Қазақтың ұрпақ өсіруде өзіндік үлгі-өнегесі, салт-дәстүрі, тыйымы болған. Соны үлкендердің ақыл-парасатымен тиянақты орындап, ұл-қыздың жібектей есіліп тұруына жол ашқан. Кейін осы бір қасиет заманға қарай сирексіп, еркіндікті еркелік деп ұғып, бала тәрбиесін босаңсытып алғанымыз ақиқат. Кейде оның залалын да тартып қаламыз. Соның бірі жетімдер мәселесі дер едік. Бұл тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы аласапыранда етек алып, естен тандыра жаздады. Оған 1998 жылы қабылданып, 1999 жылдың басынан күшіне енген «Неке және отбасы туралы» заңдағы олқылықтар да себепкер болғанын несін жасырамыз. Кейін бұл түзелді. Бірақ жетімдер мәселесі толық шешілді дей алмаймыз.
Осыны дұрыс жолға қою мақсатын ел азаматтары да соңғы уақытта қолға ала бастады. Оның айқын дәлелі, 2013 жылы құрылған «Ана үйі» қоры дер едік. Жақында осы қордың ұйытқы болуымен елордада «Бала асырап алуды қолдау орталығы» жобасы бойынша басқосу өтті. Ол Білім және ғылым министрлігінің қолдауымен болды. Жиында, аталмыш қордың алғашқы идеясын ұсынған, кейін оның орнығуына өзіндік үлесін қосқан Айдын Рақымбаев жүргізіп отырды. Жалпы, «Ана үйі» қоры мен министрлік арасында бекітілген меморандумда көрсетілгендей, еліміздегі әлеуметтік жетімдіктің алдын алу, жетімдерге арналған мекемелерде тәрбиеленіп жатқан балалар санын азайту, сондай-ақ, әр ұл мен қыздың мүддесін қорғайтын мемлекеттік саясатты жүзеге асыру, соған барынша үлес қосу.
Отырыстың басты мақсаты осындай игілікті істі жұртқа жеткізу екен. Әсіресе, мемлекет пен үкіметтік емес ұйым арасындағы ынтымақтастықты өрістету, құқықтық жағынан кешенді іс-шараларды қолға алу, бұл ізгілікті істі тұңғыш рет жекеменшік-мемлекеттік әріптестік деңгейінде іске асырып, болашақта балалар үйін жабу қолға алынбақ көрінеді. Бір құптарлығы, «Ана үйі» жүйесі аясында еліміздің барлық өңірлерінен бөлімшелер ашылыпты.
Қордың меңгерушісі Бибігүл Махметованың айтуынша, жаңашыл қоғамдық пікір қалыптастыру, сонымен қатар, жұртшылыққа балаларды асырап алудың үлгі-практикалары туралы кеңінен хабардар ету, бұған ел азаматтарын жұмылдыру екен. Олардың ең бастылары: балалар үйінде тәрбиеленіп жатқандарды асырап алуға ниетті отбасыларға көмек көрсету, баланы асырап алуға дайындықтың бастапқы кезеңінде және баланың отбасына бейімделуі соған психологиялық жағынан әзірлеу, қоғамда асырап алған балалар және асырап алушы ата-аналар ұғымдарын дұрыс қабылдау жағына ұйытқы болу, бірте-бірте «тастанды бала», «балалар үйі» деген ұғымды болдырмау, әлемдік тәжірибеге орай отбасы құндылығын орнықтыру, әр балаға қамқорлық пен адамгершілік үлгісін көрсетуді қалыптастыру.
Ол, сонымен қатар, еліміздегі жетім балалардың 17,7 пайызы шын жетім болса, 82,3 пайызы әлеуметтік жетімдер екенін айтып, нақты дәлел-дәйектер келтірді. Әрбір қала мен облыстардағы балалар санына, сәбилер, балалар үйіндегі, интернаттағы балаларға дейін талдай келіп, бала асырауға ниет білдіріп отырған азаматтардың да тізбесін алға тартты.
Жиында Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиев ұрпақ мәселесіне жан-жақты тоқтала келіп, қордың атқарып отырған жұмысына ризалығын білдірді. Белгілі кәсіпкерлер Н.Смағұлов, И.Салжанов, Э.Ким, т.б. өздері жақсы іске жанашыр бола беретіндеріне тоқталса, «Қазақстан» РТРК» АҚ басқарма төрайымы Нұржан Мұхамеджанова телеарна жетім балалар туралы жиі хабарлар таратып отырғанын тілге тиек етті. «Бас редакторлар клубының» президенті Бибігүл Жексенбай бұл игілікті істі журналистер қауымы алдағы уақытта насихаттайтынын жеткізсе, «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы Еркін Қыдыр елдің болашағы, ұлттың келешегі саналатын ұрпақ тағдырына қатысты мұндай жұмысты көп болып атқару қажеттігін еске салып, қажет болса, бірігіп меморандумға қол қою мәселесін қозғады.
Осы арада мына бір нәрсені айта кетсек дейміз. Жетімдер мәселесін «Егемен Қазақстан» газеті өткен ғасырдың 90-жылдарының соңына қарай көтеріп, шетелге кеткен балалар тағдырын жиі жазған еді. Тіпті, 2001 жылы АҚШ-қа берілген балаларды іздеп барып, олардың жай-күйімен танысқан да тұстарымыз болған. Бір қызығы, құжаттарында ауру дегенмен, шын мәніне келгенде бәрі сау. Бір ғана қоянжырық бала кездескен еді. Жетімін жылатпаған халқымыздың әдемі үлгісін еліміздің жаны жайсаң азаматтары жаңа қырынан қолға алып, меценаттар қолдап, әр өңірдегі балалар үйіне көңіл бөліп, қаржылай көмектесіп жатыр екен.
Ойға ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының «Балам деген жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан шықсын!» деген сөзі оралады. Ендігі жерде балам деген жұрт табылғанда, жұртым деген ұрпақ ақаусыз өсері айдай анық.
Сүлеймен МӘМЕТ,
«Егемен Қазақстан»