Алматының ІТ әлемі

Қарқынды дамыған қалаларда экономикалық белсенділікті арттыру мен білім индустриясының дамуына инновациялық аймақтар ықпал етуде. Бүгінде әлемде ин­новациялық тұрпатты 100-ден астам қала бар десек, бұл бағытта Ал­матының келешегі әлі алда деп пайымдайды мамандар. Осы тұрғыдан алғанда алматылықтар креативті идеялар мен өзгерістерге дайын ба?

Жақында Алматыда Цифрлан­дыру басқармасы құрылып, қала әкімі Б.Сағынтаев тиісті мекемеге нақты тапсырма жүктеген болатын. Цифрлы сауаттылық деңгейі бойынша үздіктер қа­тарында тұрған Алматыда ІТ қызметтің үштен бірі орын­да­лады екен. Сондай-ақ Нұр-Сұл­танмен бірге Алматыда мәлі­мет­терді жедел жіберудің жаңа дең­­гейдегі 5G тесті жасалуда. Мем­лекеттік қызметтердің 80%-ы автоматтандырылған. Жаңа цифр­ландыру басқармасының мін­деті 2020 жылдың аяғына дейін мемлекеттік қызметтерді то­­лық автоматтандырып, ІТ сек­­тор қарқынын жеделдетуге жағ­дай жасау.

Цифрландыру басқармасының бас­шысы Баян Қоңырбаев арнайы бри­фингте IDC халықаралық зерттеу рейтингінде цифрланды­ру деңгейі бойынша әлем қала­лары арасында Алматы Орталық Азия бойынша 25-орында тұр­ға­нын мәлімдеген болатын. Бү­гінде Алматы Мәскеу сияқты ме­га­полиспен бәсекелесе алады. Дегенмен, өзіндік келбеті бас­қа­ша қалыптасқан шаһарды он­даған миллион халқы бар ме­гаполистермен техникалық жағынан салыстыруға келмейді. Бас­қарма басшысының айтуынша, сапалы жүзеге асқан жобалардың қатарында қаламыз білім беру сал­асындағы Bilimal­maty.kz жү­йе­сі тиімділігін көр­сетті. Бұл жү­йе мектептерге элек­трон­ды тір­­келіп, қадағалауға мүм­кіндік бе­реді. Сонымен бірге Aparking жүйесі аясында 2,7 млрд теңге ин­­вестицияланған. Аталған жү­йе негізінде 2016-2018 жыл­­да­ры автотұрақ ақысын төлеме­гендерге 552 млн теңге айыппұл салынған. Сонымен қатар қазір қала көлемінде 100-ден астам тө­лем терминалы мен онлайн-төлем жасайтын мобильді қосым­ша жұмыс істейді. Қаладағы автомат­тандырудың тағы бір көрінісі – «Оңай» төлем жүйесі. Осы жү­йе нәтижесінде жолақы төлеу ашық жүргізіліп, қаланың автобус парктерінің табыс көрсеткіші 60 пайызға артқан. Бүгінгі таңда Ал­­матыда 181 қызметтің 145-і автоматтандырылған. Өткен жы­лы 30 млрд теңге инвестицияланды, биыл 21 млрд теңгені игеру жос­парлануда.

Цифрландырудың артықшы­лықта­рының бірі – барлық қыз­меттердің ашықтығын қамта­ма­сыз етеді. Халықаралық сарап­шы­­­лар­дың болжамы бойынша 2020 жылға қарай әлемдік эконо­миканың 25 пайызы цифрланады. Бүгінде Қазақстанның IT-ин­дустриядағы үлесі 4 пайызды құраса, 2020 жылға қарай бұл көрсеткіш 5 пайызға жетуге тиіс. Украинаның бұл саладағы үлесі Қазақстанмен тең. Ал Беларусь елінде бұл көрсеткіш 5,5 па­йызды құраса, 2023 жылы 10 пайызға жеткізу көзделіп отыр. Алдағы он жылда Қазақстан цифр­лы экономикасының ІЖӨ-дегі үлесі 20-30 пайызға жетеді деп болжанып отыр. 2011 жылы бұл көрсеткіш 0,9 пайызды құрағанын ескерсек, алынар меже алыс емес деп ба­ғамдайды мамандар.

Қазақстан Үкіметінің цифрлы технологияларды дамытуының негізі 2013 жылы қабылданған «Ақпаратты Қазақстан – 2020» бағ­дар­ламасында жатыр. Ал IT саланың дамуы кәсіби мамандар тәжірибесімен тығыз байланыс­ты. Бұл бағытта да Қазақстанда мамандар даярлау ісіне жіті көңіл бөліне бастады. Осы орайда дағ­дарысты 90-жылдардың өзін­де Украина мен Беларусь оқу бағдарламаларын жаңартып, ше­телден кем түспейтін маман да­ярлағанын айта кеткен жөн. Осылайша бұл елдерде бірте-бір­те шетелдік компанияларға бағдар­ламалар әзірлеу қызметтерін ұсы­­натын аутсорсинг компания­лар пайда болды. Бүгінде Шығыс Еуро­пада IT-аутсорсинг нарығына қатысушылардың ең ірісі – Украи­на. Мұндағы қырық мыңдай қыз­мет­кері бар 800 компанияның на­рықтағы жылдық қаржы айналымы 2 млрд АҚШ долларын құрайды.

Қалалардың дамуы бүгінде инфрақұрылымдық мәселелерді шешуде жаңа шешімдерге зәру. Қауіпсіздік, жол кептелісі, экология, коммуникациялық қызмет, тағы басқалары жетілдіруді қа­жет етеді. Әлемдегі тығыз тра­фик­ті қалалар тізіміндегі Лос-Анд­желесте жол қозғалысын реттеу үшін арнайы датчиктер мен бей­небақылау камералары өте көп орнатылған. Жол жағдайының сипаты секундтық дәлдікпен анық­талады. Осы қадағалау қон­дырғысымен кептелістерді ба­қылап, бағдаршамдарды жүйе­леп отыратын тетіктер бар. Ал Амстердамда қауіпсіздікті қам­тамасыз ету үшін Philips-пен бір­лесе энергия үнемдеу жарық диод­тары IoT қосылған. Philips-тің бағам­дауынша, қала осы арқылы жылына 13 млрд доллар үнемдейді екен.

IoT-ты қала өміріне белсенді енгізудің мысалдары көп.

Eden Strategy Institute рейтин­гінде Smart City Government технологияларын пайдаланатын 50 қала бар. Бұл тізімге ЕО, Солтүстік Аме­рика, Азия, Африка елдерінің шаһарлары енген. Ал McKinsey агенттігі қала өмірін жақсартуға бағытталған 50 қызметке зерттеу жүргізген. Зерттеу нәтижесінде қоғамдық көлік жүйесі, тағам жет­кізу, коммуналдық шығынды ба­қылау жүйесі мейлінше сұраныс­қа ие екені анықталды.

Алматыда жүзеге асып жатқан «Ақылды қала» тұжырымдамасы аясында ақпараттық-коммуника­циялық технологиялар зерттеліп, оның жұмыс істеуі мен тиімділігіне талдау жүргізілді. Мақсат – өмір сапасын жақсарту, қауіпсіздікті кү­шейту, инфрақұрылым мен инвес­тициялық тартымдылықты дамыту, коммуналдық қызметтердің сапа­сын арттыру. Осы бағытта қа­ла­дағы энергия үнемдейтін диод­ты жарықтарды қондыру мен жол-көлік қауіпсіздігін ба­қы­лау мақ­сатындағы «Сергек» бақылау жүйе­лерінің тиімділігі назарда. Қазір Алматыда да бар­лық нысандардың деңгейін анықтау бойынша арнайы алаң құрылған. Оның барысында жол жөндеу қызметі, инфрақұрылым жүйелерін реттеу, мектеп, бала­бақша, емханалардың шоғырлануы да қадағаланады. Сондай-ақ осы бағыттағы жұмыс­тарды жетіл­ді­ріп, саланың дамуын­дағы тұр­­ғын­дардың үлесін арттыру мүм­­кіндігін қарастырумен қа­тар студенттерді цифрландыру үде­рісіне тарту мақсатында тех­ни­­калық университеттермен, сала­лық колледждермен байланыс жасалатын болады.

АЛМАТЫ