Физикалық белсенді болудың тиімді, ал еріншектік зиянды екенін жақсы білеміз. Кейбіреулер құр отыру, тіпті жұмыста отырудың тиімсіз екенін алға тартып жүр. Бәлкім, тұрып қызмет көрсетудің үрдіске енуі жайында денсаулық сақтау мамандарының жиі айта бастауы осыдан шығар.
Аарон Э.КЭРРОЛЛ, «Нью-Йорк Таймс»
Алайда зерттеу жұмыстары денсаулықты жақсарту мақсатында жұмыста отырып та, тұрып та қызмет көрсетудің жағымсыз әсері бар екенін ескертеді.
«Денсаулыққа мән беретін кәсіби мамандар мен жиһаз өндірісімен айналысатындар қан айналымын жақсарту үшін кейде отырып, кейде тұрып жұмыс істеуді ұсынады. Алайда мұның пайдалы екенін дәлелдейтін ешқандай ғылыми зерттеу жасалған жоқ», дейді Калифорния университетінің медицина профессоры Дэвид Ремпел.
Оған қоса, «отырып, тұрып жұмыс істеу компьютер қолданатын адамдар үшін мойны қарыспауы, бой жазуы үшін тиімді болуы мүмкін», дейді ол. Бірақ адамдар осы әрекеті арқылы жаттығумен айналысып жатқанына иланып кетпеуі керек.
Көптеген ғылыми жұмыстар 24 сағатқа жуық қозғалмай жұмыс істеу мен қан айналымы жүйесі ауруының арасында байланыс бар екенін анықтады. Мәселен, 2015 жылғы зерттеуде 150 000-нан астам ересек адамға 7 жыл бойы бақылау жүргізілгені айтылады. Сөйтсе, күніне 12 сағат отырып жұмыс істейтіндер күніне 5 сағаттан аз уақыт отырып жұмыс істейтіндерге қарағанда қайтыс болу ықтималдығы жоғары екен.
2015 жылы жүргізілген тағы бір зерттеуде 50 мың ересек адамға бақылау жасалып, ол дәл осындай нәтиже көрсетті. Алайда бір айырмашылық бар екен. Нақты жағдайларда, мәселен жұмыста ұзақ отырудың әсері дәл мұндай емес.
Отыру жекелей алғанда қиыншылық туғызбайды. Оның салдары басқа болуы ықтимал. Мысалы, жұмыссыз және кедей адамдардың арасында өлім деңгейі жоғары. Өз кезегінде, олар уақытының көп бөлігін бос отырып өткізуі әбден мүмкін.
Америкалық Preventive Medicine журналында жарияланған жүйелі шолу мақаласында жұмыста отыру мен денсаулықтың нашарлауы арасында байланыс бар екенін анықтаған көп зерттеу мысал етілген. Бірақ ғалымдар зерттеу жұмыстарына тереңірек үңіліп, адамдардың әлеуметтік топтарына мән бергенде, алдыңғы тезисті дәлелдейтін жеткілікті дерек таппаған.
Occupational and Environmental Medicine журналына жарияланған, 38 000 адамды ұзақ уақыт бойы бақылаған ғылыми жұмыс күніне 6 сағат бойы түрегеліп тұру немесе жүру күретамырлардың ісінуіне әкеліп соғып, ота жасатудың ықтималдығын жоғарылататынын мәлімдеді. Мұндай жағдайда адамдар артериялық ауруларға шалдығып, жүрек талмасына ұшырауы мүмкін.
Көптеген елдер тұрып жұмыс істеуге көбірек, отыруға аз көңіл бөліп келеді. Кейбіреулер тіпті «отыру темекі тартудың жаңа түрі» деп те айтып жүр. Алайда тұрып жүру де жаттығу жасау емес.
Көптеген денсаулық сақтау мамандары жұмыс арасында үзіліс жасап, серуендеудің қажет екенін айтады. Отыруды тұрып жұмыс істеумен алмастыру оған сай келмейді әрі жұрттың физикалық белсенді болу туралы ойын кері бағытқа өзгертуі мүмкін.
Отырып, тұрып жұмыс істеу мұны ұнататындар үшін аса қауіпті емес. Ең бастысы, көп адам оны қажет етпейді.
© 2018 The New York Times News Service
Мақаланы аударған Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»