресми сапармен келетін Орталық Азиядағы бірінші, ТМД елдері ішінде Ресейден кейін­гі екінші ел болып отырғаны кездей­соқтық емес. Бұдан бұрын да Мы­сыр басшысы Ресейді есептемегенде, КСРО тарағаннан кейін құрылған жаңа тәуел­сіз мемлекеттерге бір-ақ рет 2006 жылы барған-тын, ол да Аста­на болатын. Біздің екі ел өз аймақтарында жетекші рөл атқарады, көптеген халықаралық және аймақтық проблемалар бойынша ұстанымдары да ұқсас. Өздерінің сыртқы саясатында халықаралық құқық нормаларын берік ұстанып, барлық мемлекеттермен өзара құрмет пен теңдік қа­ғи­даттары негізінде қарым-қа­ты­настарды дамытуға ұмтылыс таны­туда. Біздің елімізде соңғы жылдары қандай қиын жағдай орын алса да, екі ел арасында саяси үнқатысу үзілген емес. Бірінші кезекте осыны атап өткім келеді. – Сіз сөзіңізде соңғы жылдары ­Мы­сыр қиын кезеңдерді басынан кешті деп айтып қалдыңыз. Мысырдың қазіргі жағдайын қалай бағалайсыз және елді тығырықтан шығарудағы Мысыр басшылығы тарапынан жасалып жатқан бүгінгі шаралар туралы не айтасыз? – Иә, Таяу Шығыста «араб көк­темі» деген атпен белгілі рево­люция­лық оқиғалардың күні бүгінге дейін Мысырда жүргізіліп келе жатқан саяси және әлеуметтік-экономикалық үдерістерге өз әсерін тигізіп отырғаны рас. Дегенмен, бүгінгі Мысыр басшылығы өзінің алдында тұрған сыртқы және ішкі саясаттағы өзекті мәселелерді белсенді әрі табанды әрекеттерімен ойдағыдай шешуде. Барлық ауыртпалықтарға қара­мастан, Мысыр араб әлемінің, Таяу Шығыс пен Африка мемлекет­терінің арасында халықаралық істерде өзіндік беделі мен салмағы бар басты елдердің бірі және беделдісі ретінде қала беруде. Бұған бай араб монархиялары мен Батыс пен Азияның жетекші елдерінің, сондай-ақ, Ресейдің белсенді жан-жақты ынтымақтастықты дамытуға қызығушылық танытып отырғаны айқын дәлел. Сонымен қатар, Каир жариялаған көп векторлыққа негізделген жаңа сыртқы саяси бағыттың ойдағыдай іске асырыла бастағанын атап өту керек, онда Азия бағытына басымдық берілген. Жақын болашақта Мысыр ауыл шаруашылығының қажеттілігі үшін 1,5 млн. феддан жерді (1 феддан – 4200 шаршы метр) игеруді, атом электр стансасын, Суэц каналы аймағында халықаралық өндірістік-логистикалық хаб салуды және т.б. бірқатар ірі жобаларды іске асыруды ойластыруда. Бұған қоса, мега жобалардың бірі жаңа әкімшілік ор­талық салу болмақ. Осы тұрғыдан алған­да, Мысыр тарапы астананы кө­шірудегі қазақстандық тәжіри­беге қызығушылық танытып отыр. – Сіз Қазақстан мен Мысыр арасын­дағы қазіргі сауда-экономикалық қаты­настарға қандай баға берер едіңіз? – Жалпы, байланыстарымызды дамытуға үлкен әлеует бар деп есептеймін. Өзіңіз байқап отыр­ғандай, екі ел арасындағы саяси ынтымақтастық жоғары дең­гейде дамуда, қазір алдымызда екі­жақты сауда-экономикалық қарым-қатынастарға соны серпін беру мін­деті тұр. Біз 2015 жылдың қоры­тындысы бойынша шамамен 50 млн.доллар құраған тауар ай­налымы көлемін бірнеше есе ұл­ғайтуымыз, сондай-ақ, инвес­ти­циялық-экономикалық ынты­мақ­тастықты жандандыруымыз қажет. Сауда-экономикалық және инвес­ти­ция­лық ынтымақтастықтың перспективалы бағыттары ретінде фармацевтикалық, тоқыма өнім­дері, ауыл шаруашылығы саласын, туризм, ғарыш секторларын, қа­зақстандық бидай экспор­тын қарас­тыруға болады. Осыған байланысты екі елдің бизнес қауымдастығымен жоспарлы жұмыстар жүргізілуде. Қазіргі кезде Қазақстан нары­ғында бірқатар мысырлық ком­паниялар жұмыс істеуде. Со­нымен қатар, «Cairo Poultry Company» («Americana Group» компаниясының еншілесі) компаниясымен Алматы облысында құс шаруашылығы өнеркәсібін ұйымдастыру, сондай-ақ, тағы бір мысырлық компаниямен Каспий теңізі жағасында «Кендірлі» туристік курорттың құрылыс жобасын инвестициялау мәселесі бойынша келіссөздер жүргізілуде. Былтыр «Қазақстан ғарыш сапары» ҰК» АҚ пен Мысырдың Қа­шықтықтан зондтау және ға­рыш ғылымдары жөніндегі ұлт­тық басқармасы», сондай-ақ, «Ға­рыш кеңістігін пайдалану және қашықтықтан зондтау бойынша Мысыр компаниясы» арасында ынтымақтастық туралы бірқатар құжаттарға қол қойылды. Ә.Ф.Ас-Сисидің Астанаға ресми сапары шеңберінде Қазақстан-Мысыр Іскерлік кеңесінің отырысы өтеді. Оның құрамы екіжақты ынтымақтастық орнатуға шынайы қызығушылық танытып отырған компанияларды енгізу арқылы жақында толықтай жаңартылды. Бизнес-форумға 20-дан астам ірі мысырлық компаниялар қатысады деп күтілуде. Олардың арасында қазақстандық бидайды сатып алуға мүдделі, Қазақстан нарығына мысырлық тауарларды әкелетін, сондай-ақ, инвестиция салуға ниетті компаниялар жүр. Мәселен, «Medical Union Pharmaceuticals» компаниясы біздің елде дәрі-дәрмек шығаратын зауыт салуға қызығушылық танытып отыр. Қазақстандық тараптан да үлкен қызы­ғушылық бар. Аталған шараға 40-тан астам, солардың қатарында «ҚТЖ Экспресс» АҚ, «Батуми Теңіз порты» АҚ сияқты ірі көліктік-логистикалық, тоқыма өндірісі, фармацевтикалық, туристік, қызмет көрсету, ауылшаруашылық, сондай-ақ бидай өндірумен айналысатын отандық компаниялар қатысады. Мысыр жылына миллиондаған тонна астық сатып алатын әлемдегі ең үлкен астық импорттаушы мемлекет, ал Қазақстанның осы ауылшаруашылық өнімін экспортаушылар көшбасшыларының қатарына кіретіні мәлім. Осыған орай, мысырлық тарап Жерорта теңізіндегі Думъят және Алек­сан­дрия кемежайларында өз астық терминалдарын сатып алуды немесе салуды ұсынып отыр. Бұл тек Мысырға ғана емес, басқа да Аф­рика елдеріне астық жеткізу үшін кең мүмкіндіктер ашары анық. Қа­зақстандық компаниялар аталған ұсыныстарға қызығушылық танытады деген үміттемін. – Қазіргі кезде Қазақстан мен Мысыр арасындағы мә­дени-гуманитарлық ынты­мақ­тас­тықтың жағдайы қандай, бас­қаша айтқанда, осы сала бойынша бір-бірімізге қандай қызығушылықтар бар? – Біздің елдеріміз арасын­да дипломатиялық қарым-қаты­нас­тардың орнағанына небәрі 24 жыл өткеніне қарамастан, халық­тары­мыздың тарихи байланыстары ғасырлармен өлшенеді. Мысыр­ды 17 жыл бойы билеген және мұсылман әлемі тарихында елеулі рөл атқарған Ұлы Даланың перзенті Сұлтан Бейбарысқа мысырлықтар үлкен құрметпен қарайды. Екі халықтың арасындағы достықты барынша нығайтудың белгісі ретінде біздің Үкімет Каирдегі Сұлтан Бейбарыс мешітін қалпына келтіруге атсалысуда. Мәмлүктер дәуірінде қазіргі Қазақстан аумағынан басқа да көптеген ірі тұлғалар шыққан, олардың тағдыры мен қызметін біздің тарихшыларымыз зерттеуі тиіс. Жалпы, екі ел халықтарының өзара қызығушылық танытуы мен бір-біріне ұмтылысы тари­хи, мәдени және рухани ортақтыққа негізделген. Орталық Азия­дан шыққан көптеген атақты орта­ға­сырлық ғалымдар мен ақындардың араб тілінде сөйлеп, жазғандығы бел­гілі. Олардың жарқын өкілдері­нің бірі – Әбу Насыр әл-Фараби. Мы­сыр мұрағаттарында қазақ халқы­ның тарихына қатысты көпте­ген мағлұматтар бар. Ғылы­ми-зерттеу жұмыстарын жүргі­зу мақсатымен Каирге келіп тұра­тын біздің ғалымдарға қажет мағлұматтарды қазіргі Мысыр билігі ешбір кедергісіз ұсынуда. Мысыр үкіметінің көмегімен салынған Алматыдағы «Нұр-Мүбәрак» Қазақ-мысыр ислам университеті қазіргі кезде дұрыс бағыттағы теологиялық білім беретін, білікті діни кадрлар даярлайтын орталыққа айналды. Біз қазір мысырлық тараппен бірлесе отырып, аталған жоғары оқу орнының ең үздік студенттерін Әл-Азһар университетінің соңғы курстарына қабылдау және дипломын алу бойынша жұмыстар жүргізудеміз. Аталған жетекші ислам университетінде білім алудың толық циклын өту үшін қазір 10-12 жыл қажет. Қазіргі кезде әртүрлі мысырлық жоғары оқу орындарында 250-ге жуық қазақстандық студент білім алуда. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ және басқа да қазақстандық жоғары оқу орындары мен Каир, Айн-Шамс, Әл-Миния, Танта, Зақазиқ университеттері арасында ынтымақтастық орнатылған. Мысыр Сыртқы істер министрлігі жанын­дағы Серіктестікті дамыту жөніндегі агенттіктің ұйымдас­тыруымен Мысырда әртүрлі салаларда 1500-ден астам қазақстандық маман арнайы курстардан өтті. Өткен жылы Елшілік баста­ма­сымен екі елдің қарым-қатынас­тарын нығайту және дамытуды көздеген «Қазақстанның достар тобы» қоғамдық бірлестігі құ­рылды. Оның құрамына екі ел халық­тары арасындағы жан-жақты қарым-қатынастарды тереңдетуге өз үлесін қосуға ниеттенген мысырлық көрнекті саяси және қоғам қайраткерлері, бизнесмендер мен журналистер кірді. Мысыр және жалпы араб қауымын қазақ халқының тарихымен таныстыру мақсатында өткен жылы Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өту шеңберінде біз І.Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясының бірінші томын араб тіліне аударып, Каирде басып шығардық. Биыл қалған екі томын басып шығару жоспарда тұр. Біздің астанамыздағы көше­лердің бірі Мысырдың ұлы жазушысы Таха Хусейн атымен аталады. Өз кезегінде, Каирдің белгілі аудандарының бірінде қазақтың ұлы ағартушысы әрі ойшылы Абай Құнанбаевтың атында көше бар. Бұған қоса, биыл біз Мысыр астанасында Абай ескерткішін ашуды жос­парлап отырмыз. – Мысыр Президенті Әбдел Фаттах Ас-Сисидің Қазақстанға сапа­рынан қандай нәтиже күте­сіз? Жалпы, Қазақстан мен Мы­сыр арасындағы ынтымақ­тас­тықта қандай салаларда үлкен жетістіктерге қол жеткізуге болады деп санайсыз? – 2014 жылы Елбасымыз өзі­нің А.Ф.Ас-Сисиге оның Еги­пет Президенті болып сайлану құрметіне орай жолдаған құттық­тауында «Қазақстанның Мысыр­ды Ислам әлеміндегі маңыз­ды серіктестерінің бірі ретін­де қарастыратыны және елдері­міз арасындағы екіжақты ынтымақ­тас­тықтың одан әрі нығаюына және көпжақты құрылымдар шеңбер­інде өзара әрекеттесуді күшей­туге мүдделілігі» атап өтілген еді. Осыған орай, Мысыр басшы­сының Астанаға жасайтын рес­ми сапарының екіжақты қарым-қатынастарға соны серпін береті­ніне және барлық саладағы серік­тестіктің жаңа бағыттарын анық­тайтынына сенімдіміз. Және де Жоғары Мәртебелі Ә.Ф.Ас-Сисидің біздің елге келуі Мысыр билігінің Астанамен ынтымақтастықты барынша кеңейтуге деген ұмтылысын көрсетіп отыр. – Әңгімеңізге рахмет. Әңгімелескен Самат МҰСА, «Егемен Қазақстан».