Жеті қайқы мен белгілі бес жүйріктің елі – Маңғыстау ән мен күй, жырда өзіндік ерекшелігі бар өңір. Өлке өнерін жинақтау, ұрпаққа насихаттау мақсатында жеті жыл бұрын Әнуар Бимағамбет, Кенжебек Аяғанов, Ақылбек Тасқара секілді азаматтардың ұйымдастыруымен «Мақамы мәшһүр Маңғыстау» атауымен күйлер антологиясы CD-диск түрінде жарық көріп, жинаққа Маңғыстаудың бұрын-соңды беймәлім 45 күйі енген болатын.
Ал 2016 жылы мәдениет басқармасы, облыстық ғылыми-әдістемелік қызмет көрсету орталығының қолдауымен маңғыстаулық өнер шеберлерінің антологиясы «Баба сарын бабауы» деген атаумен тыңдарманға жол тартты.
Жақсы іс жалғасын тауып, биыл өлкенің дәстүрлі музыкалық мұраларын өнерсүйер көпшілікке жеткізуді мақсат еткен жаңа жоба «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында жүзеге асырылды. Жоғарыда айтылған еңбектердің насихаттау ауқымы тарлығынан, соның ішінде дискілердің тиражын көбейтуге айтарлықтай қаржы қажет болуына орай мәселенің ең оңтайлы шешімі Maqamsaz.kz сайтын құру болып табылған. Яғни, заманауи қажеттілік. Репертуарын құру, IOS және андроидқа арналған мобильді қосымшасын жасауға екі жыл уақыт жұмсалған сайт атауы Maqamsaz.kz деп аталады.
Маңғыстау облысының мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасының тапсырысымен жасалған сайт репертуарына бас-аяғы 180 шығарма енген. Осы өңірдің музыкалық орындаушылық мектебіне тән бұл туындылардың дені көпшілікке беймәлім десек қателеспейміз.
– Репертуардағы шығармалардың саны 200-ге дейін жеткізіліп, жыл сайын толықтырылатын болады. Бұл сайттың бір ерекшелігі – шығармалардың авторы, орындаушылары туралы толық мәлімет беріледі. Сондай-ақ әр туындының жарыққа шығу тарихы мен нотасы орналастырылған, дейді жоба авторы Сұлтанбек Құдайберген.
«Мақамы мәшһүр Маңғыстау» әуендерін сайттан не мобильді қосымшадан тыңдап, нота арқылы үйренуге болады. Maqamsaz.kz сайтындағы туындыларды ән, күй, жыр-терме және жыр күйі деп аталатын төрт бөлімнен көре аласыз. Олардың күйтабақ, магнитафон кассетасына жазылған нұсқалары халық арасынан жиналып, цифрлы тазалаудан өткен соң сайтқа салынған. Жоба авторларының айтуынша, дәстүрлі музыканы нотаға түсіруге машықтанған мамандар – маңғыстаулық дәулескер күйшілер Айтберген Жаңбыршы, Айдарбек Оңайбаев, Жұмабек Қадырқұловтардың еңбегі зор.
– Есімі аталған азаматтар бұл туындыларды бірнеше күн тыңдап, нотаға түсірді. Маңғыстаудың музыкалық мұраларының да ноқтаға да, нотаға да басы сыймайтын кішкене «тарпаңдау мінезі» бар. Сондықтан бұл еңбекті жасау біраз уақытты алды. «Тірінің мерейі, өлінің үрейі» үшін деп шаруаны бірлесе атқарып шықтық. Әлі де алда жасалар жұмыс көп, – деді С.Құдайберген.
Аталған жобада 50 автор, 60 орындаушы қамтылған. Соның ішінде тыңдарман мұнда әрі автор әрі орындаушы ретінде Бегендікұлы Сүгір жыраудың, Ұзақбай жырау Қазжандыұлы, Әлқуат Қожабергенұлы, Шамғұл Ыбырайымұлы, Қарағұл Қонашұлының дауысын ести алады.
Жоба авторлары алдағы уақытта маңғыстаулық өнерпаздардың жыршылық-орындаушылық шеберлігі туралы оқу-әдістемелік құрал шығаруды қолға алмақшы. Бұл бағыттағы жұмыстар аяқталған соң жыршылар мектебін құрып, жоғарыда сөз болған оқу-әдістемелік құрал арқылы өскелең ұрпаққа рухани тәрбие беру шаралары жоспарда тұр.
Маңғыстау облысы