Бірізділік, ашықтық, болжамдылық

Қазақстан қаржыгерлерінің алдыңғы, алтыншы конгресі 2006 жылы, жаһандық қаржы дағ­дарысы қарсаңында өтті. Ол дағ­дарыс мұхиттың ар жағында баста­лып, әлемнің барлық елдер­інің қаржы жүйелеріне елеулі соқ­қы болды, дамушы елдер­дің нарық­тарынан ақшалай қаражаттың әке­ті­луіне әсер етті және қаржы дағ­­дарысынан толыққанды эко­номикалық дағдарысқа айналды.

Сыртқы қаржы нарықтарының жабылуы, жылжымайтын мүлік нарығында көпіршіктің жойылуы, қарыз алушылардың қаржы­лық жағдайының нашарлауы, кепілдер құнының құлдырауы және соның салдарынан банктер­дегі жұмыс істемейтін қарыз­дар көлемінің жылдам өсуі – сол кезең­де қаржы секторы тап бол­ған проблемалардың толық емес тіз­бесі. Кредиттік серпіліс кезе­ңі­нің аяқталуы сол кезде «ТМД-дағы үздік жүйе» атанған банк жүйесіне барынша мұқият қарау­ға мүмкіндік берді. Бірқатар дағ­дарысқа қарсы мемлекеттік бағдарламаларды іске асырудың және контрциклдылық қағидаты бойынша жұмыс істейтін қаржы нарығын дамытудың жаңартылған стратегиясын енгізудің арқасында салада дағдарыстың күрделі кезеңі орын алып, өзгерген экономикалық жағдайларда жұмыс істеуге бейім­делді.

Соған қарамастан, бұрын­ғы проблемалардың жүгі әлі де сол күйінше ауыр және кейбір банк­тердің айналасындағы ахуал бұл жағдайды анық көрсетті. Алай­­да саладағы белгілі бір қиын­дықтардың болуына қарамас­тан, Ұлттық Банк және Қаржы­гер­лер қауымдастығы нарыққа қатысушыларды жинап, проблемалы мәселелерді ашық талқы­лау, оларды шешу жолдары жөнін­де пікір алмасу туралы шешім қабылдады. Ұлттық Банк Төр­ағасы Данияр Ақышев конгресс қарсаңында реттеушінің жасанды түрде мереке жасау және мадақ сарынында сөз сөйлеуі үшін іс-шара алдында ақпараттық аяны «кіршіксіздендіруден» бас тартқанын мәлімдеді. Атап айтқанда, тікелей конгресс алдында Ұлттық Банк Delta Bank лицензиясын қайтарып алып, тарату процесін бастады, сондай-ақ Bank RBK Банкіне мемлекеттік қолдау көрсету қажеттілігін таныды.

Ұлттық Банк реттеушінің мем­ле­к­еттік саясаты бірінші кезекте банк клиенттерінің мүдделерін қорғауға және олардың депозиторлар алдындағы міндеттемелерін оры­н­дауға, сондай-ақ нарық­тағы тұрақтылықты және қазақ­стан­­дықтардың сенімін сақтауға ба­ғыт­талғанын көрсетті.

 

Ашық әңгіме

Ұйымдастырушылардың кон­грес­ке қатысушылар ашық және ма­ңызды әңгіме жүргі­зеді деген үміті толық көлем­де ақтал­ды: банктік және кәсіп­кер­лік қоғам­дас­тық өкіл­дері банк қыз­метін реттеуге және қада­ғалау­ға, кре­диттеу үшін өтім­ділік­тің қолже­тім­ділігіне, қаржы құрал­дары­ның тапшы­лығына және т.б. қатысты бірқатар аспектілерді талқылады.

– Мен бұл іс-шараның өткеніне өте қуаныштымын. Біз он бір жыл бойы конгресс өткізген жоқпыз. Біз бұл алаңның қаржы нарығындағы барлық проблемаларды кәсіби тұрғыдан талқылауға арналғанын бірнеше рет атап өттік. Біз реттеуші ретінде ашық әңгімеге, сындарлы сөз сөйлеуге дайынбыз, қаржы нарығына қатысушылардың біздің алдымызда тұрған проблемалармен алмаса алатынына, реттеуші жұмысына қатысты өз пайымымен бөлісе алатынына да дайынбыз, – деді Ұлттық Банк Төрағасы Данияр Ақышев.

Оның айтуынша, әңгіме неғұр­лым ашық болған сайын, қоры­тындысы бойынша әзір­ленетін шешімдер де соғұрлым тиімдірек болады.

– Сіздер пікірлердің қанша­лық­ты сындарлы екендігін көрді­ңіздер. Қаржыгерлер конгресі – өзімізді жақсы жағынан көрсетіп, қандай табыстарға жеткендігімізді көрсетуге арналған алаң емес. Бұл, бірінші кезекте, біздің болашақ күн тәртібін айқындайтын алаңымыз – келесі жылы қандай жұмыс жүргізу қажет, біздің алдымызда қандай басты проблемалар бар, Ұлттық Банк Үкіметпен, қаржы нарығының қатысушыларымен бірлесіп біздің азаматтарымыз сапалы қаржы­лық қызметтер алуы және өздерінің осы қаржы институттарындағы ақшасын уайымдамай, кейіннен салық төлеу­шілер қаржы инс­титут­тары­ның қателіктері сал­дары­нан төле­меуі үшін не істеуі қа­жет. Осын­дай күн тәртібімен біз әрі қарай жылжимыз. Қаржы нары­ғын­дағы ахуалдың даму дең­гейіне қара­мастан бұл конгресс дәс­түрлі болады деп үміттенемін, – деп атап өтті Ұлттық Банк басшысы.

Басты қағидаттар

Данияр Ақышев форумдағы өзінің баяндамасында экономика мен қаржы секторы орнықты дамуының негізгі факторы туралы өз пайымымен бөлісті. Оның пікірінше, мұндай фактор қар­жы реттеушісінің бірізділігі, ашық­тығы және болжамдылығы қағи­даты болып табылады.

– Ультраконсервативті институт бола отырып, орталық банк суперақпарат және оны таратудың супержылдамдықтары ғасыры ұсынатын стандарттарға сәйкес келуге мәжбүр. Мақсатты барынша негіздеу қағидаты бар ақша-кредит саясатының транспаренттілігіне өту бүкіл қажетті ақпаратты ашуды талап етеді. Тек осы жағдайларда орталық банк қызметінің тиімді жұмыс істеуі мүмкін, себебі табыс­тың басым бөлігі банктің саясатына деген сенімге негізделген, – деді Ұлттық Банк Төрағасы.

Данияр Ақышевтың айтуынша, орталық банк саясатының біріз­ділігі, ашықтығы және бол­жам­дылығы оны экономика субъек­тілері тарапынан барабар түсі­нуге және олардың оңтайлы іс-қи­мылын қалыптастыруға ықпал етеді, ал бүкіл қоғам үшін әлеуетті қаржылық шығындарды барынша азайту оның нәтижесі болады.

Данияр Ақышевтың айтуынша, саясаттың бірізділігі, ең алдымен, негізгі мақсатты бұлжытпай бас­шы­лыққа алу. Ұлттық Банктің заңна­­малық тұрғыдан бекітілген мақ­саты баға тұрақтылығын қол­дау болып табылады, ал қалған мін­дет­тер қосалқы және негізгі мақ­сат­қа бағынышты. Халық пен нарық­тың орталық банктің негіз­гі мақсатқа жету қабілетіне деген сенімі тез арада қамтамасыз етіл­­мейді, әсіресе ақша-кредит сая­­саты саласында, сондықтан негіз­гі мақсатты басшылыққа алу қалып­тасып отырған жағдайларға қара­мас­тан сақталуға тиіс.

– Қысқа мерзімді міндеттердің пайдасына негізгі мақсаттан ауыт­қу орталық банкке деген сенім­нің жоғалуына апарады және со­ның салдарынан жүргі­зіліп отыр­­­ған саясаттың тиімділігі тө­мен­­­дейді. Бұл ретте жалған күту­­­лер­дің алдын алу үшін Ұлт­тық Банк мүмкіндіктерінің шегін белгі­ле­ген маңызды. Эконо­мика­лық тә­жіри­беге орай, эконо­мика­лық про­блемалардың шек­теулі жиын­тығын ғана монетарлық әдіс­тер­мен шешуге болады. Мы­салы, ұзақ мерзімді экономи­ка­лық өсуді ақша эмиссиясы арқы­лы ынталандыру, біздің ойымызша, орынсыз, сонымен қатар айтарлықтай теріс салдарға апаруы мүмкін. Бұл сабақты дамы­ған елдер жақсы меңгерген, олар орталық банкке осындай функцияларды жүктеуден толығымен бас тартты. Өткен ғасырдың 90-шы жылдарының басындағы жағдайдан да біз осындай сабақ алдық, ол кезде Қазақстанда эко­номикалық проблемаларды Ұлт­тық Банктің есебінен шешкісі келді, – деді Данияр Ақышев.

Елдің бас банкирі өзі басқа­рып отырған ведомствоның стра­тегиялық мақсатты – инфляцияны 2020 жылға қарай біртіндеп 4%-дан төмен деңгейге дейін түсіруді және оны бұдан әрі осы деңгейде ұстап тұруды нақты айқындады. Оның айтуынша, Қазақстанның дамушы экономикасы жағдайында дәл осы деңгей тұрақты және үде­мелі экономикалық өсуді қол­дауға барынша ықпал ететін болады.

Данияр Ақышевтың айтуынша, орталық банктің ашықтығы қабылданатын шешімдердің негізін құрайтын факторларды нақты түсіндіруді білдіреді. Бұл орталық банк пен экономика субъектілері арасындағы ақпараттық ассиметрияны төмен­детуге және олардың оңтайлы күтуін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

– Біз ақша нарығындағы операцияларымыз туралы, оларды қандай да бір жағдайда пайдалану негізділігі туралы, ықтимал тәуе­келдер және нәтижелер туралы ақпаратты жария етеміз. Бұдан басқа, нарыққа саясаттың бағдарлануы туралы белгі бере отырып, базалық мөлшерлемеге қатысты кейінгі іс-қимылдарға бағдар ұсынамыз, валюта нарығы бойынша ақпаратты жариялаймыз және онда іс-қимылдарды көрсетеміз. Ұлттық Банктің операциялары ашық, бұл халық үшін де, нарыққа қатысушылар үшін де маңызды, себебі теңгенің айырбас бағамы ақпараттың қандай да болмасын түріне ерекше сезімтал болады. Бұл орайда ахуал туралы біздің түсініктеме беруіміз және банктердің клиенттер арасында түсіндірме жұмысы ғана емес, сол сияқты қоғаммен жүйелі әңгіме жүргізу де маңызды, – деді Данияр Ақышев.

Үшінші қағидат туралы айта отырып, Ұлттық Банк Төраға­сы халық пен нарыққа тек эконо­мика­лық жағдай бойынша пайым ғана емес, сол сияқты саясаттың кейінгі шаралары бойынша бағдарлар берілуге тиіс деп атап өтті, бұл ақша-кредит және экономикалық саясаттың болжамдылығын арттырады.

– Жағымсыз күтулер тиісті құ­бы­­­­лыстарды: инфляциялық күту­­лер – инфляцияны, девальва­ция­лық күтулер – ұлттық валюта­ның әлсіреуін, дағдарысты күту – дағ­дарыстың өзін ынталандыра­ты­ны белгілі. Осыған орай күту­лер құ­бы­лыстардан нашар болуы мүмкін, себебі олар айқын алғышарттар болмаған кезде де құбылыстарды арандатады, – деп атап өтті ол.

Данияр Ақышевтың айтуынша, болжамдылық белгісіздіктің төмендеуіне әкеледі және қаржы нарықтарының ақша-кредит саясаты бойынша болашақ шешімдерді дұрыс болжау қабілетінде көрінеді. Сондықтан да нарықтық күтулерді табысты реттеу үшін орталық банк экономикалық көрсеткіштердің кейінгі үрдістері туралы нарыққа нақты белгі беруге тиіс. Тек осындай тәсілмен ғана күтулердің «тұрақ­тауына» және олардың ор­нық­­тылығына қолдау көрсету мүмкіндігіне қол жеткізіледі.

Реттеуші жұмысындағы бол­жам­дылықтың маңыздылығы туралы тезисті атап көрсете отырып, Данияр Ақышев Ұлттық Банктің қысқа мерзімді өтімділікті қолдау мен алу құралдарының тұрақты жұмыс істейтін жүйесін құрғанын еске салды.

– Қолданыстағы өтімділік тере­зесі банктер үшін әрдайым ашық болады. Ұлттық Банк банктер сұрататын өтімділікті ломбард­тық тізім және ақша-кредит саясатының өзге құралдарының кепілімен кепілдікпен беруге дайын. Екі жыл бұрын ақша нарығында орын алған ахуалдың қайталанбайтынын және Ұлттық Банктің шартсыз өтімділікті беру бойынша терезесінің әрқашан ашық екендігін атап өткім келеді. Мен бұл жағдайды тағы да баса айтамын және екінші деңгей­дегі банктердегі әріптестерім бұл тезис­ті назарға алғанын қалар едім, – деді Ұлттық Банк басшысы.

Ол сондай-ақ бірізділіктің, ашық­тықтың және болжам­ды­лықтың инфляциялық таргеттеу режіміне тән екендігін атап өтті, оған Қазақстан Ұлттық Банкі 2015 жылғы тамызда өтті. Бұл қағидаттар инфляцияны тиімді төмендетуге және саясаттың басқа мақсаттарына қол жеткізуге ықпал етеді, сондықтан Ұлттық Банк оларды дамыту үшін күш-жігерін салады.

Банк мәселесі

Елдің қаржы саласының негізгі сегменті болып табылатын банк секторындағы ахуал форум­ның негізгі тақырыптарының бірі болды. Халықаралық рейтинг­ агент­тіктерінің және түрлі халық­аралық қаржы институттарының талдамалық есептерінде дәл осы банк секторы көбіне өткен жыл­дардың жұмыс істемейтін кредит­терінің портфелі, капиталдан­дыру көрсеткіштерінің төмен болуы түріндегі жүктің «арқасында» Қазақстан экономи­касының ең осал жерінің бірі деп аталады.

Ұлттық Банк қазіргі кезде Банк секторының қаржылық орнық­тылығын арттыру бағдар­ламасын іске асыруға кіріскені белгілі, ол бағдарлама ескі проблемаларды түбегейлі әрі енді қайталанбайтындай етіп шешуге және сала тарихында жаңа парақ­ты ашуға арналған.

– Біз қаржы секторын дамытуға қатысты, атап айтқанда, банк секторына қолдау көрсету жөніндегі саясатымызда түсінікті болғымыз келеді. Өзі жұмыс істей бастаған алғашқы жылдардың соңында-ақ өзінің өзектілігін жоғалтқан ұзақ мерзімді даму бағдарламалары­ның орнына ағымдағы кезең­нің нақты міндеттерін шешуге көштік. Банк секторының қаржылық орнықтылығын арттыру бағдарламасының ерекшелігі оның жедел әрі жылдам нәтиже алуға бағытталғандығы болып табылады. Себебі банктердің про­б­лемаларын шұғыл шешу қажет. Банктердің проблемалары өздігі­нен шешіле қоймайды. Егер шешпесек, олар ушығып, бүкіл қоғам­ның проблемасына айналары сөзсіз, – деп атап өтті Данияр Ақышев.

Жүйе құраушы банк – Казком­мерцбанкті үстеме капиталдандыру бағдарламаның бірінші бөлігі болып табылады. Ұлттық Банк басшысының ақпараты бойынша Казкоммерцбанк түпкілікті түрде қалыпқа келтірілді.

– Иә, мәмілеге барлық қаты­су­шылар айтарлықтай ресурс­тар жұмсады, бірақ бұл – мем­ле­кет­тік ресурстар жұмсауды талап етпейтін түпкілікті әрі енді қайтып оралмайтын шешім. Бұ­дан басқа мемлекет активтер пулын алды, олар экономикалық айна­лымға тартылып, қоғам мен мем­лекет үшін де қосымша құнды қам­тама­сыз ететін болады, – деп толық­тырды Данияр Ақышев.

Ұлттық Банк басшысы бағдар­ламаға жұмыс істеп тұрған бизнес-моделі және даму стратегиясы бар басқа банктердің қатысуына рұқсат беру жөнінде шешім­дер қабылданғанын еске түсірді. Олардың акционерлерінің алдында банктерді айтарлықтай үстеме капиталдандыру, активтерінің сапасын жақсарту және несие портфелі бойынша резервтерді үстеме калыптастыру бойынша шартсыз міндеттер тұр.

– Бағдарлама шеңберінде салымшылар – жеке тұлғалардың мүддесін қорғауды қамтамасыз ету үшін RBK Банкін қалыпқа келтіріп жатырмыз. Шығындарын ірі кредиторлар арасында бөлу арқылы банкті қалыпқа келтіру шешімнің ерекшелігі болып табылады. Шын мәнісінде, бұл ірі қаржы институтын қалыпқа келтіретін ерік­ті bail-in Қазақстандағы алғаш­­қы тәжірибесі. Мұндай банк­тердің акционерлеріне банкті үсте­ме капиталдандыру, пробле­малы қарыздар портфелін есептен шығару бойынша үлкен мін­дет­темелер жүктеледі. Біз осы қағи­дат­тарды, өкінішке орай тікелей жазып көрсетілмеген заңнама­мызда да көрсете аламыз, – деп түсіндірді Данияр Ақышев.

Ол сонымен бірге Ұлттық Банк­тің қадағалау мандатын кү­шейту бағдарламаның жеке және өте маңызды бағыты болып та­бы­латынын атап өтті. Не­гіз­гі мақсат – шығыны аздау тетік­тер есебі­нен қаржылық тұ­рақ­ты­­лық­қа қол жеткізу. Ол үшін тәуе­кел­­дердің алдын алу мақса­тында қалып­тандырылған тәсіл­дер­ден гөрі алдын алатын қара­пайым қада­ғалауды қолдану қажет.

– Бағдарламаны іске асыру инфляция бойынша мақсатқа қол жеткізуге қайшы келмейді. Банк­терге берілген барлық ресурс­тар іс жүзінде бір-бірімен бай­ланысты, яғни олар нақты бір міндетті шешуге бөлінеді, ал іске асыру тетігі «жанды» ақшаны емес, банктердің капиталында есепке алынатын және өтімді күйге еркін ауыса алмайтын құралдарды болжайды. Осындай әрекеттерді біз отан­дық қор нарығын қайта дамытуға қатысты қолданамыз. Қазіргі уақыт­та Үкімет пен Ұлттық Банк­тің қор нарығын жандандыру жөнін­д­егі іс-қимылдарының ке­шен­ді жоспары пысықталуда. Оның іске асырылуы жылдам нә­ти­желерге әкелетін іс-шара­лар­дан ғана тұруы мүмкін. Бізде бәрі бар: инфрақұрылым да, нор­мативтік құқықтық база да бар, бірақ нарық әлі де әлсіз күйде, сондықтан да оның экономиканың нақты секторына капиталдың ауысуының тиімді тетігі болуы үшін біз нақты іс-қимылдар жасауымыз қажет.

Сонымен бірге Данияр Ақышев­тың айтуынша, оның сапа­сы­на қарамай, сандық өсуіне ба­сым­дық бергенді қою қажет. Осы­ған байланысты ол қалыпқа келу рәсімінен өтіп жатқан бір­қатар банктерде есептен шығаруға жататын кредиттердің бар екенін еске салды.

– Бұл – біз қайтарылады деп ойламаған кредиттер. Өткен жыл­дардың есептілігінде көрсетіл­ген және бұл кредиттер қайтарылмаса, экономиканың өсуіне қатысу ретінде көрсетілген кредиттеумен мақтанудың қажет не? Меніңше, статистиканы қабылдау парадигмасын өзгертуіміз қажет, бұрынғы тәжірибемізді ескере отырып, алға ұмтылу және қателерді қайталамау үшін қалыпқа келтіру процесінен өтуіміз қажет, – деді Ұлттық Банк Төрағасы.

Банк секторында проблема­лардың бар екендігін мойындаған және оларды шешуге дайын екен­дігін білдірген реттеушінің мұн­дай батыл шешімі конгресс жұ­мысына қатысқан көптеген маман­дарға ұнады.

– Бұл Ұлттық Банктің пробле­маны ашып көрсеткен бірінші Төрағасы және оның қошеметке лайық екені сөзсіз, – деді Қазақстан Республикасының «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы басқармасының төрағасы Абылай Мырзахметов, ал зал оны қолдады.

Ұлттық Банктің банк сек­торының проблемаларын шешу бойынша іс-әрекетін қолдайтынын конгреске қатысқан Премьер-Министрдің орынбасары Ерболат Досаев та растады.

– Қазіргі кезде Ұлттық Банк жүргізіп отырған банк секторын қалыпқа келтіру бағдарламасы қойылған міндеттерді іске асыру үшін маңызды құрал болып табылады және Үкімет оны табысты іске асыру үшін тікелей белсенді қолдау көрсетуге дайын. Және ең бастысы, жаңа табыстарға біздің жемісті ынтымақтастығымыз бен үйлестірілген жұмысымыз арқылы ғана жетуге болады деп санаймын, – деп атап өтті Ерболат Досаев.

 

Өзгеру жалғасуда

Теңгенің жағдайы форумға қатысушыларды айналып өткен жоқ, сонымен қатар сол күні ұлттық валютаға 24 жыл толды. 2015 жылғы тамызда еркін өзге­ріске жіберілген теңге тепе-тең нүктеде сұраныс пен ұсыныстың ықпалымен тұрақтандырылды және Америка долларына немесе басқа валютаға қатысты әлсіреудің немесе нығаюдың түбегейлі факторларының өзгерісіне ден қояды. Мұнай бағасы және сауда-әріптес елдердегі айырбас бағамы сияқты жағымды сыртқы факторлар аясында теңге бағамы тұрақ­ты болып қалады және ел эконо­ми­касының бәсекеге қабілет­тілігінің сақталуын қамтама­сыз етеді. Жылдың басымен салыс­тырғанда теңгенің айырбас бағамы іс жүзінде өзгерген жоқ. Теңге номиналдық көрсеткіш бойынша жылдың басынан бері 2017 жылғы 15 қарашадағы жағдай бойын­ша 1 доллар үшін 333,29 тең­геден 332,72 теңгеге дейін 0,2%-ға нығайды.

– Қазіргі кезде теңге еркін өзгермелі режімде шын мә­нінде тұрақты. Бұл режім тең­герімсіздіктің жинақтал­май­тынын, бағамның жылжып отыруын қамтамасыз етеді: бірде әлсірейді, бірде нығаяды. Бұл қалыпты және дұрыс жағдай. Бұл орта және ұзақ мерзімді перспективада жалғыз дұрыс жол. Және осы режімде девальвациялық күтулер және теңгенің қандай да бір қатты құлдырауы туралы мәселені ұмытуға болады. Қазіргі кезде теңге еркін өзгермелі режімде экономиканың нақты арақатысын көрсетеді. Және де, тиісінше осы бағам айқындау бо­йынша өте тез өзгермейді. Бұл өте позитивті жағдай. Тәжірибенің жинақталып жатқаны, қандай да болсын қателердің түзетіліп, ескеріліп жатқаны түсінікті, бірақ бастысы, іс жүзінде екі жыл бо­йынша тәжірибе өзгерген жоқ, Ұлттық Банк кейде қандай да бір дүрбелеңге қарамастан, кіру мен реттеуге қатысты алдаудан алшақ болады. Жүйеліліктің айқындылық тәжірибесі сақталып отыр, – деп атап өтті Ұлттық Банк Төрағасының кеңесшісі Айдархан Құсайынов конгресс жұмысының барысында.

Сонымен бірге ұлттық валютаны жалпы алғанда ел экономи­касының жағдайынан бөліп қарауға болмайтыны анық деп пікір білдірді Ұлттық Банктің бұ­рынғы төрағасы Әнуар Сәйденов.

– Қаржы жүйесі – бұл экономикада не болып жатқанына, оның құрылымының, оның өңірлік және ғаламдық ауқымдағы орнының қандай екеніне байланысты туын­даған жағдай. Мен теңгені ұлттық валютаның шамасы бойынша әлі де жас деп ойлаймын. Сондықтан бүкіл экономика, бүкіл қаржы жүйесі сияқты теңге өтетін сынақ біздің транзиттік кезеңде де болады. Теңге шын мәнінде бүкіл елімізбен бірге аяғынан нық тұрсын деп тілеймін, – деп атап өтті Әнуар Сәйденов.

Данияр Ақышевтың айтуы бойынша, қаржы нарығына қаты­сушылардың арасында осы уақыт­қа дейін мұнай бағасы үш мәнді диапазонға қайтып келе­ді, бағамы белгіленген және қолай­лы болады деген сенім мол болды. Ұлттық Банктің басшы­сы өлшемге келмейтін сенім неғұр­лым жылдам артта қалса және жаңа экономикалық болмыс қабылданса, нақты қалыпқа кел­тіру соғұрлым жылдам басталады деп есептейді.

– Бізге жылдар бойы жинақ­талған проблемаларды шешудің қиын рөлі берілгенін түсінеміз және өкінішке орай, оларды шешіп тастайтын оңай тәсіл жоқ. Ескі проблемаларға жаңалары қосыл­мас үшін, ескі проблемаларды шешу қажет, – деді ол.

 

Дайындаған

Асхат РАЙҚҰЛ,

«Егемен Қазақстан»