Халық қалауын қалтқысыз танытты

Арқаның сәби мінезіндей сәт сайын өз­ге­ретін құбылмалы ауа райы бүгін тағы то­сын мінез танытып, сәуір таңын аппақ қар­мен көмкеріп өтті. Сүттей таза ақ қарға ма­лын­ған ару Астана таң шапағымен ажарлана құлпырып, ақтық пен пәктіктің салта­на­тын паш еткендей. Ел тілегі бір мақсат, бір мүддеге топтасқан бүгінгідей айтулы саяси оқиға тұсында Табиғат-ана да көп тілегін құптағандай, болашағымыздың баянды да берекелі болатындығын айғақтап, аспаннан ақ нұрын төгіп тұр. Бүгін тәуелсіз Қазақ елін­де үлкен саяси оқиға – Қазақ­стан Рес­публикасы Президентінің кезектен тыс сай­лауы. Күн жексенбі болса да елорда бүгін ерте ояныпты. Таң бозымен таласа қарбалас­қан қаладағы барлық сайлау учаскелері есіктерін айқара ашып, қар жа­мыл­ған қала көшелерімен сықырлай бас­қан сайлау­шы­ларын қабылдай бастады. Сайлау хроникасы мынандай. 3 сәуір, сағат таңғы 7.00. Ор­талық сайлау комиссиясындағы баспасөз орталығына асығып, ал­дын ала дауыс беріп үлгеру ниетімен Астана қаласы күйші Дина атындағы көшеде орналасқан №50 мектептегі өз сайлау учаскеме келдім. Жұмыс бабымен асық­қандықтан елдің алды мен бо­ла­мын-ау деген ойымның қате­лі­гі­не учаске табалдырығын атта­ған­да көзім жетті. Көптен білетін Ас­тана қаласының байырғы тұр­ғыны, еңбек ардагері, бар өмірін бала тәрбиесімен өткізген ұстаз Еркін Дәуешов ағамыз қарсы жо­лықты. «Ой, аға, сіз дауыс беріп үлгердіңіз бе?» дедім жөпел­деме­де сөз таппағандай. «Ертеден-ақ бойға сіңген дәстүр ғой. Осы ғұмырымда қаншама сайлау өтсе де бірінші болып дауыс беруге асығамын. Оның бер жағында ел болашағы айқындалып, президентіміз сайланып жатқанда қайтіп үйде тыныш жата ала­мын», деді Еркін ағамыз ағынан жа­рылып. Абыз ағаның қалт­қы­сыз айтқан ақ тілегі мені де тебірентіп жіберді. Сол толқу үстінде Орталық сайлау комиссиясы ор­наласқан ғимаратқа келдім. Орталық сайлау комиссиясы қоныстанған көпқабатты ғимарат іші де қарбаласқа толған. Ғима­рат­тың үлкен залын жайлаған бас­пасөз орталығының жұмысы да таң бозынан басталып кетіпті. Баспасөз орталығы БАҚ өкіл­де­ріне қажетті техникалық құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етілген. Ғаламтор жүйесіне қо­сыл­ған ондаған компьютерлер ар­қылы жүздеген журналист төрт­күл дүниенің төрт бұрышына Қа­зақстан Республикасы Прези­денті­нің кезектен тыс сайлауы ба­рысы жөнінде хабар таратуда. Елімізде өтіп жатқан сайлауды ақ­параттық қамтамасыз етуге еліміздегі БАҚ-тардың жүздеген өкілдерінен басқа 212 шетелден келген журналистер де жұмы­лыпты. Сағат таңертеңгі 9.00. Ор­талық сайлау комиссиясының хат­шысы Болат Мелдешов бас­па­сөз орталығында жұмыс істеп жатқан журналистермен баспасөз мәслихатын өткізді. Оның ай­ту­ынша, елімізде 3 сәуір күні таңғы 7.00-ден бастап 9725 сайлау учаскесі өз жұмысын бастаған. Оның ішінде 35 сайлау учаскесі шет мемлекеттерде ашылған. Бұл сайлау учаскелері бойынша қазір шетелдерде жүрген 14 мыңнан ас­там қазақстандық дауыс береді деп күтілуде. Еліміздегі және шетелдердегі сайлау учаскелері қа­жетті құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етіліп, дауыс берушілер үшін барлық жағдай жасалынған. Сағат таң­ер­тегі 9.30. Біз Орталық сайлау ко­мис­сия­­сының мү­шесі Татьяна Ох­лоп­кованы әң­гі­меге тарттық. – Татьяна Васильевна, елімізде дауыс беру құқы бар қанша сайлаушы тіркелген? – Қазақстан Республикасы­ның кезектен тыс президенттік сай­лауының дауыс берушілер тізіміне 9181673 сайлаушы тіркелген. – Сіздің ойыңызша, елімізде өткен 2005 жылғы Президент сайлауы мен бүгінгі өтіп жат­қан кезектен тыс сайлаудың қан­ша­лықты айырмашылығы бар? – Бұл жолғы сайлауға біздің еліміз әлеуметтік-экономикалық үлкен жетістіктермен, саяси тұ­рақтылық және республика хал­қының ұйыған береке-бірлігі жағ­дайында келіп отыр. 2005 жылғы сайлауда 18 кандидат ұсы­нылса, бұл жолғы президенттік сайлауға 22 кандидат ұсы­нылды. Биылғы сайлауға қатысып отырған шетелдік байқаушылар қарасы да мол. Қазір сайлау барысын арнайы тіркелген 1059 шетелдік байқау­шы­лар бақылап отыр. Шетелдік байқаушылар Астана, Алматы қа­лаларында және Павлодар облы­сында көп шоғырланған. Соны­мен бірге биылғы сайлауда біз «Сайлау» электрондық жүйесін қолданғанымыз жоқ. – Астана қаласындағы сайлау учаскелері туралы не айтасыз? – Астана қаласында биылғы сайлауда 218 сайлау учаскесі дау­ыс берушілерге қызмет көрсе­туде. Оның ішінде 35 шетелде ашылған сайлау учаскесі Астана қаласының тізіміне кіреді. Бұл сайлау учаскелерінің бәрі жоғары талап тұрғысында жабдықталған. 10.00. Сағат 10.00. Орталық сайлау комиссиясы төрағасының орын­басары Владимир Фоос баспасөз мәслихатын өткізіп, дауыс бе­ру­дің алғашқы қорытындыларын жариялады. Оның айтуынша, дау­ыс беру рәсімі басталған үш сағат ішінде еліміз бойынша 1666956 адам дауыс беріп үлгеріпті. Өңір­лер бойынша Батыс Қазақстан облысы ерекше белсенділік та­ны­тып, алғашқы сағаттарда бар­лық сайлаушылардың 27,2 пай­ы­зы дауыс беріпті. Одан кейінгі кезекте Солтүстік Қазақстан об­лы­сы – 26,5, Алматы облысы – 25,2, Қостанай облысы – 24,8 бо­лып жалғасады. (Еліміздің өңір­лері бойынша сағат таң­ертеңгі 10.00-ден 20.00-ге дейінгі дауыс беру жөніндегі толық ақпа­рат­ты газетімізде беріліп отырған кестеден көруге болады). 11.00. Сағат 11.00. Ақпараттар ағы­ны тасқындап жатқан баспасөз ор­та­лығында Қазақстан Респуб­лика­сы Президентінің кезектен тыс сай­лауы­ның барысын бақы­лап жүрген байқаушылар легі де толастар емес. Біз ТМД байқау­шылар миссия­сының өкілі Александр Бродтың елімізде өтіп жатқан саяси науқан туралы пікірін сұрадық. – Александр Семенович, сіздің байқаушылық тәжірибеңіз қан­ша, бұл жолы бақылау тәсілін қалай жүргізіп жатырсыздар? – Менің Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы байқаушылары құ­рамындағы миссияда бірінші рет болуым. Таңертеңнен бері Астана қаласының бірқатар сайлау учаскесінде және қалаға жақын қоныстанған Жібек жолы ауы­лындағы сайлау учаскесінде бол­дым. Менің бір байқағаным, Қа­зақстан елінің сайлаушылары бү­гін ерекше белсенділік танытуда. Ақиқатын айтсам, мен бұдан бұ­рын да Ресей Федерациясы аума­ғында өткен талай сайлау нау­қан­дарына қатысып жүрмін. Бірақ, бүгінгідей белсенділікті байқай алмағандығымды ашық айтқым келеді. Біз Жібек жолы ауылында болғанымызда, сайлау науқаны­ның нағыз мереке ретінде ұйым­дастырылып жатқанына куә бол­дық. Ауылдағы орта мектептің үл­кен ғимаратында мерекелік ахуал, арнайы ұйымдастырылған жәр­меңке, толассыз төгілген ән әуезі бізді ерекше бір көңілге бөледі. Сайлау учаскесі мүшелерімен бірге біз жылжымалы дауыс беру жәшігін алып, 89 жастағы Ұлы Отан соғысына қатысушының үйінде болдық. Ардагердің үйін­де де Қазақстан Респуб­ли­ка­сын­да салтанат құрған бүгінгі мереке ахуалы айрықша білініп тұрды. – Халықаралық байқаушы ретінде республикамыздағы жас сай­лау­шылардың бүгінгі саяси ша­ра­ға қатысуы туралы не айта­сыз? – Осы уақытқа дейін біз Астана қаласында орналасқан екі университеттегі сайлау учаскесінде болдық. Ақиқатын айтсам, Қаз­ақ­стан Республикасының жастары өте жоғары қоғамдық және саяси белсенділік танытуда. Мен университеттерде болған кезде жас­тар­дың өте жоғары белсенділігіне куә болдым. Жоғары оқу орын­дарының қабырғасында қа­лып­тасқан еркін мәдени музы­ка­лық шаралар адамдарды еріксіз баурап, бүгінгі мерекелік рухқа рия­сыз баурағандай ахуал қалып­тасқан. Тағы бір байқағаным, жо­ғары оқу орындарының қабыр­ға­сында жас сайлаушыларға деген ілтипат пен ерекше көңіл ешкімді де қағыс қалдыра алмайды. Жо­ғары оқу орындарында алғаш рет дауыс берушілерге арналған мә­де­ни шаралар ұйымдастырылған. Бірінші рет дауыс берушілерге ар­найы сыйлықтар тапсырылып, осы күнді жас буынның есінде қалдыру мақсатында ерекше жағдайлар жасалған. 12.00. Сағат 12.00. Орталық сайлау комис­сия­сы­ның мү­шесі Ләззат Сү­лейменнің айтуы бой­ын­ша, тал түске дейін Қазақ­стан­­дағы 9181673 сай­лау­­шының 3699978-і дауыс беріп үлгеріпті. Бұл рес­пуб­ликамызда тіркелген барлық сайлаушының 40,3 пайызын құ­рай­ды. Ақиқа­тын айтсақ, мұндай белсенділік кешегі көрсеткіштің бәрін қолдан жасайтын кеңестік кезеңде де болып көрмеген. Бес сағаттың ішінде бүкіл сайлау­шының 40 пайыздан астамының дауыс беруі, бұл Қазақстан хал­қының ерекше белсенділігін, бо­ла­шаққа деген зор сенімін, «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарған» дегендей бірлігін көр­сетсе керек! Өңірлер бойынша айтатын бол­сақ, бұл жолы Алма­ты облысы­ның жұртшылығы ерекше белсенділік танытты. Тал түске дейін Алматы облысының 60 пайыздан астам халқы ел бо­ла­шағы үшін дауыс берді. Келесі кезекте 55,4 пайыз көрсеткішпен Қостанай облысы, 50,8 пайыз көрсеткішпен Ақмола облысы мәреден көрінді. 13.30. Сағат 13.30. Көзіқарақты оқыр­­ман би­ыл­ғы кезектен тыс президенттік сайлау қар­саңында елімізде алғаш рет тәуелсіз бай­­қау­шылар инс­титуты құрыл­ғаны­нан хабардар болар. Біз Қазақ­стан­да жұ­мыс істеп жатқан рес­пуб­ликалық тәуел­сіз байқау­шы­лар комис­сия­сы тең төраға­лары­ның орын­ба­са­ры Дос­мұ­хамед Нұр-Ахмет мыр­заны әңгі­меге тарт­тық. – Досмұ­ха­мед мырза, би­ылғы сайлау нау­қаны қар­са­ңын­да сая­сат сах­на­сына шық­қан тәу­ел­сіз байқау­шы­лар ко­мис­­сия­сы ту­ра­лы не айтасыз? – Қалыптасқан тәжірибе бой­ынша кез келген сайлау науқа­ны­ның байқаушыларсыз өтпейтіні белгілі. Осыдан бұрын өткен, яғни 2005 жылғы президенттік сайлауда Қуаныш Сұлтанов бас­қарған тәуелсіз байқаушылар комитеті жұмыс істегенін білесіздер. Биыл біз өтіп жатқан кезектен тыс президенттік сайлаудың маңыздылығын ескере келіп, рес­пуб­ликалық тәуелсіз байқаушы­лар комиссиясын құрдық. Ол ал­ғаш рет республикалық қоғамдық ұйым ретінде тіркеуден өтті. Елімізге белгілі Төрегелді Шарманов және Нұрлан Ерімбетов сияқ­ты азаматтар бұл қоғамның тең төрағасы болып сайланды. – Тәуелсіз байқаушылық міндеттеріңізді қалай атқарып жатырсыздар, сайлау бары­сын­да өрескел қателіктердің алдын алдыңыздар ма? – Біз қазір еліміздің 14 облы­сында және 2 ірі қаласында ор­наласқан 5300 сайлау учаскесіне өз байқаушыларымызды тіркедік. Комиссия асығыс құрылып, уа­қыт­тың шектеулі болуына бай­ла­нысты еліміздегі барлық сайлау учаскесін байқаушылармен қам­та­масыз етуге мүмкіндігіміз жетпеді. Ал сайлау барысында орын алған олқылықтарға келетін бол­сақ, заңнан тыс аса бір өрескел оқиғалар әзірге орын алған жоқ. Байқаушылар ретінде біздің әріп­тестеріміз бірқатар ұсақ-түйек кемшіліктердің бетін ашты. Мә­се­лен, Астана қаласындағы №68, 158 сайлау учаскелерінде дауыс берушілердің мекен-жайлары дұ­рыс көрсетілмеген. №173 сайлау учаскесінде 2 адам бір мезгілде дауыс беру кабинасына кіріп кеткен. Міне, осындай олқылық­тарды дер кезінде анықтап, алдын-алу шараларын жүргіздік. Сағат 14.00. Орталық сайлау комис­сия­сы төраға­сы­­ның орын­ба­сары  Владимир Фоос бас­па­сөз ор­талы­ғына жи­нал­ған БАҚ өкіл­­дері ал­дын­да хабарлама жасады. Шаң­қай түске дейін елімізде ор­наласқан барлық сайлау учаскелеріне 6094566 дауыс беруші келіп, өздерінің саяси және азамат­тық құқын паш еткен. Бұл Қазақ­стандағы барлық сайлау­шы­­лар­дың 60,4 пайызын құрайды. 15.00. Сағат 15.00. Баспасөз орта­лы­ғына Бас прокуратураның өкілі Андрей Кравченко келіп, жур­налистер алдында өтіп жат­қан сайлау науқанының құқық­тық негіздерінің қамтамасыз етілуі туралы есеп берді. Оның айтуынша, еліміздегі барлық сайлау учаскелерінде құқықтық тәр­тіп сақталған. Сайлаушылардың құқығын қамтамасыз ету мақса­тын­дағы барлық шаралар ойлас­тырылған. Осы уақытқа дейін Бас прокуратураға 1004 өтініш­ келіп түскен. Оның 907-сі өті­ніш болса, 90-ы шағым, ал 7 хат ұсыныс ретінде түскен. Бұл хат-шағымдарға байланысты Бас прокуратура толық негіздегі жауаптар жөнелткен. 16.00. Сағат 16.00. Орталық сайлау ко­миссиясының мүшесі Татьяна Охлопкова баспасөз орталығына жиналған БАҚ өкілдері алдында еліміздегі кезектен тыс президенттік сайлауға дауыс беру ба­рысы туралы хабарлама жасады. Орталық сайлау комиссиясы мүшесінің айтуы бойынша, бесінге дейін еліміздегі сайлау қар­саңында тіркелген барлық дауыс берушінің 76,9 пайызы өздерінің азаматтық құқын пайдаланып, өз қалауын білдіріп үлгерген. Яғни, сағат 16.00-ге дейін 7056748 қа­зақстандық сайлаушы өзінің таң­дауын жасаған. Орталық сайлау ко­миссиясы мүшелерінің, соны­мен бірге тәжірибелі байқаушы­лардың айтуынша, сайлау науқа­ны барысында қазақстандықтар бұрын-соңды мұндай белсенділік танытып көрмеген екен. Сарап­шылардың пікірінше, 3 сәуір күні өтіп жатқан Қазақстан Рес­пуб­ликасы Президентінің кезектен тыс сайлауы барысында еліміздің жастары ерен белсенділік таныт­қан. Бұл еліміздің болашағы үшін жау­ап беретін жаңа толқынның өсіп келе жатқанын дәлелдесе керек. 17.00-Сағат 17.00-де Қазақстан Рес­публикасы Сыртқы істер ми­нис­трлігінің департамент директоры Қайрат Саржанов шет мемлекеттерде Қазақстан азаматтарының дауыс беру жайынан хабардар етті.  Оның хабардар етуінше, кезектен тыс президент сайлауына шет елдердегі Қазақстан азамат­та­ры да белсенді дауыс беріп жатыр. Дауыс беру еліміздің шет елдердегі 35 дипломатиялық және консулдық өкілдіктерінде жүзе­ге асырылуда. Сайлаушылардың өз­дерінің конституциялық құқық­тарын пайдалана отырып, дауыс берулеріне барлық жағдай жасалған. Дипломатиялық өкілдіктердің жанынан ашылған учаскелік сайлау комиссиялары жергілікті уа­қыт бойынша сағат 7.00-ден кешкі сағат 20.00-ге дейін ашық. Шет елдерге іссапармен, қызмет бабы­мен, сондай-ақ туристік жолдамамен келген қазақстандықтар өз­дері­нің төл құжаттарын көрсету арқылы учаскелік сайлау комис­сия­ларындағы тізімге енгізілді. Ал учаскелік сайлау комис­сия­лары орналасқан орын жайларда кандидаттар туралы қажетті ақ­па­раттар орналастырылды. Сырт­қы істер министрлігі сайлау бюлеттеньдерін учаскелік сайлау ко­мис­сияларына жеткізудің, дауыс­тар­ды санау мен оның қорытын­ды­сы туралы толтырылған хатта­ма­ларды, басқа да құжаттарды астанаға жіберудің тәртібін жа­сады. – Сайлау бюллетеньдері учаскелік сайлау комиссияларына сайлау болатын күннен бір күн бұрын жеткізілді, – деді Қайрат Саржанов. – Бюллетеньдер са­лын­­ған қапшықтар мөрленіп, сай­лау комиссияларына тапсы­рылды. Департамент директорының айтуынша, шет елдерде дауыс беретін Қазақстан азаматтарының саны 12 мыңнан асады. Олардың ішінде ҚХР-дағы учаскелік сайлау комиссиясына 2600, Ресейде – 2500, Түркияда – 1200 қазақ­стандық сайлаушы тізімге енгізілген. Астана уақытымен сағат 16.00-дегі жағдай бойынша 5527 адам дауыс берген. Бұл тізімдегі сайлаушылардың 44,2 пайызын құрайды. Ал Астана уақытымен сағат 17.00-де Қазақстанның Жапония мен Кореядағы елшіліктерінде дауыс беру аяқталады. Енді бір сағаттан соң Қазақстанның ҚХР мен Малайзиядағы елшіліктерінде де дауыс беру мәресіне жетеді. Сағат 18.30-да Ор­та­лық сайлау комис­сия­­сы­ның мү­ше­сі Үсен Же­тенов БАҚ өкіл­деріне брифинг өткізіп, ке­зек­тен тыс президент сайлауында сайлу­шы­лар­дың сағат 18.00-ге дейінгі дауыс беру жөніндегі мәлімет­тері­мен таныс­тыр­ды. Оның келтірген мәлімет­тері бойынша, сағат 18.00-ге дейін 7709159 сайлаушы сайлау учас­келеріне келіп, өз таң­дау­ларын жасаған. Бұл сайлау­шы­лар тізіміндегі адамдардың 84,0 пай­ызын құрайды. Саяси нау­қан­да, әсіресе, Алматы, Жамбыл, Қы­зыл­орда, Солтүстік Қазақстан және Оң­түстік Қазақстан облыс­тарындағы сайлаушылар ерекше белсенділік танытқаны байқа­лады. Ал Астана мен Алматы қа­лалары­ның сайлау­шылары белсенділік таныта алмай келеді. Бұл қалалар­дың дауыс беру көрсеткіштері тиісінше 54,9 және 55,4 пайыз ғана. 19.00. Сағат 19.00. Орталық сайлау комиссиясының хатшысы Ба­қыт Мелдешов кезектен тыс президенттік сай­­лау­ды ашық қам­та­масыз ету жөніндегі Орталық сай­лау комис­сиясының жұмысы туралы айтып берді. Оның хабардар еткеніндей, ОСК Қазақстан Респуб­ликасының кезектен тыс президенттік сайлауы­на жалпы саны 1059 халықаралық бай­қау­шыны тіркеген. Оның ішінде 42 мемлекеттен 357 байқаушы ЕҚЫҰ/ДИАҚБ миссиясынан, 426-сы ТМД мис­сия­сынан төрт ха­лық­аралық ұйымнан 100 байқаушы, ШЫҰ миссиясынан 13 және 25 мемлекеттен 163 байқаушы бар. Бұлардан басқа ҚР Сыртқы істер министрлігі 212 шет елдік БАҚ-тардың өкілін байқаушы ретінде тіркеді. Осыларды қоса алғанда, тіркелген халықаралық байқаушылар мен шет елдік БАҚ өкілдерінің саны 1271-ді құрап отыр. Сонымен қатар, қазақстан­дық саяси партиялардың 1909 өкі­лі аумақтық және учаскелік сайлау комиссияларының құ­рамын­да кеңесуші дауыс құқы­ғына ие ретінде жұмыс істеуде. Барлық сайлау комиссияларында президенттікке кандидаттардың сенім білдірілген адамдары дау­ыс беру үдерістерін бақылауда. Олардың жалпы саны – 31 511 адам. – Осыған қарағанда, кезектен тыс президенттік сайлауда ашық­тық, жариялылық қамтамасыз етілген деп айтуымызға болады,  – деді Бақыт Мелдешов. – Дауыс беру белсенді және қалыпты жағдайда өтіп жатыр. Сағат 20.00-де Орталық сайлау комиссиясы төрағасының орынбасары Владимир Фоос кезектен тыс президенттік сайлауда дауыс берудің аяқталғаны және дауыстарды санаудың басталғаны туралы хабарлама жасады. Төр­аға орынбасарының мәлім етуінше, қазіргі кезде еліміздің көпшілік өңірлерінде дауыс беру аяқталып, ондағы учаскелік сайлау комиссияларының мүшелері сайлаушылар дауыстарын санау­ға кірісті. «Қазақстан Респуб­ли­касындағы сайлау туралы» Конс­титуциялық заңының 43-бабы 3-тармағына сәйкес дауыстарды санау әр кандидат бойынша жеке-жеке жүргізіледі. – Учаскелік сайлау комиссия­ларында дауыстарды санау уақы­ты дауыс санау басталғаннан кейін 12 сағаттан аспауы тиіс, – деді В.Фоос осы туралы. – Батыстағы өңірлер – Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан және Маңғыстау об­лыстарында уақыт айырмашылы­ғына байланысты дауыс беру Астана уақыты бойынша сағат 21.00-ге дейін жалғасады. Сон­дай-ақ шет елдерде ұйымдасты­рыл­ған көпшілік учаскелік сайлау комиссияларында да дауыс беру әлі аяқталған жоқ. 21.00-Сағат 21.00-де Бас прокура­тура­ның департамент бастығы Андрей Кравченко брифинг өт­кізіп, сайлау науқаны барысында азаматтардан түскен арыз-ша­ғымдар жөнінде мәліметтер келтірді. Осы уақытқа дейін барлық мемлекеттік органдарға азаматтардан 1017 арыз түскен. Оның 909-ы арыз, 101-і шағым және 7-еуі ұсыныс. Бұл түскен арыз-шағымдардың саны төмен екендігін көрсетеді. 909 арыздың басым көпшілігі, яғни 425-і дауыс беруден бас тартқандыққа, 225-і сайлаушылар тізімінен тыс қалғандығына  байланысты. Бұл деректер өзгеріп қалуы мүмкін. Департамент басшысының айтуынша, түскен шағымдардың ішінде сайлау комиссияларының шешімдеріне қатысты шағымдар да бар. Прокуратура органдары тарапынан 84 ұсыным қаралды. Оның 29-ы тиісті органдардың қа­рауына жолданды, 13-і қанағат­тандырылды. 32 өтінішке қатыс­ты түсіндіру шаралары жүзеге асырылды. Қазіргі кезде бірқатар өтініштер қарастырылу үстінде. Ал соттарға дауыс беру күнін қос­қанда, сайлау кезеңінде 23 арыз түскен. Соттар сол арыздар­дың 8-ін қараудан бас тарту туралы қаулы қабылдаған, 5 арыз уақыты өтіп кетуіне байланысты шағым­данушыға қайтарылды. Сот­та қа­ралып жатқан арыздар да бар. Олар­ды Астана және Орал қала­ларының соттары қарап жатыр. Бас прокуратураның өкілі, сондай-ақ дауыс беру күні түскен өтініштерге де тоқтала кетті. Оның хабардар етуінше, түрлі мемлекеттік органдарға 15 өтініш түскен, олардың 9-ы прокуратура органдарына, 5-еуі Орталық сайлау комиссиясына, 1-еуі сотқа жолданды. Сөзінің соңында А.Кравченко ЖСДП-ның Қараған­ды қалалық филиалының төраға­сы Рахымбердиннің прокуратура­ға түсірген арызының мән-жай­ына тоқталды. Прокуратура өкі­лі­нің айтуынша, Рахымбердиннің ұялы телефонына СМС арқылы оның және осы партияға мүше бірнеше адамның учаскелік сайлау комиссиясына қатысудан бас тарту жөнінде белгісіз біреулер қоқан-лоқы жасаған. Бұл қазіргі кезде прокуратура тарапынан тексеріліп жатыр. Сағат 22.30-да Орталық сай­­лау комис­сия­­сының төр­ағасы Қуан­­дық Тұрғанқұлов сайлаушы­лар­дың дауыс беруге келуінің қо­рытынды­ларына арнал­ған брифинг өт­­кізді. Қ.Тұр­ған­құ­ловтың атап өт­кеніндей, Қазақстан Рес­публикасының кезектен тыс президент сайлауында дауыс беру аяқталды. Алдын ала мәлімет­терге қарағанда, еліміздің шал­ғай­дағы қатынасу қиын аудан­дары мен Қа­зақстанның шет елдердегі дипло­ма­тиялық өкілдік­те­рінде құрылған учаскелік сайлау комиссияларынан дауыс бе­рудің қорытындысы кейін келіп түседі. Облыстардың, Астана және Алматы қалалық сайлау ко­миссияларынан түскен мәлімет­тер бойынша, еліміздегі сайлау­шы­лардың дауыс беруге келуі 89,9 пайызды құрады. Әрі қарай ОСК басшысы облыстардағы және Астана мен Алматы қала­ларындағы сай­лаушылардың дау­ыс беру көр­сет­кіштеріне жеке-жеке тоқталып өтті. Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,  Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ.