Тәлім мен тәжірибе ұштасқан ұя

Алпыс жылдық тарихы бар аталған білім ордасы Орталық және Солтүстік Қазақстан өңіріндегі ірі аграрлық оқу ошағы болып саналады. Ол бүгінгі таңда еңбекке ебі бар ер балалармен, өндірісті өгей көрмейтін талай нә­зік жандылардың тұсауын кес­кен тағылымды табалдырыққа айналды. Жалқаулықты жат көретін жас­тар­дың бойына еңбексүйгіштікті сіңі­ретін алдыңғы қатарлы маңызды ма­мандықтар да осында оқытылады. Мы­салы, техникалық факультеттің құр­мындағы «Тамақ және қайта өң­деу өндірісінің технологиясы» ка­фе­драсын айтуға болады. Ол 2015 жыл­дың  мамыр айында құрылған. Кафедраның құрылу мақсаты – «2015-2019 жылдарға арналған Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуы» мемлекеттік бағдарламасы бойынша кадрлар даярлау. Негізгі қызмет атқару бағыты – ауыл шаруашылығы және тамақ өнімдерін қайта өңдеу саласының бәсекеге қабілетті кадрларын білікті білім беру бағдарламасы бойынша дайындау Мемлекеттік бағдарлама аясында «Тамақ және қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы» кафедрасының оқытушылар құрамы Дэвистегі Калифорния университетінің (UC Davis, АҚШ) Neal Van Alfen, Yubang Lee және Charles Field Shoemaker секілді ғалым­дармен бірлесіп кадрлар даярлау бо­йын­ша білім беру бағдарламаларын құрастырған. Сондай-ақ аталған ше­телдік ғалымдардың ұсыныстары не­гізінде UC Davis-тегі зертханалар тәріздес 4 эксперименталдық-өн­діріс­тік цех құрды. Дәлірек айтсақ, олар «Ет өнімдерін қайта өңдеуге арналған тә­жірибелік-өндірістік цехы», «Сүт өнім­дерін қайта өңдеуге арналған тәжірибелік-өндірістік цехы», «Майлы дақылдарды қайта өңдеуге арналған тәжірибелік-өндірістік цехы», «Нан және нан-тоқаш өнімдерін өндіретін эксперименттік-өндірістік цехы» болып төртке бөлінеді. Барлық тәжі­рибелік-өндірістік цехтар заманауи жаб­дықпен жабдықталған. Енді осы цех­тарға жеке-жеке тоқталсақ. «Нан және нан-тоқаш өнімдерін өндіретін эксперименттік-өндірістік цехының» меңгерушісі Мадина Жәнібекқызын әңгімеге тартып, атқарып жатқан жұ­мыстары жөнінде пікірін білген едік.

«Қазіргі таңда нан және нан-тоқаш өнім­дерін өндіретін эксперименттік-өн­дірістік цехында нан-тоқаш өнім­дерінің 15-тен астам түрлері өнді­ріледі. Барлық өнімдерге Еуразия эко­­номикалық одағының сәйкестік дек­­ларациясы алынған. Университет ас­­ханасы біздің өніммен қамтамасыз етіледі. Айталық бидай ұнынан даярланатын нан-тоқаш өнімдері: қалыпты нан, «Ромашка» батоны, қант, ірімшік қо­сылған өнімдер, бидай ұны мен қа­ра бидай қоспасынан және қара бидай ұнынан қара бидай-бидай наны, сондай-ақ қамырға салынған сосискі, бауырсақ, ет қосылған самса, учпучмак, хот-дог, бутерброд, қа­мырдан жа­салған аспаздық тағамдар қатарында құй­мақ, әртүрлі салмамен құймақтар өн­діріледі. Наубайхананың негізгі мін­деттері университет студенттері, ма­­гистранттары және докторанттары үшін наубайханалық өндірістегі заманауи технологияларды қолдану бо­йынша тәжірибелік дағдыны жетілдіру мақсатымен зертханалық-тәжірибелік сабақтарды өткізу, өндірістік тәжіри­белерді жүргізу, ғылыми-зерттеу жұ­­мыс­тарымен айналысу, атап айт­сақ, емдік-профилактикалық және дие­талық нан-тоқаш өнімдерінің жаңа түрлері мен рецептураларын құрас­тыру, оларды өндіріске енгізу болып табылады», дейді Мадина.

Сөз арасында ол  дұрыс тамақ­та­нуды жетілдіру мақсатында Қоғам­дық денсаулық сақтау ұлттық орталы­ғымен аталған университет арасында өзара серіктестік туралы меморандумға қол қойылғанын тілге тиек етті. «Серік­тестіктің негізгі бағыты нан және нан-тоқаш өнімдеріндегі тұздың мөл­ше­рін азайту арқылы жұқпалы емес аурулардың алдын алу шараларын жасау. Осы негізде алғашқы зерттеу жұмыстары жүргізілуде», деді М.Жәні­бекқызы.

Қалай десек те табиғи өнімнің тәт­тілігі таңдайда ұзақ сақталатыны анық қой. Университет қабырғасында ертеңгі жасты еңбекке баулып, оқытып қана қоймай, оқығанын кәдеге жаратып, қыздарымызды келешекке керек маман ғана емес, керемет келін болудың келісті үлгісін көрсетіп отыр­ған ұстаздарға қарап қуанасың. Нау­байхананы аралау барысында нағыз еңбекқор адамдарды көрдік. Балапанынан баулыған балғын шәкірт­терінің шағын жетістігіне шаттанып, марапат қағаз алса да марқайып қа­латын ұстаздар ұжымын байқадық. Ыстық леп ескен цех ішіндегі ыстық ықыласты жандардың жанарынан ел болашағына ерекше алаңдайтын, өз ісін өрге сүйрейтін машықтанған маман дайындаймын деп жанталасқан жан­ашыр мұғалімдерді де көрдік.

Одан кейін май жайлы әңгіменің майын тамызып айтып берген Жұл­дыз Исаққызымен сөйлестік. Ол –  Өндірістік май өнімдері цехының мең­герушісі.  

«Біздің негізгі мақсатымыз – бі­лім беру қызметінің сапасын жоға­рылату, өсімдік майын өндіру, университет ғалымдарының ғылыми жетіс­тіктерін өндіріске енгізуге және қаржыландыруға ықпал ету. Өсімдік майын өндіру цехында тәжірибелік, зертханалық сабақтар жүргізіледі. Бакалавр, магистр, докторанттардың өндірістік тәжірибесі өтеді. Әртүрлі зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Цехта майлы дақылдарды өңдеу арқылы таза өсімдік майы алынады. Негізінен 5 түр­лі майлы дақылдарды өңдеу қа­растырылған. Бұл күнбағыс, зығыр, мақ­сары, соя және рапс. Біз аталған майлы дақылдардан салқын және ыстық өңдеу арқылы әртүрлі майлар аламыз. Осы шикі майды тазалаймыз. Оны тазалау гидротациялау, бейтараптандыру, ағарту және дезидарациялау сияқты кезеңдерден тұрады. Сосын дайын өсімдік майлары преформадан алынған құмыраға құйылып, қақпағы жабылады», дейді ол.

Ташкент политехника институтында Өсімдік майлар технология мамандығын бітірген Жұлдыздың жұ­мысына адалдығы һәм өз ісін же­тік меңгергендігі айқын аңғарылып тұр­ды. Сан түрлі сауалға жан-жақты жауап­ берген тәжірибелі тәлімгер өзі­мізде өсірілетін зығыр және мақсары майының пайдалылығына көп адам көңіл бөле бермейтінін атап өтті.

«Біздің білім алушыларымыз өн­дірістік цехта өздерінің теориялық білімдерін жетілдіреді. Студенттеріміз тәжірибе өткенде майлы дақылдардан өсімдік майын алудың толық техно­логиялық сұлбасын  үйренеді, білім­дерін шыңдайды, қалаған жерін қа­ғазға түсіріп алады. Сонымен қатар цех негізінде студенттерге ғылыми үйір­ме ашылған. Онда әртүрлі зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Оның ішінде дәстүрлі емес майлы дақыл­дардың, яғни қауынның, асқабақтың дәнінен, жержаңғақтан, күнжіттен, күн­жарадан құрамында глютен жоқ ұндар аламыз. Қазақстанда тек қа­на күнбағыс майын қолданады. Ал өзімізде өсірілетін зығыр және мақ­сары майының пайдалылығын әлі ешкім толық түсінбеді», дейді Ж.Сатаева.

Ал сүт өнімдерін қайта өңдеу­ге арналған тәжірибелік-өндірістік цехы­ның негізгі жұмысы – студенттердің, бакалавр, магистранттардың, докто­ранттардың теория жүзінде алған білім­дерін тәжірибе түрінде көрсету. Атал­ған цехтың инженер-технологы сүт өнімдерінің 30-ға тарта түрі өн­дірілетінін алға тартты.

«Цехта тәлімгерлер оқыған, жи­наған білімін көзбен көріп, қолмен ұстап болашақта өздерінің ғылыми жұ­мыстарында пайдаланады. Айта кететін бір жайт, біз бұл тәжірибелік цехта сүт өнімдерінің 30-ға тарта тү­рін өндіре аламыз. Ол жерде сүттің май­лылықтары да әртүрлі. Мысалы, сүттердің – 1%, 2,5%, 3,2 %, 4% па­йызда­ры бар. Онымен қоса айран, қай­мақ, құрт, йогурт, жұмсақ және қатты ірімшік, балмұздақтар жасаймыз. Бізде бал­мұздақтың түр-түрі өндіріледі. Оның ішінде бие сүтінен, ешкі сүтінен, сиыр сүтінен жасаймыз. Сонымен қатар сүттің 2,5-3,2%, айранның – 1- 2,5 %, сүзбе – 5-9%, қаймақтың – 15-20 %-на, балсаумал (бие сүті негізінде жасалған балмұздақ) және басқа да өнімдерге Еуразия экономикалық ода­ғын сәйкестік декларациясы алын­ған, – дейді Сүт тағамдарының жоғары са­натты инженер-технологы Бегжан Калемшарив.

Университеттің «Ет өнімдерін қай­та өңдеуге арналған тәжірибелік-өн­дірістік цехында» ет өнімдерінің 20-дан астам түрі дайындалады. Тамақ және қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы кафедрасының PhD докторанты Қадыржан Қонысбайұлы цехта білім алушылар барлық тех­нологиялық үрдістерді кеңінен мең­геріп, толыққанды маман болып шы­ғуына мүмкіндік мол екенін атап өтті.

«Біздің цех шетелдік универси­теттердің зертханаларының негізінде құрылған. Осы орталық білім, ғылым және өндірісті біріктіруге, үздік халық­аралық тәжірибе негізінде жоғары білікті мамандар даярлауға, сонымен бірге ғылыми-зерттеулер жүр­гізуге мүмкіндік береді. Зертхана шұ­жық және ет өндірісіндегі соңғы жетіс­тік­­терге негізделіп жоғары деңгейде жабдықталған. Цехта білім алушылар барлық технологиялық үрдістерді мең­гереді. Яғни, етті мүшелеуден бас­тап дайын өнімге дейінгі әрбір про­цесті сабақ кезінде өтеді. Олар тәжірибе ретінде үйреніп қана қоймай, үйренгендерін ғылыми жұмыстарына пайдаланып, болашақта қолданады. Адамның тамақтануы денсаулығына тікелей әсер ететіні белгілі. Сол се­бепті студенттер осы бағытта ізде­ніп, емдік ет өнімдерін шығарады. Сон­дай-ақ жылқы етінен, құс етінен престеліп жасалған өнімдер университет дүкенінде сатылымда тұр. Оны оқушылар, оқытушылар сатып алады», дейді Қ.Қонысбайұлы.

Қалай дегенмен де аудитория­дан алған білімді тәжірибемен ұштас­тырып, еңбек майданына ерте араласу, оқығанын оңтайлы пайдалану, ұстаздан көргенін ұстаханада жасау шәкірт үшін шаттықты шақ емес пе? Осы үрдісті отауынан бастаған оқу ошағының озат оқушылары мемлекет мерейін асыратын майталман мамандар болсын дейміз.