Императордың ресми таққа отыру рәсіміне қатысты

Іс-шара кезінде Императорды ұлықтау рәсімінің барлық дәс­түр-жоралғылары орындалды. Император мен зайыбы Им­пе­ратор сарайына кірмес бұрын ғибадатханада «сыйыну ғұр­пын» өткізді. Ежелгі Хэйан дәуі­ріндегі кимоно киген Импера­тор сал­мағы 8 тонна, биіктігі 6,5 метр бо­ла­тын тұғырдағы тақ­қа отырды. Зайыбының үс­тін­де джю­нихи­тоэ деп аталатын қалың, өрнек­ті кимоно. Рә­сімге әу­леттің 11 мүшесі түгел қа­тысты. Им­ператорды ұлықтау дәс­түрі­­нің ежелгі қағидаттары толық сақ­талған рәсімде Нару­хито ел конс­титуциясына сәйкес жапон хал­қы­ның өркендеу жолында қыз­­мет ететінін мәлімдеді. Сал­танат­ты жиында Премьер-министр Синдзо Абэ халық атынан құт­тық­тау айтып, сөзін «Император мәң­гі жасасын!» деген ұранмен түйін­деді. Бас-аяғы жарты сағаттық рәсімнен соң қонақтар салтанатты дас­тарқан басына жиналды.

Іс-шара кезінде Императорды ұлықтау рәсімінің барлық дәс­түр-жоралғылары орындалды. Император мен зайыбы Им­пе­ратор сарайына кірмес бұрын ғибадатханада «сыйыну ғұр­пын» өткізді. Ежелгі Хэйан дәуі­ріндегі кимоно киген Импера­тор сал­мағы 8 тонна, биіктігі 6,5 метр бо­ла­тын тұғырдағы тақ­қа отырды. Зайыбының үс­тін­де джю­нихи­тоэ деп аталатын қалың, өрнек­ті кимоно. Рә­сімге әу­леттің 11 мүшесі түгел қа­тысты. Им­ператорды ұлықтау дәс­түрі­­нің ежелгі қағидаттары толық сақ­талған рәсімде Нару­хито ел конс­титуциясына сәйкес жапон хал­қы­ның өркендеу жолында қыз­­мет ететінін мәлімдеді. Сал­танат­ты жиында Премьер-министр Синдзо Абэ халық атынан құт­тық­тау айтып, сөзін «Император мәң­гі жасасын!» деген ұранмен түйін­деді. Бас-аяғы жарты сағаттық рәсімнен соң қонақтар салтанатты дас­тарқан басына жиналды.

Бұл – император Нарухи­то­ның Император болуына бай­ла­­нысты екінші рәсім. Ұлық­тау рә­сі­мінен кейін өтеді деп жос­пар­ланған шеру «Хагибис» тайфуны әкелген қайғылы оқиға­ларға байланысты келесі айға қал­­­ды­рылды. 10 қарашадағы жал­пы­­ха­лықтық мерекеден соң На­ру­хито толыққанды Император болады.

1947 жылы 3 мамырда күшіне енген елдің конституциясы бойын­ша егеменді мемлекеттің иесі халық, ал Император мемле­кет пен ұлт бірлігінің символы деп бекітілген. Жапон халқы да, Им­ператор әулеті де осы заң­ға бағынады. Император аса ма­ңыз­ды құжаттарға қол қою, шетел басшыларын қабылдау сияқты белгілі бір рәсімдермен ғана айналысады. Жапонияның конституциясына өзгеріс енгізу қажеттілігі туындайтын болса, ол алдымен Парламентте талқыланып, ұлт­тық референдумға ұсынылады. Ре­ферен­думда дауыс беруге құқы­лы аза­мат­тардың жартысынан ас­тамы құптаса ғана құжат қабыл­данады. Өзгеріс енгізіл­ген құжат­ты жапон халқының атынан Им­пе­ратор жариялайды.

Императордың саясаттағы әр ісі Ми­нистрлер кабинетімен ақыл­дасу арқылы жүзеге асады. Ми­нистрлер кабинетінің келі­сі­мімен Император конституция мен Үкімет жарлықтарына енгі­зіл­ген түзетулерді жариялау; Парла­ментті шақыру; Өкілдер пала­та­сын тарату; заңға сәйкес минис­тр­лердің тағайындалуы мен қыз­меттен кетуін растау; шетел ел­шіл­ерінен сенім грамота­ларын қабылдау; марапаттау рәсімдеріне қатысу, т.б. функция­­лар­ды атқарады. Дүние-мүлік тұр­ғысынан Император әулеті­нің құқықтары шектеулі. Консти­ту­цияның 8-бабында «Парла­мент қарарынан тыс Император әуле­тінің ешқандай мүлікті иеленуіне немесе басқаға сыйға тартуына болмайды» деп жазылған.

Конституцияға сәйкес Импе­ра­тор өз міндетін өмір бойы атқа­ра­ды. Билік ауысарда императордың өз тұқымынан ер адам мұрагер ре­тінде таңдалады. Император әу­ле­тінің барлық істерімен Жапо­нияның Министрлер кабине­тін­дегі «Император сарайы бас­қар­масы» айналысады. Жапонияда ежелгі заманнан әр императордың басқару кезеңі белгілі бір дәуір саналып, атау беріледі. 2019 жыл­дың 1 мамырынан Рэйва дәуі­рі бас­талып, Император Акихи­то­ның үлкен ұлы Нарухито жаңа кезеңдегі тақ иесі деп танылды.

Шара кезінде Императорды ұлықтау рәсімінің барлық дәс­түр-жоралғылары орындалды. Императордың таққа отыру рәсімін жапондар тарихи маңызы зор оқиға санап, мұқият дайындалады. Символдық мәні ерекше осы рәсім туралы ежелгі жа­пон­ның «Йоуроурицурйоу» (VІІІ ға­сыр) кодексі, императорлар шежі­ресі «Нихоншйоки» (720 жыл) сияқ­ты көне кітаптарда жазылған. Мысалы, «Ни­хоншйоки» кіта­бын­да 690 жылы Дзито хан­шайымның таққа отыру рәсімінде Мо­нонобэ, Накатоми, Инбэ сияқты ру өкіл­дері қатысқаны айтылған.

Император сарайында қасиетті зат саналатын Ятанокагами айнасы, Ячаканино магатама әшекейі мен Куса­нагино цуруги семсерінің маңызы зор. Жапон аңызында бұл қасиетті заттар­ды Күн иесі Аматэрасу немересі Нини­гино Микотоға бергені айтылады. Кейін бұл мұраға тұңғыш император Дзим­му ие болған. Император әулетінде атадан балаға мұра боп көне заманнан сақталып келе жатқан заттар тақ мұрагер­лігінің айрықша нышаны іспетті. Жапон та­нымында даналық, өркендеу мен ер­лікті бейнелейтін үш қасиетті зат жайында көптеген аңыз­дар тараған. Импера­тордың тақ­қа отыру рәсімі ежелгі діни жо­рал­ғыларға негізделген. Яғни, мұрагер императорлардың арғы анасы – Күн иесі Аматэрасуға тағ­зым етіп, ата-бабалар рухынан «рұқсат сұрау» рәсімдерін өт­кі­зеді.

Тақ мұрагерлігін әкесі Аки­хи­тодан қабылдап алған Нарухито 1960 жылы 23 ақпанда дүниеге келген отбасындағы үлкен ұл. 1982 жылы Гакушюин университетін бітірген соң Оксфордтың Мертон колледжінде білім алған. 1989 жылы тарих ғылымдарының магистрі атанған ол ғылым жолын таңдаған, су қорларын зерттейді. Сондай-ақ ХХ ғасырдағы Дүние­жүзілік су комиссиясының құр­метті мүшесі, қоғамдық, қайы­рымдылық шараларымен де айна­лысады. Бос уақытын музыка, шығармашылыққа арнап, спортпен шұғылданады. Ханзада Нарухито 1993 жылы 9 маусымда Жапонияның БҰҰ-дағы бұрынғы елшісі Хисаши Оваданың қызы Масакоға үйленген. 2001 жылы 1 желтоқсанда ханзаданың отбасында Айко есімді қыз бала дүниеге келді.

Нарухито тақ мұрагерлігін қабылдау алдында сөйлеген сөзін­де халыққа жақын болатынын біл­діріп, «мінсіз Император деге­ні­міз – адамдардың қуанышы мен қайғысын бөлісе алатын басшы» деген болатын. Импе­ратор сарайында ұзақ жылдар баспасөз хатшысы қызметін ат­қар­ған журналист Ямашита Шинд­жи мақалаларында ханзада Нарухито туралы көп жазған. Жа­пон журналисінің айтуынша, Нарухито әкесі сияқты отбасына қамқор, сыртқы шаруалармен қатар бала тәрбиесіне де үлкен көңіл бөлетін адам. Император әулетіне жақын адамдардың айтуынша, Нарухито – жас кезінен еңбексүйгіштігімен қоса жалпы айналасына қамқор азамат, адамдарды атақ-дәрежесіне қарамай, жұртпен тең сөйлесетін, мейірбан, парасатты жан. Жапон халқы осындай бойына ізгі қасиеттерді сіңірген ел басшысымен Жапо­ния­ның әлем алдындағы абыройы асқақтай береді деп сенеді.

Шарафат ЖЫЛҚЫБАЕВА,

жапонтанушы