Қазақ тарихының қасіреті

Аталған шараның мақсаты жайлы көпшілікті таныстырған мекеме бас­­шысы Жандос Болдықов қазақ тарихының қасіретті жылдары санатына баланып жүрген өткен ға­сыр­дағы колхоздастыру науқаны, жаппай ашаршылық, одан кейінгі қазақ зиялыларының қудалануы, әсіресе ұлт­тық демографиялық ахуалдың жойда­сыз құлдырауы қатарлы өткен күннің ке­сапа­тын бүгінгі ұрпақ білуі тиіс еке­­­нін жеткізіп, алда келе жатқан 31 ма­мыр Тұңғыш Президент – Елбасы Нұр­сұлтан Назарбаевтың Жарлығымен «Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құр­бандарын еске алу» күні ретінде жария­ла­ғандықтан бүгінгі басқосу осы үрдіс үдесінен ұйымдастырылып отыр, деді. 

Одан кейін жиынның бас баяндамашысы «Ардагерлер ұйымы» рес­пуб­ли­калық қоғамдық бірлестігі Орталық кеңесі төрағасының бірінші орынбаса­ры, тарих ғылымдарының докторы Өмірзақ Озғанбаев жоғарыдағы қасіретті жыл­дар­дың кесірінен қазақ халқы 70 пайызын жоғалтты. Яғни, қазіргі кезде көп айтыла бермейтін 1920-1921 жылы еліміздің батыс өңірін жалмаған алапат аштықтан 1,5 миллион адам, ал бәрімізге белгілі 1931 жылғы «ақ мешін» жұты 2,5 миллион қа­зақтың ғазиз басын жалмап кеткенін де­рек-дәйектермен айтып берді. 

Расында жоғарыдағы ашаршылық нәубеті қолдан әдейі ұйымдастырылғаны жайлы дәлел жетерлік. Мысалы, «Қазақ әдебиеті» газетінің 2006 жылғы 1 жел­тоқ­сан күнгі санында Сталин мен Хру­щев екеуара Қазақстандағы сұмдық ашар­­шылық жайында пiкiр алысқанда: «Бiз Ста­линге Қазақстандағы адам төзгi­сiз ашар­­шылықтан бүкiл қазақ халқы қыры­лудың аз-ақ алдында тұрғанын айтқа­ны­мыз­да, ол «сары пәлелерден тек сондай жолдармен ғана құтылуға болады» деп жауап бердi деп жазылса, ағылшын тарихшысы Роберт Конквестің «Жатва скор­би» атты кітабында: «Аштық жылдары Голощекин қазақтарға дәрігерлік көмек көрсетпеу туралы жасырын нұсқау шы­ғарған» деген деректі айтады. 

Ал 1937 жылдан бастап қазақ зия­лы­лары қуғындалып, олардың жаппай жазалануы халқымыздың рухани қуа­тын есепсіз әлсіретті. «Осы жылдары бұл зұлматқа еліміз бойынша 25 мың қазақ оқығандары іліксе, қырғыз ту­ған­­­дардан 40, өзбек ағайындардан 7, тә­жік­тен 1 ғана адам атылыпты» дейді Ө.Озғанбаев ағамыз тарихшы ғалым М.Мырзахметовтің зерттеуіне сілтеме жасап.

«Зерттеушілердің есебі бойынша, КСРО көлемінде 1926-1928 жылдары басталып, тек 1934-1940 жылдар ара­лы­ғында 19 млн 840 мың адам халық жауы ретінде ұсталып, олардың 7 млн-ы атылған. Жалпы, 1952-54 жылдарға дейін созылған қанды қырғын жазалауға 32 млн адам іліккен. Осылардың 10-12 млн-ы қандай бір жағдаймен өлтірілгені жайлы дерек бар», деді Мемлекет тарихы институтының қызметкері Сейітқали Дүйсен. 

Басқосу барысында баяндама жасаған басқа да зерттеушілер тарапынан көңіл толқытар тосын деректер айтылып жатты. Соның бірі – 1937 жылдың желтоқсан айында Қазақстан басшысы Левон Мирзоян Сталинге жолдаған хатында: «Бізге бі­рін­ші категория бойынша 8 мың, екінші кате­гория бойынша 8 мың антисоветтік эле­менттерді репрессиялауға құқық бе­ріл­ді. Бұл лимит 1600 адамға асыра орындалды. Қалғанын толық жою үшін тағы да 1600 адамды репрессиялауға рұқсат етуіңізді сұраймыз» делініпті. Осы дерекке қарағанда, қазақты репрессиялау ісін кеңестік басшылар асыра орындапты. – Бірақ – дейді дөңгелек үстелді түйін­деген тарихшы ғалым Нұрбек Шаях­ме­тов, өткен қасіреттің қанды жарасы жа­зыл­ғанымен, үрейі қалады, ұрпақ осыдан арылуы керек.