Тиімді ынтымақтастық. Бірлескен іс-қимыл

Келешегі зор әріптестік

Қазақстанның екіжақты және көп­жақты ынтымақтастық бағы­тын­да және халықаралық ұйымдар аясын­дағы байланыстар бойынша табысты қарым-қатынас орнатып отырған елдердің бірі – Бела­русь. Кезінде Кеңес Одағының құра­мында болған бұл қос мемлекет тәуел­сіздік жылдарында бұрыннан қалып­тасқан байланыстарды одан әрі дамытып, өзара әріптестіктің озық үлгісін көрсетіп келеді.

Екі елдің тәуелсіздік жыл­да­рын­­дағы байланыстарының, дәлі­регі екіжақты дипломатиялық қа­ты­­настар орнатылғалы бергі 27 жыл­дың ішіндегі Қазақстан-Бела­русь қатынастарының шежіресіне ой жү­гіртіп, деректер мен дәйек­тер­ді алға тарта сөйлесек, өзара ын­ты­мақ­тас­тықтың тек өсу қарқынын аңғарамыз.

Тараптардың арасындағы іс-қи­мыл­дың табысты болуы, екіжақты қатынастың жүйелі түрде дамуы мемлекеттер басшыларының сапар алмасуларына, барлық мәселені кеңесе, келісе отырып шешудің оң үрдісінің қалыптасуына тікелей байланысты. Осы арада еліміздің Беларусь жағымен терең де мағы­налы әріптестік орнатуында Қазақ­станның Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың қызме­тін ерекше атап көрсетуіміз керек.

Екі ел де Еуразиялық экономи­калық одақтың белді қатысушысы. Тарап­тардың ұстанымдары аймақ­тық және халықаралық саясаттың көптеген мәселелерінде ұқсас келеді. Бұл өз кезегінде екіжақты және көпжақты пішімдегі қатынас­тардың қарқын алуына тікелей әсер етіп отыр.

Қазақстан-Беларусь серіктес­тігі­нің құқықтық негізі берік орныққан. Бүгінде тараптар арасында 100-ден астам келісімшарт пен келісімдерге қол қойылған. Бұлардың ішінде Достық және ынтымақтастық туралы шарттың орны ерекше. Осы келісімдер екі елдің сауда-экономикалық, ғылы­ми-техникалық және мәдени-гума­ни­тарлық салалардағы ынтымақ­тас­тығын, халықаралық және ай­мақ­тық мәселелер бойынша өзара іс-қи­мылын ілгерілетуге мүмкіндік беруде.

Екіжақты байланыстарды жан­данды­руда парламентаралық қаты­­настардың да үлесі зор. ТМД ПАА, ҰҚШҰ және басқа да пар­ла­менттік құрылымдар шең­берін­де өзара консультациялар өт­кізу өз тиімділігін көрсетіп келеді.

 Басым бағыт – өндірістік кооперацияны дамыту

Үкіметаралық деңгейдегі әріп­тес­тік те өзінің оң динамика­сын көрсетіп отыр. Сауда-эконо­ми­ка­лық ынтымақтастықты дамыту, интеграциялық бірлес­тік­­­тер аясындағы өзара іс-қи­мыл­­ды ілгерілету, ғарыш кеңіс­ті­гін бейбіт мақсатта зерттеу және пайдалану бойынша үкі­мет­­а­ралық келісімдерге қол қо­йылуы тараптардың уақыт талабына сай бірлесе әрекет етуіне мүм­кін­дік беруде. Мәселен, 2018 жылы Минскіде өткен сауда-эко­но­ми­ка­лық ынтымақтастық жөнін­дегі үкіметаралық комиссияның (ҮАК) XІV отырысы өндірістік кооперацияны өрістету, бірлескен жаңа жобаларды іске асыру, көлік-логистика, агроөнеркәсіптік кешен, мәдени-гуманитарлық бағыт­тардағы әріптестік мәселелері қаралды. Ал биыл 10 қазанда ұйым­дастырылған үкіметаралық ко­миссияның XV отырысында қол жеткізілген келісімдер өз­ара экспортты өсіруге, өзара сауда көлемін ұлғайтуға кеңінен жол ашты. Тарата айтар болсақ, XV оты­рыста тараптар Қазақстан мен Беларусь арасындағы сауда-эко­номикалық ынтымақтастық және оны кеңейту перспективалары жөнінде, өнеркәсіптік кооперация мен техниканы жеткізу, ауыл шаруашылығы мен азық-түлік өнеркәсібі, денсаулық сақ­тау, мәдени-гуманитарлық, ғы­лым, ғарыш қызметі, технология­лар мен білім, саласындағы ынты­мақ­тастық туралы келісімге кел­ді. Сондай-ақ үкіметаралық комис­сияның келесі отырысын 2020 жылы Беларусь аумағында өткізу ұйғарылды.

Қазіргі таңда екі елде де жаңа өн­дірістер пайда болған. Тарап­тар бір-біріне халықаралық стан­дарттарға сәйкес келетін, халық­аралық сапа жөніндегі сертификаттары бар жоғары сапалы өңделген өнімді бәсекелестік баға бо­йынша жеткізе алады. Бұл өз кезе­гінде кәсіпкерлер мен инвес­тор­лар үшін екі елді де тартымды етуге мүмкіндік берді.

Тағы бір айта кетер жайт, өнер­кәсіп, ауыл шаруашылығы, көлік, фармацевтика, медицина және т.б. салаларда қазақстандық және беларусьтік кәсіпорындардың ын­ты­­­мақ­тастығының келешегі зор. Әсі­ресе өндірістік коопера­ция әріп­тес­тіктің басым бағыт­тары­­ның бірі болып қала бермек. Бір­лес­кен өнеркәсіптік, ғылыми, ин­же­нер­лік-техникалық және кадр­лық әлеуеттің ірі жобаларды іске асы­руға мүмкіндік беретініне сенім мол.

Бүгінде елімізде Беларусьтің қатысуы­­мен 340-тан астам заңды тұлға, филиалдар мен өкілдік­тер жұмыс істейді. Осы жағдай­да ҮАК-тың басты міндеті – кәсіп­орын­дар мен бизнес-серіктес­тер­дің өзара тиімді және нәтижелі ын­ты­мақ­тастығы үшін жақсы жағ­дайлар жасау.

Екіжақты ынтымақтастықтың ма­ңызды бағыты – өнеркәсіптік кооперациясы.

Қазірдің өзінде Қазақстанда белорус­тық техника мен жабдық­тардың сегіз бірлескен құрастыру зауыты жұмыс істейді. Беларусьте еліміздің капиталының қатысуы­мен 45 кәсіпорын жұмыс істеуде.

Осы арада айта кетейік, 2019 жыл­дың 5 шілдесінде Минск қаласында Қазақ­стан Сыртқы сау­да палатасы мен Бела­русь Сауда-өнеркәсіп палатасы арас­ын­дағы Іскерлік кеңестің бірінші оты­рысы өтті. Осы жиын барысында, яғни 3-5 шілде аралығында Минск қаласын­да қазақстандық тарап азық-түлік өнім­дері­нің жар­намалық-дегустациялық көрмесін ұсынды.

Жоғарыда айтылғандардың бәрі бүгінде біздің еліміз Бела­русь­тің ТМД шеңберіндегі ірі сау­да серіктестерінің бірі саналатынын растайды. Осы орайда цифр­лық көрсеткіштерге тоқтала кетсек, 2018 жылдың қорытындысы бойынша тауар айналымы 896 млн АҚШ доллары болды. Елі­міздің Статистика комитетінің мәлі­метіне сәйкес, Қазақстан мен Бела­русь арасында 2019 жылғы қаң­тар-маусым кезеңінде сауда айналымы 344,8 млн долларды, Қазақстаннан Беларуське экспорт – 49,8 млн долларды, ал Бела­русьтен Қазақстанға импорт 295 млн долларды құраған. Ал соңғы деректерге қарағанда, 2019 жылдың сегіз айында өткен жылдың осы кезеңімен салыс­тырғанда тауар айналымы 4%-ға дейін өсіп, ол шамамен 626 миллион долларға жеткен. Екі елдің көлік-логистикалық инфрақұрылымының интеграция үдерісі оң нәтиже көрсетуде. 2018 жылы Қазақстан мен Беларусь арасындағы экспорттық және импорттық жүктердің көлемі 7,3%-ға (76,13 мың тонна) артып, 1127,31 мың тоннаны құрады (2017 жылы – 1051,17 мың тонна). Қазақстан темір жолы бойынша транзитпен жүк тасымалдау көлемі 6,4%-ға көбейіп, 255,06 мың тоннаны құрады (2017 жылы – 239,83 мың тонна).

Өңіраралық ынтымақтас­тықтың күшейе түсуі, сондай-ақ мәдени-гумани­тар­лық қарым-қатынастың дұрыс жолға қойылуы да қос тараптың сенімге не­гізделген байланыстарын ны­ғай­туға зор үлес қосып отыр.

Сындарлы үнқатысу

Қазақстан мен Беларусь ара­сын­да қалыптасқан саяси үн­қаты­судың одан әрі сабақтасып, уақыт талабына сай өз жалғасын табуы екі елдің де халқының тіле­гі­мен үндестік тауып отыр. Осы арада Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пен Бела­русь Президенті Александр Лука­шен­коның өзара түсіністікке негіз­делген кездесулерінің оң ық­палын айтқанымыз орынды. Бұл жөнінде Қазақстанның Бела­русьтегі елшісі Асқар Бейсен­баев «Қазақстан-Беларусь: Серік­тестік және синергия жолы­мен» та­қы­рыбымен «Egemen Qazaqstan» га­зетінде (21 қазан, 2019 ж.) жа­­рия­­лаған мақаласында: «Қа­зақ­­стан мен Беларусь арасында жоғары деңгейдегі белсенді сая­си үнқатысудың жүргізіліп жат­қан­дығы қуантады. Тек соңғы алты айдың ішінде интеграциялық саммиттер аясында Қазақстан мен Беларусь президенттерінің үш кездесуі өтті», деп жазды.

Міне, елімізде Беларусь Прези­дентінің ресми сапары өтуде. Сапар аясында екі ел басшы­лары­ның кездесулері, басқа да шаралар қос тарап қатынасының жаңа парағын ашатыны сөзсіз.

Айта кетейік, аталған сапар барысында өзара тиімді ынтымақ­тас­тық­­тың маңыз­ды тұстары қоз­ғалып, ақпарат­тық тех­нология­лар, өнеркәсіптік коопера­­ция, агроөнеркәсіптік кешен сала­сын­­­дағы ынтымақтастықтың бола­шағы ай­қындалмақ. Сондай-ақ жоға­ры деңгейдегі бизнес-форум ұйым­дастырылып, Қазақ­стан мен Беларусь компаниялары мен кәсіпорындары іскерлік әріптес­тіктің өзекті мәселелері, бірлескен жобалар бойынша келіссөздер жүр­гізеді, тиімді келісімшарттар жасалады деп күтілуде.