Сенімді дерек көздеріне сүйенсек, ТМД елдерімен салыстыра қарағанда елімізде бұған дейін сәбилердің шетінеу көріністері алдыңғы орындардың бірінде болып келіпті. Әйтсе де соңғы кезде тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы бұл жоғары көрсеткіштің 18,4-тен 9,2 промильге, яғни 50 пайызға дейін төмендегенін бір есептен шүкіршілік етуге болатын да секілді. Әрине, бала өлімін күрт тыю, бірден тоқтату оңай емес екені де, тіпті, мүмкін емес екені де талассыз. Дегенмен, жоғарыда көрсетілген промильдік есептеулерге шаққанда елімізде бала өлімі көрсеткішін төмендету жолдары бар екені анық.
Мұндай қорытындыға біз облыста республикамыздағы Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми-зерттеу орталығы мамандары жүргізген мониторингтік зерттеулерден кейін келіп отырмыз. Аталған орталықтың директоры, медицина ғылымдарының докторы Риза Боранбаеваның мәлімдеуінше, сәбилер мен балалар өлімін және осы орайда қайғылы жағдайлармен аяқталатын көріністерді ауыздықтау мәселесі – бүгінгі күннің басты міндеттерінің бірі. Осы міндетті іске асыру үшін олар еліміздің барлық аймақтарына барып, консультативтік-әдістемелік көмектер беруді дәстүрге айналдыра бастапты. Сонымен бірге, бірқатар нақты ұйымдастыру мәселелері жөнінде де шеберлік сағаттарын өткізу ұйғарылған.
Тексеруге құрылмаған, тек бір жақты мониторингтік талдаулар жүргізуді алға қойған орталық мамандарының іссапары республикадағы бала өлімі жиі кездесетін өңірлерден басталыпты. Мониторингтік зерттеулер жүргізу барысында олар балаларды емдеу мекемелерінің кадрлармен қаншалықты деңгейде қамтылғанына да назар аударып отырады екен. Сондай-ақ, медициналық карталарға жасалған жан-жақты әрі терең түрде зерттелген талдаулар да бірқатар «әттеген-айлардың» бетін ашыпты. Ал жағдайлары өте ауыр, әрі күрделі ауруларға берілген жоғары білік сипатындағы кеңестердің де тигізген пайдасы мол болғаны байқалады.
Сонымен бірге, өңірлердегі сәбилер мен балалардың шетінеу көріністерін төмендетуге медициналық қондырғылар мен құрал-жабдықтардың тигізетін пайдасы мен көмегі де мол екені талассыз. Орталық мамандарының осындай өзекті де қажетті мәселелер жөнінде ой-пікір қорытуы және әдістемелік көмектер көрсетіп жүргендері тек қолдауға әрі құптауға лайықты іс болмақ. Бала өлімі көрсеткіші Батыс Қазақстан облысында кандай деңгейде? Біз бұған аталған орталық мамандары жүргізген мониторингтік зерттеулердің нәтижелері негізінде жауаптар қайтарғанды жөн көрдік.
Бұл орайда бірден айтарымыз, туа бітті және сәбидің ағзасында кейін пайда болған әртүрлі аурулар мен дерттердің салдарынан болатын балалар өлімі деңгейі республикалық орташа көрсеткіштен біршама төмен екендігі. Тіпті, Риза Зұлқарнайқызының айтуы бойынша, облыста аталған көрсеткіш республика аймақтары арасындағы ең төменгі орындардың бірін құрайды екен. Бұл әрине, оң құбылыс. Сонымен бірге, бұл көрініс өңір педиатрларының біліктілігі мен кәсіби шеберліктерінің жоғары екенін де көрсете алады. Ең бастысы, облыста дәрігерлер қызметі оң жолға қойылған.
Әйтсе де Қазақстанның халық жазушысы, қазақ әдебиетінің бүгінгі ақсақалы, қазақ баспасөзінің қара нары Шерхан Мұртаза айтқандай – бұл істе бір кем дүниенің орын алып отырғаны өкіндірмей қоймайды. Бұл жоғарыда айтылғандай әртүрлі аурулардың салдарынан орын алатын балалар өлімінің деңгейі өте төмен бола тұра, сәбилер мен балалар арасында кездейсоқ, күтпеген қайғылы оқиғалардың азаймай отырғаны. Тіпті, осы опындырарлық мәселені тұтастай бір өңірдің проблемалық ерекшелігі десе де болады.
Әрине, бұл мәселені реттеудің жолдары жеткілікті. Әрі бұған толық мүмкіндіктер бар екені де белгілі. Сайып келгенде, мұны тек облыстағы денсаулық сақшыларының қолында тұрған іс деуге болмайды. Бұл үшін ортақ мақсатты көздейтін ведомствоаралық буындар құрылса, мұндай нақты іс-қадамдар оны болдырмауға септігін тигізбек. Бір сөзбен айтқанда, бұл қалың жұртшылық пен жергілікті атқарушы органдардың, денсаулық сақтау, білім беру мен ішкі істер басқармалары қызметін бір арнаға жұмылдыру деген сөз.
Қысқасы, бойында ешқандай дерті жоқ, сап-сау сәбилер мен балалардың қас пен көздің арасында өмірден кете баруы – қолдан жасалғанмен пара-пар көрініс емес пе? Өңірде, өзгесін айтпағанда, тек биылғы жылдың басынан бері ондаған бүлдіршін кездейсоқ оқиғалардың салдарынан мерт болыпты. Оның дені бір жасқа дейінгі бөбектер екен. Сөз жоқ, олар мұндай қайғылы жағдайлар орын алмағанда қол-аяқтары балғадай, қоғамның толыққанды мүшесі болып қалыптасар еді-ау.
Орын алған өкініші мол көріністердің басты себебі, жол-көлік оқиғаларының әсерінен болған ауыр жарақаттар мен ата-аналардың ұқыпсыздығы болып отыр. Омырауындағы ана сүтін еміп жүрген сәбилердің арасында көмір қышқылының шамадан тыс көп шоғырланып, оттегінің жетіспеуінен болатын, ана сүтіне қақалып-шашалудан, тұншығудан, құсықты жөтелден орын алатын қайғылы оқиғалар облыста жиі кездесуде. Жас аналар өз перзенттерін омырау сүтімен қоректендіру кезінде оны дұрыс ұстамауынан кездесетін қайғылы жәйттерге не дерсіз? Биылғы маусымда балалардың суға батып кету деректері бірнеше дүркін қайталанды. Суға батып, өмірмен қоштасқан балалардың саны былтырғы деңгейден артық болды.
Облыста балалар денсаулығын сақтауға қатысты бұдан басқа қандай өзекті мәселелер бар? Тағы да сол еліміздегі Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми-зерттеу орталығының деректеріне сүйенсек, мұндағы басты проблема кадрлардың тапшылығынан туындайды. Алайда, бұл шешімін таппайтын мәселе емес. Өзгесін айтпағанда, тіпті, мұны реттеуге Педиатрия және балалар хирургиясы мәселелерімен шұғылданатын аталмыш республикалық орталықтың өзі де көмегін тигізе алатынына осы материалды газетке әзірлеу барысында көз жеткіздік.
Өйткені, олар балаларды емдеумен қоса, осы салаға қажетті кадрлар әзірлеу ісімен де шұғылданады екен. Бұл арада мамандық деңгейін көтеру ісіне басымдықтар беріліпті. Соған сәйкес, орталық республика өңірлерінен педиатрия мамандарын әртүрлі мерзімдегі білімін жетілдіру курстарына шақыру тәртібін енгізген. Бұл жөнінде орталық жетекшілерінің арнайы жұмыс жоспары жасақталған. Біз бүгінгі материалымызда тұтастай республика және жекелеген өңір мысалында балалар өліміне әрі оларды шетінетпеуге жол бермейтін бірқатар жәйттерді тілге тиек еттік. Осында айтылған мәселелер қалың жұртшылық пен тиісті ұйымдардың назарына ілініп жатса, ойға алған мақсатымыздың орындалғаны.
Темір ҚҰСАЙЫН,
«Егемен Қазақстан»
Батыс Қазақстан облысы