Қоғамдық қадағалау – электораттық үдерістің өте маңызды элементі

Кеше Қазақстан Республикасындағы сайлауды байқау жөніндегі республикалық қоғамдық комиссияның (СБРҚК) ұйымдастыруымен «Демократиялық сайлаудың негізгі қағидалары» тақырыбында семинар-тренинг болып өтті. Басқосуға шетелдік және қазақстандық сарапшылар, қоғам қайраткерлері, ҮЕҰ мен БАҚ өкілдері және СБРҚК мүшелері мен елордалық байқаушылар қатысты. Аталған шара барысында елі­міздегі электораттық науқан кезін­дегі қоғамдық байқау жүйе­сін барынша жетілдіру жайы мен бай­қаушылар қызметінің құқық­тық аспектілері жан-жақты талқы­ға түсті. Отырысты кіріспе сөз сөйлеп ашқан сайлауды бай­қау жөніндегі республикалық қо­ғам­дық комиссия мүшесі Әділ Ахметов теледидардан көрсетілген партиялар арасындағы пікірсайыс жайын айта келіп, оның жоғары деңгейде өткендігіне назар аудартты. Оның пікірінше, осы саяси са­йыс барысынан-ақ елімізде сайлау мәдениетінің қалыптасқандығын көруге болады. Әрбір партия өз ұс­танымын ашық та бүкпесіз жет­кізіп жатуын шетелдік бай­қау­шылар мұқият қадағалап отыр­ғаны да атап көрсетілді. Бұл демо­кра­тиялық үрдістің тереңдеп, саяси партиялар бұғаналарының бекіп, дең­гейлерінің өскендігін байқа­тады, деді Ә.Ахметов. Елімізде бір ғана заң, яғни Сай­лау туралы заң аясында барлығы да әрекет етулері тиіс болса, осы тұр­ғыдан келгенде, партиялардың үгіт-насихат жұмыстары біркелкі заң аясында өткізілуде, деді әрі қарай Ә.Ахметов. Сайлаушылар халық­аралық жағдайларға көз жібе­ре салыстырып, еліміздегі тыныштық пен бірлікті ұлықтап келеді. Әлемдік қоғамдастықтың ірге­лі елдері ұстанып келе жатқан демо­кра­тиялық сайлаудағы стандарттардың қағи­даларына да баса назар аударылып отыр. Сондықтан да еліміз­дегі сайлау науқаны «Ырыс алды – ынтымақ» қағидасына негіз­делуі тиіс. Өйткені, ынтымақ бол­ған жерде бірлік, ал бірлік бар жер­де тірліктің болатындығын қазақ­стан­дықтар жақсы түйсінген. Қазақстан өз сайлауын өзі бақылай алатындай деңгейге жеткендігін көрсетіп келеді. Семинар барысында Халық­аралық Түркі академиясы Тіл жә­не терминология орталығының жетекшісі, СБРҚК мүшесі Ә.Ах­метов, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ Саясаттану кафедрасының про­фес­соры М.Онучко, СБРҚК мүшесі Т.Рамазанов баяндама жа­сап, қоғамдық байқаудың маңы­зын барынша ашып көрсетті. То­лерант­тылық деген терминді аударғанда тағаттылық, сыйластық немесе түсіністік деген ұғым шығатыны көлденең тартылды. Бұдан басқа, талқылау барысында байқаушының қадағалаушы әрі куәгер екендігі, тіркелген фактілерді жоғары тұр­ған органға немесе сотқа жет­кізуіне толық құқығы барлығы ерек­ше аталды. Мәжілістің V шақы­рылымының депутаты, белгілі сарапшы Камал Бұрхановтың пайымынша, азаматтарымыздың саяси мәдениеті толысып, жаңа саяси дәстүрлер қалыптасып келе жатыр. Және де халық демократияландыру үдерісінің арқасында өз құқықтары мен міндеттерін жақсы түсінеді. Қоғамдық байқау электораттық процестің өте маңызды элементі болып табылатынын айта кету керек. Жалпы, жиынға қатысушылар Қазақстандағы сайлау барлық халықаралық стандарттарға жа­уап беретін негізгі демократиялық тетікке айналып, саяси мәдениеттің дамуындағы эволюциялық сипатты көрсететінін ерекше атады. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан». Астана.