Жаңа Экологиялық кодекс қандай болмақ?

Қысқы жол қауіпсіздігі – төтенше мәселе

Өткен аптада полиция төтенше жағдайлар бөлімшелерімен және «Қаз­автожол» ҰК» АҚ-мен бірге 11 облыста республикалық және жергілікті маңызы бар жолдарда көлік құралдарының қозғалысын шектеді. Жалпы ұзындығы шамамен 7,5 мың шақырым болатын республикалық маңызы бар жолдардың 57 учаскесі жабылды (7,272 км). Ең қиын жағдай Шығыс Қазақстан, Ақтөбе, Жамбыл және Батыс Қазақстан облыстарында болды.

Ішкі істер органдары коммуналдық қызметтермен және жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, кептелістерді жою, жолдарды тазарту, инертті материалдарды себу, эвакуациялау және азаматтарға шұғыл көмек көрсету шараларын орындады. Шамамен 1 мың автомашина кептелісте қалған еді. Қар құрсауынан 120-дан астам автомашина мен 900-ден астам адам эвакуацияланып, адамдар жақын маңдағы елді мекендерде орналасқан жылыту пункттеріне орналас­тырылды. Өңірлерде жедел штабтар құрылды.

– Адамдарды құтқаруға ТЖК-нің 200-ден астам қызметкері мен 300 полиция қызметкері, 170 құтқару техникасы мен полиция машинасы, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар мен жол қызметтерінің арнайы техникалары тартылған. Қазір Шығыс Қазақстан, Атырау, Ақмола, Қостанай, Қызылорда, Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Түркістан облыстарында күрделі жағдай сақталуда.

Осы жағдайға орай Үкімет басшысы Асқар Мамин жүргізушілер мен жо­лау­шылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету өте маңызды мәселе екенін атап өтті. «Таяу уақытта болжам бойынша боран болып, ауа температурасы төмендейді. Барлық қызметтер бұған дайын болуы керек»  деді ол.

Үкімет басшысы өңірлердің әкім­дік­теріне жолдарда жылыту және тамақ­тан­дыру пункттерін ұйымдастыруға жәр­демдесуді тапсырды. «Индустрия және инфрақұрылымдық даму министр­лігіне және Қазавтожолға жолдарды қардан және мұздан тазартуға техниканы барынша тартуды тапсырамын. Ішкі істер министрлігінің мекемелері автотрассаларда кезекшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету жұмысын жалғастырсын» деді Асқар Мамин.

 Экологиялық айыппұл 10 есе өседі

Сондай-ақ Үкімет отырысында Эко­логиялық кодекстің жаңа редакциядағы жобасы қаралды.

Экологиялық кодекстің негізгі қағи­дат­тары мен жаңашылдықтарын Эколо­гия, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиев таныстырды. Кодекстің жобасы ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесін, сондай-ақ қазақстандық жұрт­шылық пен бизнестің пікірлерін ескере отырып әзірленді. Оның негізгі қағидасы – «ластаушы өзі төлейді және түзетеді».

2025 жылдан бастап «бірінші санат­тағы» ірі нысандарға кешенді экологиялық рұқсаттар (КЭР) қолданылады және қоршаған ортаға шығарындыларды азай­туға бағытталған ең жақсы қолжетімді технологиялардың (ЕҚТ) тетігі енгізіледі. ЕҚТ-ға өткен компаниялар эмиссиялар үшін төлемнен босатылады, ал қал­ған­дарына шығарындылар үшін төлем мөл­шерлемелері 2028 жылдан бастап әр үш жыл сайын 2, 4, 8 есе болып біртіндеп өседі (2025 жылдан бастап топ-50 ірі кәсіпорын үшін). Жаңадан қосылған кәсіпорындар үшін КЭР алу міндетті саналады. Жергілікті атқарушы органдар қоршаған ортаны қорғау шараларын 100% көлемінде түсетін экологиялық тө­лемдер есебінен қаржыландыруға мін­детті.

Бұқаралық ақпарат құралдары арқылы экологиялық тәртіп бұзушылық және шағымдар фактісі бойынша кәсіпорынды тексеру туралы алдын ала хабарландыру ережесі алынып тасталған, бұл өкілетті мемлекеттік органдарға қоршаған ортаға залалды тоқтатуға және шұғыл әрекет етуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге экологиялық құқық бұзушылық үшін салынатын әкімшілік айыппұлдар 10 есеге көбейеді.

Сонымен қатар Waste to Energy тетігі енгізілуде, яғни – жаңғырмалы энергия көздеріне ұқсас электр энергиясын өндіру арқылы қалдықтарды жағу. Бұл 2025 жылға қарай қалдықтардың көлемін 30%-ға дейін азайтуға және 180 млрд теңгеден астам сомаға инвестициялар тартуға жол ашады.

«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ басқарма төрағасы Ахметжан Есімов өз кезегінде қордың Кодекс жобасын талқылауға белсене қатысқанын атап өтті.  

Ол әлеуметтік маңызы бар, тиімділігі төмен кен орындарындағы өндірісті ынталандыру бойынша мемлекеттік қол­даудың пысықталып жатқан шараларына, сондай-ақ қолжетімді техноло­гияларды енгізу кезінде электр энергети­касы саласындағы тарифтік саясатты өзгерту қажеттігіне назар аударды. «Бұл мәселелердің барлығын біз Экология, геология және табиғи ресурстар ми­нистрлігімен жіті талқыладық. Біздің ортақ түсінігіміз бар. Жалпы, экологиялық кодекс жобасын біз қолдаймыз» деді ол.

БҰҰ Даму бағдарламасының Қазақ­стан­дағы тұрақты өкілі Якул Бериш Қаза­қстан климаты төмен көміртекті, тұрақты дамыту бағытында үлкен прогреске қол жеткізіп отырғанын атап өтті. «Жаңа Экологиялық кодексті әзір­леу – маңызды халықаралық міндет­те­мелерді іске асыруға, табиғи ресурс­тарды орнықты пайдалануға негіз құруға және қоршаған ортаға зиянды әсерді азайтатын шаралар қабылдауға мүмкіндік береді. Бұл құжат Қазақстанда халықаралық стандарттарға сәйкес стра­те­гиялық экологиялық бағалау жүйесін құруға негіз қалайтынына қуаныш­тымыз» деді ол.

Мәселені Үкімет басшысы Асқар Мамин қорытындылады. «Еліміздегі эколо­гия­лық жағдайды жақсарту – Тұңғыш Пре­зидент – Елбасы Н.Назарбаев пен Пре­зидент Қ.Тоқаевтың алдымызға қойған басым міндеттерінің бірі. Жыл сайын эко­логиялық қауіпсіздік мәселелері өзекті бола түсуде.

Бүгінгі таңда еліміздің полигондарында 120 млн тоннадан астам қатты тұрмыстық қалдықтар жиналған. Оны азайту үшін өңірлердің әкімдеріне Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігімен бірлесіп, қалдықтарды сұрыптау және энергетикалық кәдеге жарату нысандарын салуға жер телімдерін бөлу мәселесін пысықтауды тапсырамын» деді А. Мамин.

Үкімет басшысы Париж келісімі аясындағы Қазақстан міндеттемелерін іске асыру мақсатында Төмен көміртекті даму стратегиясын әзірлеу кезінде жос­парлы көрсеткіштерге қол жеткізудің бірыңғай тәсілдері мен тетіктерін әзірлеуді тапсырды.

 «Қарапайым заттар экономикасы»

Сонымен қатар Үкімет отырысында «қарапайым заттар экономикасы» салаларын, жергілікті қамтуды және импортты алмастыруды дамыту мәселесі қаралды. «Атамекен» ҰКП төрағасы Абылай Мырзахметов баяндамасында биылғы жылдың 20 желтоқсанындағы жағдай бойынша «қарапайым заттар экономикасы» салаларын жеңілдікпен несиелендіру бағдарламасы аясында 206 млрд теңгеге 830 жоба мақұлданғанын мәлімдеді. Оның ішінде өңдеу өнеркәсібі мен қызмет көрсету саласында – 172 жоба, АӨК қайта өңдеу бойынша – 79 жоба, АӨК-тегі өндіріс бойынша 579 жоба бар. Қазіргі жағдай бойынша 707 жоба кеңейтуге және жаңғыртуға, 123 жоба жаңа кәсіпорындарға несие алды. Екінші деңгейлі банктерде 212 млрд теңге сомасына жобалар қаралып жатыр. Жеңілдікпен несиелендіру бағдарламасын жетілдіру мақсатында Үкіметтің жобалық кеңсесі инвестициялық мақсаттарға несие мерзімін 7 жылдан 10 жылға дейін ұзартуды ұсынды.

Сонымен бірге несиелендіруге арнал­ған тауарлардың тізімін кеңейту, несиенің мақсатына байланысты (жұмыс орнын, өндіріс көлемін, салықтық түсімдерді, кіріс­тердің өсуін ұлғайту) бизнеске ыңғай­лы міндеттемелерді белгілеу, тамақ өнер­кәсібі саласында айналымдағы қаражатты 100%-ға дейін толықтыруға несие беру, туризм саласындағы жоба­ларды қар­жыландыру үшін ҚДБ бағ­дар­ла­масына қатысу мәселелері қарас­тырылуда.

Мәселені қорытындылаған Үкімет басшысы «қарапайым заттар экономика­сын» жеңілдікпен несиелендіру бағдар­ламасы Тұңғыш Президент – Елбасы Н.Назарбаевтың бастамасымен құрыл­ғанын және Мемлекет басшысы Қ.То­қаевтың ерекше бақылауына алынғанын атап өтіп, ішкі нарықты отандық тауарлармен барынша толықтыру үшін жергілікті өндірушілердің тұрақты да­муын қамтамасыз етіп, жұмысты әрі қарай жалғастыру қажеттігін айтты. «Қара­пайым заттар экономикасын» жеңіл­дік­пен несиелендіру бағдарламасы аясында әлеуетті кәсіпкерлерді іздестіру және олар­­дың жобалары толық іске асырыл­ған­ша сүйемелдеу бойынша өңірлер­дің бел­сенді жұмыс істеуі тиіс екенін ескертті.

А.Мамин мақұлданған жобалар бойын­ша ең жақсы көрсеткіштерге ие өңір­лерді атап өтті, олар – Батыс Қа­зақстан, Түркістан және Шығыс Қа­зақстан об­лыстары. Нұр-Сұлтан жә­не Алматы қа­лалары, Атырау және Қос­танай облыс­тары артта қалған өңірлер ре­тін­де аталды.

Премьер-Министр мемлекеттік сатып алу бойынша ДСҰ келісіміне кіру проце­сіне жауапкершілікпен қарауды, сатып алуларға талдау жүргізуді және отандық тауар өндірушілердің мүдделерін ескере отырып, ұсыныстар әзірлеуді тапсырды.