ХХІ ғасырда тарихи уақыттың адам айтқысыз жылдамдықпен өтіп жатқаны ақиқат. Әлемдік қоғамдастықтың маңызды бір бөлігі ретінде Қазақстан да бұл үдерісті бастан өткеруде.
Елбасының «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты 2012 жылы халыққа Жолдауы еліміздің ХХІ ғасырдың бірінші жартысының соңына дейінгі тұрақты дамуына бағытталған алып жобалардың бірегейі болатын. Енді, міне, сол стратегиялық саяси-экономикалық және әлеуметтік мәні бар ұзақ мерзімді қамтитын жол картасының аясында қыруар шаралар толассыз іске асырылып жатыр. Олардың ішіндегі ең сүбелісі де өзектісі – Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» деп аталатын халқымызға арнаған инновациялық Жолдауы.
Дәл бүгін әлемдік жаһандану үдерістеріне болашақта ешнәрсе тосқауыл бола алмақ емес. Бұлай деуге толық негіз бар. Мәселен, бүкіл әлемге әйгілі әрі жарты ғасырдан астам тарихы бар «The Economist» деген айдармен Ұлыбританияда апта сайын тұрақты шығып тұратын әрі ғылыми іргетасқа негізделген ірі халықаралық басылымның білікті сарапшыларының жан-жақты зерттеулерінің бір томдық нұсқасы 2012 жылы «Megachange: The World in 2050» («Мегаөзгерістер: 2050 жылғы әлем» ) деген атпен ағылшын тілінде, ізінше 2013 жылы орыс тілінде жарық көрді.
«The Economist»-тің атқарушы директоры Даниел Франклин мен білікті сарапшылар тобының қаламынан шыққан әлгі көлемді зерттеуде алдағы 40 жылда әлемдік геосаясат пен халықаралық қатынастардың, қаржы жүйелері мен экономикалық байланыстардың, сол сияқты, ғылым мен мәдениеттің, қоршаған орта мен әлемдік қауіпсіздіктің болашақтағы болмысына көз жіберіп, салмақты да салиқалы ойларын ортаға салған.
Олар: Қоршаған ортаның күйреуі тоқтала ма? Геномика мен денсаулық сақтау саласында революция бола ма? Әлемнің дамыған елдеріндегі теңсіздіктің ұлғаюы жалғаса бере ме? Осыдан 40 жылдан кейін әлемнің қай елінің экономикасы басымдыққа ие болады?
Осы тектес өзекті сұрақтарға 20 тараудан тұратын аталған туындыны құрастырған 20 сарапшы түйінді жауап бере отырып, әлемнің 2050 жылдарға дейінгі болмысына деген болжамдарын батыл жүйелейді.
Кітаптың өн бойынан құрастырушылардың бәріне ортақ бір сипат айқын байқалады. Өз жазбаларында олардың қай-қайсысы да болашаққа үңілмес бұрын, алдымен, өткен тарихқа көз жүгіртеді. Бұл әдіс оларға бүгінгі өркениет болмысында орын алып отырған санқилы мегаөзгерістер мен үдерістердің мәні мен ауқымын бағамдап, олардың динамикасын терең түйсінуге мүмкіндік берген.
Аталған сарапшылардың пікірінше, әлем экономикасының таяу болашақтағы қозғаушы күші, біріншіден, әлемдік жаһандану үдерістері болса, екіншіден, Азия экономикасының әуел бастағы тарихи басымдықтарына қайта ие бола бастауы болып табылады. Бұл тұрғыдан келгенде, «жаһандану» деген ұғым әлемдік нарықтардағы интеграциялық үдерістердің екінші атауы деуге лайық. Ол үдерістердің негізгі басымдықтары, біріншіден, көлік және коммуникациялық шығындарды азайтуға мүмкіндік беретін технологиялық инновациялар болса, екіншіден, еркін сауда мен инвестициялық климатты және миграциялық үдерістерді жеңілдететін саяси шешімдер.
Бір сөзбен айтқанда, жаһандану дегеніміз – әлемдік нарықтардың мемлекеттік шекаралардан аттап өтіп, сыртқа қарай қанат жаюы. Демек, ол тек экономикалық үдерістермен ғана шектелмейді. Бұдан былайғы жерде «ұлттық шекаралар» мен «географиялық кеңістіктер» деген ұғымдар әлемдегі жұмыс қолы мен тауарлардың да, капитал мен технологиялардың да, тіпті идеялар мен мәдени-рухани құндылықтардың да еркін айналуына ешбір бөгет бола алмайтыны көзге ұрып тұр.
Әділ АХМЕТОВ,
Қазақстанның еңбек сіңірген
қайраткері