Жүзінен шуақ шашқан жан еді

– Тұрлығазымен сыйласқан адам оның ерекше ақкөңіл адалдығын, кімге болса да мейірім­ділігін, аса кіші­­пейіл­дігін, жылы­лығын, ашық­тығын еш бүкпесіз байқайтын. Оның жаратылысы, табиғаты солай – адам­ға жақсылық жасауға, кісі көңілін қалдырмауға бе­йім болатын, – деп еске алады мар­құмды Парламент Мә­жі­лісінің депутаты Қуаныш Сұл­танов. – Елдің бәрі оған дос, бауыр. Адам­ның сыртынан жағымсыз сөз, өсек айт­­­пай­тын бекзат тектілігі оны өз ор­та­сында ерекше сүйкімді етті. Жас­та­йынан өз бойын барлық теріс қылық, жа­ман әдеттен таза ұстады. Темекі тарт­­пады, ішімдік ішпеді. Тұрған бойы кә­дім­гі салауатты өмірдің көрі­нісіндей еді. Ол өте сирек кездесетін баспа маманы еді. Ол кеңес заманында Мәскеудегі Бүкіл­одақтық поли­графия инс­титутын бітір­ген инженер-бас­пагер, баспа ісінің технологы бол­ды. Маман­дығына сай бүкіл саналы өмірін республикамыздың баспа ісін ұйым­­дастыру мен оны өркен­дету мақ­саты­на арнады. Поли­графия цех­тарында қатар­дағы қызметкерден мем­лекеттік баспа комитетінің лауа­зым­ды қызметтеріне дейін өсті. Елі­міз тәуел­сіздік алғаннан кейін қайта құрыл­ған баспа және бұ­қара­лық ақпарат құрал­дары ми­нистр­лігінің жұмысын ұйым­дас­тыруда кеңесші, басқарма бас­тығы лауа­зымдарында абы­рой­лы қызметтер атқа­рып, мемле­кетімізде кітап басу мен оның таралымын, жаңа сапаға көтеру жолын­да қажырлы еңбек етті. Еліміз жаңа ас­та­на­сын Арқа төріне көшіргенде де Тұр­­лығазы алдыңғы көшпен ке­ліп, осын­да мемлекеттік «Елор­да» бас­­па­сын ұйымдастырып, оның бас­шы­сы болып жаңа қазақ қо­ға­мын қалыптастыруға құл­шына арал­асты. Осы «Елорда» баспасы Тұр­лы­ғазы­ның төл туындысындай, Аста­наға шоғырлана бастаған қазақ зиялылары­ның, бұдан бұрынғы тарих­тың тағылымды кезең­­дерінің айна­сындай – қазақ әде­биеті классиктерінің еңбек­те­рін жинақтап, көп­теген игі іс­­терге бастамашы болып, ұлт­тық руха­ни қазынамыздың құн­ды шы­ғар­маларын жарыққа шығарды.  Осындай азаматты кезіндегі «Гос­комиздат» саласында бірге қызмет істе­ген әріптесі, Мем­лекеттік кітап пала­та­сының ди­ректоры, жазушы Әлі­бек Ас­қаров та айрықша ықыласпен еске алады. «Тұрлығазы Бұқа­ра­лық ақ­па­рат министрінің көмекшісі бол­ған жылдары мен Президент және Ми­нистр­лер кабинетінің жауапты қыз­мет­кері болдым. Ақылшы аға ретін­де өз саласында мол тәжірибе жинақ­таған білікті маман ретінде маған көп көмек көрсетті. Тұрекең ылғи да жылы жымиып жүре­тін. Жүзі­нен шуақ шашқан, жан-жағы­на мейі­рін төккен ғажап жан еді. Сөйтіп, жүріп сөз арасында әзіл-оспағын да қо­сып қоятын. Соның бәрі ол кісі­нің қатар жүрген қарапайым аға­мыз ғана емес, ішкі мәдениеті кемел жан екенін сездіріп тұратын. Бәрі­міз де Тұрекеңді аға­йынға адал, дос­тық­қа берік, әріп­тестікке білікті азамат ретін­де мойындаушы едік. Сол үшін де ағамызды айрықша құр­мет тұтатын­быз, алдынан кесе көл­денең өткен күні­міз жоқ, сый­лайтынбыз. Ол кісінің биік пара­сатын, дархан мінезін үлгі ете­тінбіз, жүріс-тұрысынан тағылым алатынбыз», – дейді Ә.Асқаров.  Баспагердің бағасын, баспа сала­сын­дағы еңбегін баспагер біледі. «Қара­ғанды полиграфиясы» ЖШС директоры Елемес Иманғалиев Тұрлы­ғазы Сабырбайұлының еліміздің поли­графия саласында ең танымал, ең білімді де білікті мамандардың бірі емес, бірегейі болғанын айтады. «Тұрекеңнің парасат­ты­лығы, мейірбандылығы, адамды өзіне тартып тұратын ерекше бір қасиеттері онымен ара­ласқан азаматтардың бәріне мәлім. Ол әрқашан полиграфистерді төңіре­гіне жақындатып, олардың арқа тірер қамқоршысы болып, кез келген күр­делі мәселелерін шешіп беруге қол ұшын созып отыратын жаны жайсаң азамат еді», – деп еске алады.  Бәріміз де ауылдан түлеп ұш­тық. Ауыл­ды, ауылдағы аға­­йын­ды сағына­мыз. Тұре­кеңнің д­е ауыл десе жаны бөлек еді. Ауылдас ағайынға деген қам­қорлығы да ерекше бола­тын. Мар­құмның осындай жақ­сы­лығын, жанашырлығын көрген­дер­дің бірі, Қазақстанның білім беру ісінің үздігі Молот Сол­танаев оның жақын ара­ла­сып жүрген жандарға ғана емес, өз­ге­­лерге де өз ісімен, жү­ріс-тұры­сы­мен өнегелі өмір­дің үлгісін көр­сетіп кет­кен аз­амат­тығын айтады. «Жана­шы­рым, қамқоршым, жастай айы­­ры­лып қалған бауырымның ор­нын бас­қан аяулы бауырым әрі досым, ауы­­лы­мыздың қадір тұтар ардақ­ты­лары­­ның бірі – Тұрлығазы Сабыр­бай­ұлы еді. Ол қабырғасы қатпай жа­тып колхоз жұмысына араласты. Әке­сі Сабыр­бай – еңбекқор кісі еді. Кол­хоз­дың жалғыз диір­менін жүр­гізіп отыратын. Кол­­хоз­­шылардың еңбек­күнге тап­қан бидайын тартып беріп, көп­ші­ліктің алғысына бөленген жан. Сабырбай мен шешесі Айша 1956-1957 жылдары өмірден озды.  Тұрлығазы Алмалы бас­тауыш жә­не Басқұншы ауы­лын­дағы сегіз­жыл­­­дық мек­тептерін бітірген соң, Жар­­кент қаласындағы Ы.Алтынсарин атын­­дағы мектепті пансионатта жатып бітірді.  Баспада, кейіннен министр­лікте істеп жүргенде маған әрдайым қолы­нан келгенінше көмек көрсетіп жүрді. Әсіресе, Кеген орта мектебінде істе­ген кезімде оның көмегі, дос әрі туыс ретінде маған ғана емес, көпші­лік­ке жасаған жақсылығы көп еді ғой. 2004 жылы жазға салым 1000 данамен «Ауылым баурайында Бестөбенің» де­ген өлеңдер жинағымды шығарып бер­ді. Қашан болсын, айналасындағы жан­дардың жақсы істерін айтып, дәріп­­теп жүретін. Алтайға барғанын, тау сұлу­лығын суреттеуге сөз таппа­ға­ны, ол жердегі жаны жайсаң адамдар ту­ра­­лы, көркем табиғаты жайлы жыр етіп ай­татын.  Тұрлығазы 60-қа толғанда ауыл­да­ғы туған-туыс, дос-жаран, ағайын­дарын мерей­тойына шақырды. Туған күні мамыр айының 20-сы. Мек­тептегі оқу жылының аяғы бол­ған­дықтан, бара алмадым, зайы­бым Бағила барды. Мен мал тұяғы тимеген жерден бір түп жу­сан үзіп алып, конвертке са­лып, құт­тықтауымды жазып жібер­дім. Тұр­лығазы жазға салым ауылға кел­ген­де сол сәлем­демеме қатты риза болға­нын, жусанды тойға келген қонақ­­тар да алып иіскегенін, талай­лар­дың ойына туған жері түскенін жыр қылып айтты.  Биыл жазда Астанаға барға­нымда өзі құшырлана иіскейтін жусан мен туған үйінің жанынан бір уыс топырақ ала барып бейітіне қойдым. Туған елі мен жерінің рухын сезініп, аруағы қуансын деген ой», – дейді. Тұрекеңді немересі Аружан Дәу­рен­қызы көп жоқтайды, сағынады. «Атам менің өмірім­де үлкен орын алады. Кіш­кентай кезімнен арқасына көтеріп, мойнына мінгізіп жүретін. Ойнап-күлуді, далада серуен­деуді ұнататынбыз. Киноға бір­ге баратын­быз. Аталық ақыл-ке­ңесін айтып, ерке­­лететін, хал-жайымды сұрап оты­ратын. Қазір оның жоқтығын күнде ойлаймын, жылап, сағынып жүремін. Кейде түсіме кіреді. Сонда қатты қуа­на­мын. Ол мені ерекше жақсы көруші еді. Атамды сағындым», дейді бала жүрегі елжіреп. Тұрлығазы! Өзіңді осынау естелік­тер арқылы еске түсіріп, дұғасын арна­ған әріп­те­сің, досың, құрдасың.

Қайырды НАЗЫРБАЕВ  Астана