«Елде болса, ерінге тиеді» дегендей, дүкен аралаған мен базар жағалағанның алдымен сатып алатыны азық-түлік өнімі екені анық. Осы орайда тұтынатын азықтың бағасы қолжетімді, сапасы сенімді болғаны әбден керек. Ал бұл талапқа жергілікті өнім өндірушілердің қолынан шыққан тауардың толықтай сай келетіні және ақиқат.
Жалпы, елді азық-түлікпен қамту бағытында аймақтағы ауылшаруашылық өнімін өндірушілердің үлесі үлкен. Тұтыну нарығындағы импорт ағынына толықтай төтеп бере алмаса да, өзіміздің топырақта өскен дақыл мен жеміс-жидектің өңделіп, дайын асқа айналған түрі көбейіп отырғаны қуантады. Бұл отандық агросаясаттың оң нәтижесі.
Мысалға, өткен жыл бойына Алматы облысында ауылшаруашылық өнімдерінің нақты көлем индексі 103,3 пайызды құрап, құны 647,6 млрд теңге болатын өнім өндірілген екен. Бұл дегеніңіз тұтынушыға тікелей жөнелтілген ет, сүт, жұмыртқа, ұн мен жарма сияқты өнім түрлерінің жүлгесі үзілмегендігін көрсетеді. Қараңыз, 2017 жылы облыстың мал мен құс асыраушы шаруалары тірідей салмағы 352,4 мың тонна болатын ірі қара мен уақ мал және құс басын союға жіберіпті. Демек жыл ішінде қара қазанда ет пісіп, бала-шаға айран-сүтсіз отырмағаны да. Оның тағы бір дәлелін сүт пен жұмыртқа өндіру көлемінің 2016 жылмен салыстырғанда 107,6 пайызға артып, тиісінше сүт – 719 мың тонна, жұмыртқа 1081,8 млн дана болып тұтынуға жөнелтілгенінен де байқауға болады.
Екінші жағынан алғанда, өнім өндіру көлемінің артуы өңірдегі мал басының көбейіп, егін егудің үлесі артқандығын да білдіреді. Есепті жылдың қорытындысы бойынша жетісулық диқандар өсіріп, жиып-терген дәнді дақыл – 774,3 мың тонна, жүгері – 521,9 мың тонна, күріш 48,9 мың тонна, қант қызылшасы 333,9 мың тоннаны құраған. Мұның сыртында 303,2 мың тонна майлы дақылдар, 723,2 тонна картоп пен 957 мың тонна көкөніс өсіріліп, 105,1 мың тонна жеміс-жидек және жиналған екен. Осы мөлшерден-ақ Алматы облысының аграрлық саласында тер төгіп жүрген азаматтардың елдің азық-түлік қауіпсіздігіне орасан үлес қосып отырғандығы көрініс таппай ма?
Бұдан бөлек облыста ірі қара малы 965,5 мың басқа жетіп, қой мен ешкінің есебі 3 408,1 мың басты құрап отыр. Ал биылғы қыстамаға 295, 7 мың бас жылқы жайылымға кіргені жайлы және бір дерек бар. Мал шаруашылығы туралы айтқанда аймақтағы түйе басының көбейіп қана қоймай, шұбат өндіруде алдыңғы қатардағы өндіріске жол ашып отырғандығын ерекше айтуымыз керек. Мәселен, Іле ауданына қарасты Ақши ауылындағы түйе сүтін өңдейтін шағын цех жылына 3 жарым мың тонна шұбат өндіріп, дайын өнім түрінде сатуға шығарып келеді. Қазір қорасында 4 мың басқа жуық түйесі бар Сыдық Дәулетовтің аты алыс-жақынға әбден таныс болса керек. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында «Дәулет-Бекет» шаруа қожалығын құрып, ойсылқара тұқымын өсіруді қолға алған кәсіпкер бүгінде өз ісінің хас шебері болып алған. Облыс Алматы қаласын былай қойғанда Дәулетовтің түйесінен сауылған сүтті Ресей аттай қалап алдырады екен.
– Түйені өзіміз бағып, өзіміз сауамыз. Өңдейміз әрі дайын өнімге айналдырып экспорттаймыз. Түйеші мен сауыншыға жұмыс табылады. Табыс бар. Кәсібімізге орай нәсібіміз бұйырып тұр, – дейді Сыдық мырза.
Былтырғы жылы Дәулетовтің шаруашылығы Ресейге 20 тоннаға жуық шұбат жөнелткен. Түбі алыс елдердің нарығына шығуға ниетті. Бұл – орындалатын мақсат. Қазір Үкімет түйе сүтінің әр литріне 55 теңгеден, ал ойсылқара етінің әр килосына 90 теңгеден субсидия төлейді. Яғни еңбек еткеннің қарекеті елеусіз қалмайды деген сөз.
Айтпақшы аймақтағы ауылшаруашылық өнімін дайындайтын бәсекеге қабілетті және еңбек нарығындағы жұмыс беруші өндірістің біраз бөлігін шаруа қожалықтары құрайды екен. Олардың облыс экономикасындағы үлесі 40,8 пайыз шамасында. Демек дүкен аралаған мен базар жағалағанның себетіндегі азық-түліктің сан түрін өндіруде жетісулық диқан мен шаруаның да үлесі бар деген сөз.
Қалмаханбет МҰҚАМЕТҚАЛИ,
«Егемен Қазақстан»
Алматы облысы