Ақ мақтаның екінші аты – ақ алтын. Қазақстанда жеңіл өнеркәсіп кластерін өрістетуге мақтадан алынатын талшықтан бастап жіп, мата сияқты бұйымдардың үлкен мүмкіндігі бар. Қазақстанның қолын мақта-мата, тоқыма өндірісіне жеткізіп отырған ақ мақта тек Оңтүстікте, оның ішінде негізінен Мақтаарал ауданында өседі.
Мақтаның пайдасын айттық. Ал, осы ақ алтынды ерте көктемнен өз бойында өсіретін қозапаяны, былай айтқанда бұтағы, сабағы отыннан басқаға жарамайтындай көрінетін. Рас, бір ғалым қозапаядан көгілдір отын алып көрді. Бірақ, шығыны көптеу болғандықтан жаппай қолданысқа енбеді.
Өңірде іскер жігіттер көп қой. Солардың бірі мақталы алқапта қоңыр күзде күзетшілер сияқты сыйдиып қалатын қозапаядан жиһаздар шығуға пайдаланатын тақта жасауға болатынын біліп, іске кіріседі.
Былтыр Мақтааралдағы сол фирмада болғанбыз. Есік алдында тау көпір қозапая, цехта одан жасалған ДСП. Желіммен қатырылып тығыздалған тақталардың сырттан тасымалданатын тақталардан еш кемдігі жоқ. Бірақ, өз елінде өндіріліп жатқан шикізаттарға күдікпен қарайтын жиһаз жасаушылар әлі де сырттан алдыруды қолай көріп, шағын цех жүдеңкіреп тұр екен.
Енді сол қозапая ең өтімді жиһаз материалына айналды.
Жақында Шымкенттегі «Тассай» индустриялық аймағында Қазақстандағы ерекше жобалардың бірі іске қосылды. Оңтүстік Кореяның технологиясымен жабдықталған «Мега Смарт» зауытының негізгі шикізаты біз бағанадан бері мақтауын жеткізген қозапая. Мақтааралдағы цех осы зауытпен тығыз байланыста, былайша айтқанда, бизнестің бір құрылымы.
Жиһаз жасау үшін мықты жылтыр тақта керек. Қозапаядан жасалған тақталарға түрлі ламинаттар жапсырылып шеберлер жиһаз жасауға пайдаланғанда құлпырып салады екен.
«Мега Смарт» зауытының бас директоры Сергей Хегайдың айтуы бойынша, қозапая ешқандай улы қоспасы жоқ экологиялық таза өнім болғандықтан ТМД елдерінде баламасы жоқ екен. Мақтааралдағы зауыттан жеткізілген тақталар түрлі түстермен ламинатталып, жиһаз зауытына өтеді. Оңтүстік Корея және Италияның қондырғыларымен жұмыс жасайтын зауыттың, бұйымдарының сапасы жақсы, әсемдігі көз жауын алады.
Жылына 72 мың дана қозапая тақтасын дайындайтын цехта 29 адам жұмыс жасайды. 1 тонна қозапая үшін 3500 теңге шығынданатын зауыт 1 тонна ДСП дайындауға 100 мың теңге жұмсайды. Ал жиһаз зауытына 200 млн теңге инвестиция құйылған. Жылына 5 мың жұп жиынтық жиһаз құрастыратын цехта 40 адам жұмыспен қамтылған. Жалпы, зауыттың осы салаға салған қаржысы 545 млн теңге.
Қозапая экологиялық жағынан таза өнім болғандықтан қазірден іскерлік байланысқа түсуге ниетті мемлекеттер баршылық. Зауыт құрылтайшысы олардың қатарында Өзбекстан, Тәжікстан, Қырғызстан және Ресей мемлекеттерін атады. Өнімнің 94 пайызы қазақстандық болса, әзірге 30 пайызы экспортқа жартылай шикізат есебінде шығады.
Жаңа зауыттың ашылу салтанатына облыс әкімі Жансейіт Түймебаев арнайы келіп, лентасын қиды.
Отандық кәсіпорын толық мәнінде жұмыс жасауы үшін оған мемлекеттік қамқорлық керек. Облыс әкімдігі облыстық денсаулық сақтау және білім басқармасы сияқты өзекті сала басшыларын арнайы шақыртқан екен. Мектепке парта, балабақша үйіне үстел, орындықтар, мекемелерге офистік жиһаздар шығарып жатқан зауыттың өнімдерін ең алдымен тиісті салалар қолдауы қажет. Мұнда тұрғын үй жиһаздары да жасалып жатыр. Яғни, алыстан арбалағанша, жақыннан дорбала.
Ауыл шаруашылығында республика бойынша жылыжайдың 87 пайызын бір өзі беріп отырған Оңтүстіктің жиһаз шығаруда да өзін өзі толық қамти алатынына осы жолы тағы да көз жеткіздік.
Мәселен, Түркістан қаласында өзіміздің шынар ағашынан керемет жиһаздар жасалып жатыр. Шетелдің таңдаулы бұйымдарымен қатар қойсаңыз қайсысы түркістандық екенінен жаңылысасыз. Технология, қондырғы шет елден әкелінгенімен шикізат отандық. Бағасы қол күйдірмейді.
Сырдың бойы қалың қамыс. Арасына аттылы кісі кіре алмайды. Шардара мен Отырар ауданының іскер жігіттері сол қамыстан құрылысқа және жиһазға қажетті тақта дайындап жатыр. Экологиялық жағынан таза шикізатқа сырттан құда түсушілер де көп.
Құдай қаласа деп айтайық, жақын аралықта Оңтүстік жиһаз өнімдері әдемілігі мен сапасы жөнінен шетелдік мақтаулы фирмаларымен итжығыс түсе алады. Өйткені, бұл сала жаңаша қарқын алып келеді.
Бақтияр ТАЙЖАН,
«Егемен Қазақстан»
Оңтүстік Қазақстан облысы