Ұжымдық ұстаным

Мұны коммерциялық мүдде тұр­ғы­сы­нан қарағанның өзінде ақша үшін емес, ішкі түсіністікке құрылған энтузиазм бірлігіне айналдыра алсақ, ұта­рымыз көп. Көп айтылатын инно­ва­цияның өзін энтузиазм тудырады. Төрт жыл бұрын Астана экономикалық фо­румына мәртебелі мейман болған хи­мия саласы бойынша Нобель сый­лы­ғының лауреаты Курт Вютрих Өс­кеменге де келіп, студенттермен кез­де­с­кен еді. Сол жүздесуде студенттер ға­лымға инновация жөнінде сауал қой­ды. Сәл ойланған сыңай танытқан К.Вютрих сонда «Инновация дегеніміз мынау» деп қолындағы смартфонын көрсеткен. Расында «цифрлы революцияның әкесі» аталатын Стив Джобс сынды жаһандық сауда желісін жау­лаған компаниялар мен кә­сіп­орын­дар жетекшілерінің өмір­бая­нынан осы ұжым­дық энтузиазмды айқын аңдауға бо­лады.

Асанәлі Әшімов өзінің авторлық жанрына айналдырған күнделігінде Камал Смайылов туралы қазақ киносында одан артық басшы болмағанын жазады. Расында К.Смайылов «Қазақ­фильмді» басқарған тұста қазақ кино­сы­ның классикасына айналған алтын қо­ры­мыздағы фильмдер түсірілді. Көр­некті қайраткер «Қыз Жібек», «Атам­ан­ның ақыры», «Шоқ пен шер», «Көксерек», «Транссібір экс­пре­сі», «Тақиялы періште», «Қараш-қараш оқиғасы» сияқты ұлттық кар­ти­наларға кіл классиктер ұжымын тар­та білді. Жазушысы, драматургі, сце­нарийшісі, суретшісі, актері, компо­зи­торы – әрқайсысы дара тұлға еді. Ұжым­дық рух ұлттық рухқа ұласты. Шы­ғар­машылықта мұндай рухпен әде­биет те жасалады. Мәселен, Ілияс Есен­берлиннің әйгілі «Көшпенділер» три­ло­гиясындағы төрт ғасырды қамтыған эпи­калық құлашқа сол тұстағы жас қа­ламгерлер Мұхтар Мағауин, Қадыр Мырзалиев, Қабдеш Жұмаділовтер дерек пен мағлұмат жинау жағынан қол ұшын созғандарын мемуарлардан оқыдық. Кейін бұл шығарманың шең­беріне сыймаған тарихи кезеңдер мен кейіпкерлер жазушылардың жаңа ты­нысты жеке туындыларына өзек бол­ды. Әрине шығармалардың дара ав­торлық қуатпен қағазға түскені кү­мә­нсіз.

Қазақ «кемедегінің жаны бір» деп қа­лай дөп айтқан! Сапардың да қиын­ды­ғы мен азабы жетерлік. Құр­лық­та, суда, әуеде болсын, жолаушылар да бір ұжым. Яғни «жол мұраты – жету» болса, діттеген жерге аман-есен жетуге де жұмылған жұдырықтай ішкі сый­ласым, қолдау керек. Бұл бойын біл­мекке, көрмекке деген құштарлық би­леген жаңалық ашушы саяхатшылар үшін тіпті үлкен сын. Айталық, планетаның жартысын алып жатқан Тынық мұхитының құс қанаты шыдамас бір бұрышындағы шөкімдей ғана Полинезия аралдарының тұр­ғын­дары қайдан, қалай келді? Арал­да­ғы байырғы тұрғын айтады: жел жә­не ағыс. Міне, осы жұмбақты ше­шу үшін норвегиялық әйгілі саяхат­шы Тур Хейердал Оңтүстік Аме­ри­ка жағасынан кәдуілгі бөренені буып жасалған сал-қайықпен 8 мың ша­қы­рымды артқа тастап, ежелгі поли­не­зия­лықтар секілді ұлы мұхитты ке­сіп өтеді. Мұхит арғы жағадан бергі жағаға жүзіп өте шығатын өзен, тіпті көл де, теңіз де емес. Оның өзіне тән таңғажайып әлемі бар. Осы адуынды да үрейлі, әсем де әйдік әлеммен бар-жоғы бес серігімен 101 күн ішінде бір бөлшегі ретінде тұтасып кеткен Хейер­далдың сол сапары да адами ұлы рухтың, ұжымдық қуаттың белгісі іспетті әсер қалдырады.

Жалпы, ұжымдық рухты әркім әрқалай түсінеді. Бірақ бәрі «Бірлік түбі – береке» немесе «Ізденген жетер мұратқа» деген қазақы арнаға саятын сы­қылды. Ұжымдық рухты түйсіну де осы лекте екеніңізді көрсетеді. Алайда адамдарға тәуелді болғандықтан ұжым­дық мақсат өте кінәмшіл келеді. Яғни ең алдымен ішкі әлеміңіздің үні маңызды. Осы ағымға ілесуге қажетті қуатты әлдекім Дэйл Карнеги, Наполеон Хилл, Джозеф Мерфи си­яқты әлемдік бестселлерге айналған шы­ғар­малардан іздесе, тағы бір жандар мотивациялық семинарлар мен дә­ріс­терден қалмауға тырысады. Барлығы да құптарлық. Өйткені бізді орта өсіреді, тәрбиелейді, ортақ мақсатқа жұмылдырады. Бұл ретте бір-біріміздің жақсылығымызды, артықшылығымызды, біліктілігімізді бағалай білуге машықтанғанның айыбы жоқ. «Гүл сыйлаған қолдан гүлдің иісі шығып тұрады», дейді қытай мәтелі. Қоғамның өзі үлкен ұжым іспетті. Яғни алдымен адами капиталды, сол арқылы ұжымдық рухты дамыту ұлт және ұлы мемлекет ретінде дамудың алғышарты болса керек.

Думан АНАШ, «Егемен Қазақстан»