Жуырда қала әкімі Нұржан Әшімбетов қазір инвестиция көзі жоқ екенін, инвестор байланысын үзгенін, сондықтан кремний зауытының жобасы тоқтатылғанын хабарлады. Қазір әкімдік зауыт салуға берілген жерді қайтару жұмыстарымен айналысып жатқан көрінеді.
Жалпы, бұл жоба «Кәсіпкерлікті қолдау картасына» енгізілген. Облыстық әкімдік те инвесторларға қолдау көрсетіп, оларды тезірек жобаны жүзеге асыруды бастап, берілген жер учаскесін игеруге шақырды. Зауыт салынатын жер қаладан 16 шақырым қашықта – Нұр-Сұлтан – Павлодар магистральды темір жолы мен автожолына жақын маңайда орналасқан. Келісім бойынша компанияға ГРЭС-1, ГРЭС-2 стансалары арасынан 124 гектар жер телімі берілген. Бұдан бөлек 40 гектар жер тұрмыстық қатты қалдықтар полигонын құруға бөлінді.
Алдымен бұл жағдайға қаланың атмосферасын ластану деңгейін жақсы білетін екібастұздықтар алаңдай бастады. Бұған төңіректе жағалай қоныстанған мал-жаны бар 33 ауылды қосыңыз. Сондықтан жобаның қоршаған ортаға әсерін бағалауды экологтар мен осы саланың сарапшылары әзірледі.
– Тұрғындардың пікірлері ескеріліп, жобаның қоршаған ортаға экологиялық әсері жөнінде түсінік беріледі. Қоғамдық тыңдаулар өткізіледі, – деп хабарланды.
Бұл зауыттың инвесторы кім? Инвестиция қайдан келуі тиіс еді? Қалалық әкімдіктің мәліметінше, инвестор «Ansa Silikon» ЖШС – ресми тіркелген отандық кәсіпорын екен, зауыт директоры Серғазы Беркінбаев. Жобаны инвестордың меншікті қаражаты мен банктен алатын қарыз ақшасына салу жоспарланыпты. Жоба бойынша Өскеменнің, Қарағандының мамандары жұмыс істеп, отандық фирмалар зауыт құрылысын жүргізуге тиіс болды. Бірақ зауытқа қажетті құрал-жабдықтар Қытайдан тасымалданады. Зауыт іске қосылған күнде де қытайлық мамандар техникалармен жұмыс істеудің қыр-сырын жергілікті мамандарға оқытады, үйретеді. Одан соң елдеріне қайтады.
Тоқтап қалған жобаның әу бастағы жоспары тым жақсы еді. Кремний зауытын салуға неліктен Екібастұз қаласының таңдалуы айтпаса да түсінікті. Біріншіден, екі бірдей электр стансасы арқылы зауыт жақын жерден электр қуатын арзанға сатып алады. Екіншіден, шикізат келетін Қарағанды, Ресей жақын, мұнай коксы – Павлодардан, жұмыс күші – Екібастұздан келеді. Зауыт басшылығы айтқандай, кремний Еуропа, Жапония, Қытайда сұранысқа ие. Қалдықсыз өндірістің өнімі негізінен, экспортқа шығарылуға тиіс. Өндіріс іске қосылса, жергілікті бюджетке жыл сайын 500 миллион теңге көлемінде салық түседі. Қоршаған ортаны қорғау мақсатында кәсіпорын төңірегінде 50 гектар аумаққа жасыл желек отырғызылады. Жобада жасалғандай, жоғары технологиялық заманауи тозаң тұтқыш құралдар орнатылады.
Алайда, құрылыс басталмай жатып-ақ, қалада онсыз да ауаға зиянды қалдықтар шығаратын өндірістердің ортасында қалғанын айтқан қоғам белсенділері наразылық білдіргені де есімізде. Былтыр қоғам белсенділерімен, жұртшылықпен кездескен «Ansa Silicon» ЖШС директоры Серғазы Беркінбаев, жоба жетекшілері Бауыржан Алтеев пен Жақып Күлтайұлы Қарағандыда да кремний зауыты бар екенін, өндірістен қалаға ешқандай қауіп-қатер жоқ екенін айтқан-ды. Инвестициялық әлеуметтік бағдарламаны жүзеге асыруға әзірміз деген болатын.
– Жоба міндетті түрде экологиялық сараптамадан өткізіледі. Бұл заңда қарастырылғандықтан, мемлекеттің бақылауында. Тұрғындардың келісімінсіз зауыт құрылысы басталмайды, – деген еді компания өкілдері.
Әрине, Екібастұздағы кремний зауытының жобасы қандай мақсатта тоқтатылғаны әлі белгісіз. Мүмкін, жобаның әлі де нақты дұрыс жасалмағаны да, әлдеқалай басқа да себептер болған шығар. Тіпті қала әкімі Нұржан Әшімбетовтің жобаның тоқтағаны туралы мәлімдегені таңсық емес. Елімізде қаншама жобалар осылай құр дақпыртпен басталып, ашылып-жабылатыны жұртшылыққа онсыз да белгілі.
Айтпақшы, күні кеше тағы бір жаңалық өңір тұрғындарын елең еткізді. Облыс әкімі Болат Бақауов Нұр-Сұлтанда АҚШ, БАӘ, Пәкістан инвесторларымен кездесті. Әкімдіктің баспасөз қызметінің хабарлауынша кездесуде шетелдік инвесторлармен өңірде жүзеге асырылатын ауқымды жобалар барысы талқыланған. Облыс әкімі кездесуге қатысқан Біріккен Араб Әмірліктерінің компаниясын алдағы уақытта облыста кремний зауытының жобасын жүргізуге шақырып, барынша қолдау көрсететінін айтыпты. Осылайша, бұл кездесу тоқырап қалған зауыт құрылысының қайта жандануына түрткі болар деген үміт отын қайта жақты.
Павлодар облысы