Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Орталық музейі және Қазақстандағы Жапония елшілігінің ұйымдастыруымен Алматыда «Жапон қуыршақтары» атты жылжымалы көрмесі өтуде.
Күншығыс елі – Жапонияда қуыршақ жасау өнері өте жоғары дамыған. Сондықтан болар, Жапонияны кейде «Қуыршақтар патшалығы» деп те атайды. Дәстүрлі жапон қуыршағы «нингё» деп аталады. Бұл сөзді жапон тілінде жазғанда, «адам» және «түр» сөздерінің мағынасын беретін иероглифтер қолданылады. Жапон қуыршақтары әр түрлі, олардың кейбіреулері бүлдіршіндерді, енді бірі император сарайының нөкерлерін, жауынгерлер мен батырларды, ертегі кейіпкерлерін бейнелейді.
Қазба жұмыстарынан табылған ең алғашқы қуыршақтар Дзёмон дәуіріне (б.з.д. 10000 - 3000 жж.) жатады. Қуыршақтар негізінен тіл-көзден қорғайтын тұмарлар ретінде, наным-сенімге қатысты рәсімдерде пайдаланылған. VIII ғасырда алғашқы қолмен басқарылатын аяцуринингё ойыншықтары пайда болыпты. Міне, нақ осылар Бунраку дәстүрлі жапон қуыршақтары театрының шығу тегі саналады.
Қуыршақтардың көп бөлігі сыйлық ретінде немесе 3 наурызда атап өтілетін Хина Мацури сияқты қыз балалар мерекесі үшін жасалынады. Бұл ғажайып мереке де көне дәуірлерден бастау алады екен. Бүгінде әрбір жапон отбасында өздерінің бүлдіршін қыздарына бақыт тілеп, қастерлеп жинаған көптеген Хина қуыршақтары бар. Сонымен қатар, көрмеге (Жапонияда 5 мамырда атап өтіледі) ұл балалар мейрамына арналған қуыршақтар – Гогацу Нинге тобы да ұсынылған. Ұл балалары бар жапон отбасылары сауыт-саймандар мен жауынгерлер киімдері кигізілген кішкене мүсіншелер жиынтығын қойып, ұлдарының қайратты да, денсаулығының мықты болып өсулерін тілейді. Қуыршақтарға деген мұндай сүйіспеншілік қуыршақтардың жапондықтар үшін өнер туындысы екендігін көрсетеді.
Көрмеге 70-тен астам қуыршақ ұсынылған. Олардың ішінде Жапония театр өнерінің ең озық дәстүрлі қуыршақтарын – әйгілі Но, Бунраку және Кабуки театрларының белгілі сахна қуыршақтарын, сондай-ақ дәстүрлі Кокэси және қазіргі заман шеберлері дайындаған қуыршақтарды тамашалауға болады.
Біз мемлекеттік музейдің көрмелер және экспозицияларды ұйымдастыру тобының жетекшісі Қанат Шомановтан осы көрме жайлы өз әсерін бөлісуді өтінгенбіз.
– Біздің музейімізде жылына 30-ға жуық көрме өткізіледі. Ал мына «Жапон қуыршақтары» көрмесі айрықша мазмұндылығымен, тақырыптық танымдылығымен, көркемдік әлемімен ерекше баурайды, – деп ол ағынан жарылды. Онысы рас, «Жапон қуыршақтары» көрмесінің әлемінен алуан түрлі аңыздарды, ертегілердің ғажайып кейіпкерлерін, сиқырлы да «сыны бұзылмаған» көркем қуыршақтарды, ұлттық айшықтағы жаңа бейнелерді де көруге болады. Ақсүйектер тегін бейнелейтін қуыршақтардың («Исёги, Синно-кадзари») костюмдері Хэйан дәуіріндегі (800-1200жж.) киімдерді көрсетеді. «Алтын ұл бала» («Кинтаро») – жапон ертегілерінің қаһарманы, Геркулестей алып күш иесі. Кинтаро - ұл балаға тән зор денсаулық символы.
Алпысбай ШЫМЫРБАЙҰЛЫ. Алматы.