ҚАЗБРИГ

Бітімгерлік –  маңызды миссия

2007 жылы қабылданған еліміздің жаңа Әскери доктринасында бітімгерлік қызмет Қазақстанның сыртқы саясаттағы ма­ңыз­ды бөлігінің бірі ретінде қарасты­рыла­тын­дығы анықталған. Ол халықаралық құ­қықтық нормалар мен БҰҰ-ның Қауіп­сіздік Кеңесінің шешіміне сәйкес ұжымдық қауіпсіздікті нығайтуға шақырады. Қазақстан Республикасы Қорғаныс ми­нистрінің 2000 жылғы 28 ақпандағы Ди­рек­тивасы негізінде Қазақстан Республи­ка­сы Президентінің қаулысымен 2000 жылғы 31 қаңтарда қазақ­стан­дық бітімгершілік батальоны – «ҚАЗБАТ» құрылды. Кейін Республика Қарулы Күштерінің құрамдас бөлігі болып саналатын бұл құрылым «ҚАЗБРИГ»-тің құрамына енгізілді. «ҚАЗБРИГ» – бейбітшілікке қол­дау көрсете алатын, халықаралық стандартқа сай арнайы дайындықтан өткен құрылым. Қазақстан бітімгерлік бригадасы әскери қызмет­шіле­рі­нің басқа әскери қызметшілерден айырмашылығы олардың Қарулы Күш­тердегі жалпы жауынгерлік дай­ындықпен бірге, НАТО стандартына сай бітімгерлік дайындықпен қоса ай­налысатындығында. Мәселен, бригада офицерлері НАТО мен ынты­мақ­тас­тық шең­бе­рінде жеке серіктестік бағдарламасы бойынша Үндістан, Венгрия, АҚШ, Германия, Түркия, Ұлыбритания, Швеция, Швейцария, Чехия және басқа елдерде әртүрлі мамандандырылған курс­тарда дайын­дықтан өтіп жүр. Тео­риялық білімдерін тәжірибе жүзінде жү­зеге асыруларына әртүрлі бітімгерлік оқу-жаттығулары септігін тигізуде. Нақты мысалмен айтар болсақ, бүгінге дейін қазақстандық бітімгерлік бригада «Батыс – 2003», «Өзара іс-қимыл – 2003», «Сарыарқа – 2004», «Шеп – 2004, «Жетісу – 2004», «Баланс жәрдем – 2005», «Шеп – 2005», «Іле – 2005», сондай-ақ 2011 жылдан Австрияда өтетін «Викинг – 2011» халықаралық жат­ты­ғуында көк байрағымызды желбіретті. Қазақстандық бітімгерлік бригада АҚШ Қарулы күштерімен бірге халықаралық ынтымақтастықта бо­лып: Mil to Mil (Мил то Мил); GPOI (Ғаламдық бітімгерлік бастама бағ­дар­ламасы); Бағдарлама 1206; PFP (Бейбітшілік үшін серіктестік бағ­дар­ламасы); IMET (халықаралық әскери білім алу) бағдарламалары шеңбе­рін­де игілікті істер атқаруда. Биыл қазақстандық инженерлік-саперлік отрядтың Ирактан шыға­рыл­ғанына үш жыл толады. Бітімгерлік борышын орындау кезіндегі бес жыл ішінде қазақстандық құрам алдына қойылған тапсырманы то­лық орындап, Ирактағы борышын аяқ­тады. Ирак үкіметінің өтініші бой­­ын­ша және жағдайдың тұрақ­та­нуына байланысты Қазақстан ар­мия­сының әскери қызметкерлері елге оралды. Сөйтіп, біздің еліміз 2003 жылғы 19 тамыздан бастап 2008 жылғы 21 қазан аралығында «Иракқа бостан­дық» операциясына қатысып, болған қиыншылықтар мен дағдарысты жағ­дайларға қарамастан өзінің одақ­тастық борышына адал болды. Ирактағы бітімгершілік миссия­ны жүзеге асыру барысында 10 ауысым болып одақтық күштер құрамына қазақ­стан­дық Қазбаттан 250-ден астам жауынгер өзде­рін жоғары кәсіби мамандар ретінде көрсете білді, Қазбат бөлімшесі 4 млн.-ға жуық жа­рыл­ғыш заттарды жойды, әскери дәрігерлер Ирак­­тың 500 бейбіт тұр­ғынына көмек көр­сетті, 7 мың текше метр су тазартылды. 2005 жыл­дан бері тәжірибе алмасу аясында Қазақстан Қарулы Күштері­нің нұс­қаушылары Ирак­тың әске­ри академия­сының 572 курсантын саперлік іске үйретті. Ал қазақ­стандық әс­ке­ри дәрігерлер америка­лық «Дельта» базасына барып жергілікті халық­тың 5 мыңға жуығына, негізінен лаң­кес­­тік­тен зардап шеккен әйелдер мен балаларға дәрігерлік көмек көрсетіп тұрды. Америкалық әріптестердің көмегі­мен жарақтанған Қазбриг дайындық, тәжірибе жағынан алғанда аймақтағы ғана емес сондай-ақ бұрынғы кеңестік кеңістіктегі бірден бір ерекше құ­рылым. Ол толықтай НАТО стандарт­тарына сай жабдықталған және дайындалған, БҰҰ-ның «көгілдір каскалар» құрамына енеді. Қазақстанда БҰҰ мен НАТО бағдар­ла­малары ая­сында бітімгершілік опера­ция­ларды орындауға арналған Аэроұт­қыр әс­кери бригадасы құрылған. Бұл қа­зақ жеріндегі америкалық немесе ағыл­шын бітімгерлері емес, керісінше, жер­гілікті бітімгерлік күштердің бри­гадасы. Олардың басқа елдердің бітімгерлерімен терезесі тең. Қазақ, орыс, неміс және ағылшын тілдерін жетік меңгерген. 2006 жылы Қазбригаданың ротасы НАТО өкілдері қатысқан сынақта емтихан тапсырды. Олар рота жауын­герлерінің лингвистикалық дайынды­ғы мен бітімгерлік операцияларда әре­кет ету деңгейін тексерді. Ирак­та­ғы бітімгерлік операцияларына қаты­сып үлгерген және стандарттарға сәй­кес дайындықтан өткен «Қазбриг» енді Қазақстанның жинақы әскери күш­терін әскери іске үйретіп жатыр. Міндетті бағдарлама – бірігіп өткізі­летін әскери жаттығулар, жаттығулар барысында қажетті дағдылар мен тәжірибе жинақталады. Тағы бір айта кетер жәйт, қазақ­стандық офицер, полковник Қанат Құсайынұлы Әубәкіров 2006 жылы Коалиция күштері штабындағы барлау бөлімін басқарды. Оның қарама­ғында Жапония, Эстония, Литва, Латвия, АҚШ, Болгария, Әзер­бай­жан, Македония, Албания сияқты ел­дердің өкілдері болды. Штабтық лауазымда барлығы 28 офицер қыз­мет атқарды. Бүгінде полковник Қа­нат Әубәкіров Брюссельдегі НАТО-ның штабында Қазақстан Респуб­ликасы Қарулы Күштерінің әскери өкілі ретінде еліміз әскерінің мүд­десін қорғауда. Қазіргі уақытта Ирак Респуб­ликасында міндетін атқарып келген бітімгерші-офицерлер тұрақты әске­ри бө­лім­дер­де қызметтерін жал­ғас­ты­рып, жинақтаған жауынгерлік тә­жі­рибе­ле­рін жас бу­ын­ға үйре­ту­де. Олар­дың қата­рын­да майорлар Ер­ке­бұлан Есен­гел­діұлы Ем­бергенов пен Болат Сұл­тан­ұлы Дүйсембаев және капитан Дәулет Са­дықұлы Әдіқады­ров бар. Еркебұлан «Иракқа бостандық» операция­сына 2004 және 2006 жыл­дары екі мәрте қа­тысқан инженерлік-саперлік топтың командирі. Екінші дәрежелі «Ай­бын» орденімен ма­­ра­­пат­талған ол, бригадада инженерлік қыз­мет бас­ты­ғы лауа­зы­мын лайықты атқарып жүр. Болат 2004 жылы, ал Дәулет 2008 жылы Иракқа инженерлік-саперлік от­рядтың аудармашысы ретінде ба­рып қайтты. Екеуі де «Жауынгерлік ерлігі үшін» медалінің иегерлері. Болат штаб бастығының орынбасары – жедел бөлімнің бастығы, ал Дәулет болса бітімгерлік бригаданың аударма бөлімінің бастығы. Сондай-ақ отрядтың барлық ауы­сымындағы келісім-шарттағы әскери қызметкерлер әскери бөлімдердің кә­сіби-сержанттар қатарын толық­ты­рып отырды. Олардың арасындағы дайындығы аса жоғарылары қызмет бабымен өсуге білім алуға мүмкіндік алды. Мәселен, «Жауынгерлік ерлігі үшін» медалінің иегері 1 сыныпты сержант Асылхан Қыдырқанұлы Дулатов 2004 жылы бітімгерлік опера­цияларға қатысып, бүгінде қызметін аталмыш бригадада жалғастыруда. 3-ші десантты-шабуылдаушы рота­ның старшинасы III дәрежелі «Ай­бын» орденін омырауына таққан Көмек Ма­ханбетұлы Құрманәлі 2008 жылы инженерлік-саперлік отрядтың құрамын­да болған бітімгер, білікті сапер. Тоғыз ауыз сөздің тобықтай түйіні, бітімгерлік міндетін атқарып келген, ұлықтауға лайық, елі мен жерін сүйетін азаматтар бригадада жетерлік. Мұндағы сардарлар мен сар­баз­дардың көбі Польша мен АҚШ-тың коалициялық күштері атынан орден, медальдармен марапаттал­ғандар. Қазақстан Қарулы Күштері аз ғана уақытта мол тәжірибе жинақ­та­ды. Ирактағы миссияның маңыз­ды­лығын қорытындылайтын болсақ, біріншіден, ол Қазақстанның аймақ­та­ғы көш­басшылық бағытын айқын­дап, коали­цияның әсіресе АҚШ-тың мығым әрі жүйелі серіктесі екендігін анықтады. Екіншіден, Қазақстан үшін көпұлтты күштердің құ­рамын­да шынайы жағ­дайларда өзара іс-қимыл жасау кезіндегі коалициялық операцияларда зор тәжірибе жинақ­талды. Үшіншіден, коа­­ли­циядағы АҚШ, Ұлыбритания, Ка­нада және басқа мемлекеттердің қорға­ныс министрліктерімен ынты­мақ­тас­тық деңгейін күшейтті. Төр­тін­шіден, ин­женерлік-саперлік отрядтың алған тәжірибесі біздің бітімгерлік бө­лім­дерді НАТО стандарты бойын­ша жаб­дық­тауға лайықты екендігін дәлелдеді. Қазақстандық бітімгерлік бригада келешекте құрылымды жетілдіріп, жеке құрамның базалық әзірлігін жақ­сартып оны жабдықтауға баса назар аудармақ. Жеке құрамды бітімгерлік тақырып бойынша оқытып-үйре­тіп, тілдік дайындықты күшейтуге күш салмақ. Басымдық инженерлік барлау және медицина, тыл, сондай-ақ офи­цер­лердің штабтық әзірлігінің дең­гейін көтеруге берілмек. Бұл НАТО армиялары бөлімдерімен қоян-қолтық іс-қимыл жасауда бірлесіп мақсатқа жетуге және БҰҰ-ның миссиясын адал орындауға ықпал етпек. Жүніс ОМАР, Қорғаныс министрлігі баспасөз қызметі бөлімінің бастығы, полковник. Астана.