Дүйсенбіде, 9 наурызда мұнайдың әлемдік бағасы барреліне 31 долларға дейін 30%-ға арзандады. Бағаның құлдырауы 1991 жылдан бастап ең төменгі деңгейге жетіп отыр. Басты себебі - ОПЕК + қатысушыларының сәтсіз келіссөздері.
Таратып айтсақ, 6 наурызда шикізаттың ірі экспортерлары, соның ішінде Ресей көмірсутегі өндірісін қосымша төмендету туралы келісе алмады. Бүгін Нью-Йорк қор биржасындағы сауда-саттық Dow Jones индексінің 2000 тармаққа, яғни алдыңғы деңгейден 7% құлдырауына байланысты 15 минутқа тоқтатылды. Сауд Арабиясы жеткізілім көлемін ұлғайту және қара алтын бағасын төмендету ниетіне байланысты мұнай бағасының 22% төмендеуі аясында сауда-саттық өткізілуде. Дүйсенбіде АҚШ-тың ірі мұнай өндірушілері - Chevron Corp және Exxon Mobil Corp акциялары өз құнының 9%-дан астамын жоғалтты. Бұл - олардың шамамен 30 жылдағы құлдырауының ең жоғарғы деңгейі.
Еуропалық қор нарығында жағдай да мәз емес. Жалпы еуропалық STOXX 600 индексі 7% төмендеді. Франкфуртте сауда жасайтын неміс компанияларының индексі DAX және француздық CAC40 индексі іс жүзінде жоғалтты.
FTSE 100 Лондон қор биржасының индексі 6 жарым пайызға дейін арзандады. ОПЕК елдері күніне шамамен 500 миллион доллар жоғалтты деп хабарлайды Рейтер агенттігі.
Бұл - мұнай өндіру көлемін азайту жөніндегі келіссөздердің сәтсіз аяқталғаннан кейін мұнай бағасының күрт құлдырауының нәтижесі. Агенттіктің бағалауынша, ақпанда мұнай бағасы 30% -дан астам төмендеген кезде, ОПЕК елдерінің 500 млн долларға азайған. Сарапшылар кешегі бергі шығынды әлі есептеп үлгермей жатыр.
Осыған орай, сарапшылар мұнай бағасының одан да төмендеуін болжап отыр. Алайда, егер олар коронавирустың таралуы бәсеңдесе, көмірсутектердің бағасы барреліне 40-50 доллар деңгейіне оралуы да әбден мүмкін.
9 наурыз күні әлемдік энергетикалық нарықтағы сауда мұнай бағасының құлдырауымен қатар жүрді. Бренд маркіліь шикізат бағасының төмендеуі –31%, барреліне 31,29 долларға дейін, ал WTI американдық маркасының баға белгілеулері – 33%, барреліне 27,4 долларға дейін жетті.
Мұндай мәліметтер ICE биржасының сайтында жарияланды.
Еске салайық, 2016 жылы ОПЕК елдері, соның ішінде Ресей де мұнай өндіруді бір уақытта қысқартуға келісті. Келісімшарт талаптарын орындау сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін қалпына келтіруге мүмкіндік берді.
Алайда, 2020 жылдың басынан бастап, әлемде энергияны тұтыну коронавирустың таралуы аясында күрт төмендей бастады, ал мұнай біртіндеп арзандай бастады. Күткендей, ОПЕК + альянсының мүшелері өндірісті одан әрі төмендетіп, сол арқылы нарықтық жағдайды тұрақтандыруы керек еді. Сонымен, жұма, 6 наурызда кездесу қорытындылары бойынша тараптар өндірісті қысқарту туралы келісе алмады және бұрын қабылданған барлық міндеттемелерден толығымен бас тарту туралы шешім қабылдады.
Алайда, 2020 жылдың басынан бастап әлемде энергияны тұтыну коронавирустың таралуы аясында күрт төмендей бастады, ал мұнай біртіндеп арзандай бастады. Күткендей, ОПЕК + альянсының мүшелері өндірісті одан әрі төмендетіп, сол арқылы нарықтық жағдайды тұрақтандыруы керек еді. Сонымен, жұма, 6 наурызда кездесу қорытындылары бойынша тараптар өндірісті жаңа қысқарту туралы келісе алмады және бұрын қабылданған барлық міндеттемелерден толығымен бас тарту туралы шешім қабылдады.
Блумбергтің хабарлауынша, 1 сәуірде Сауд Арабиясы шикізат өндірісін тәулігіне 10 млн баррельге дейін, қажет болған жағдайда 12 млн-ға дейін арттыруды жоспарлап отыр. Сонымен қатар Эр-Рияд өздерінің тұрақты тұтынушылары үшін 20 жылдық рекордтық жеңілдіктер жариялады. Сарапшылар мұнай бағасының құлдырап кетуіне осы фактор себеп болғанын айтып отыр.
«2020 жылдың 1 сәуірінен бастап бүгін қабылданған шешімді ескере отырып, ОПЕК және ОПЕК-ке мүше елдердің бірде-біреуінің қысқарту міндеттемелері жоқ» деді Ресейдің Энергетика министрі Александр Новак.
Оның айтуынша, енді Ресейдің мұнай өндірісін ұлғайтуы ұлттық компаниялардың жоспарларына байланысты болады.
«Біз мұнай нарығындағы бағалар соғысының қайта оралғанын көріп отырмыз. Бұл баға ұсыныстарының жаппай құлдырауына себеп болды. Мұнай экспорттаушылардың нарықтағы күрестегі белсенділігіне, сондай-ақ әлемдік экономикаға вирустық фактордың қысымының ауқымына байланысты мұнай бағасы барреліне 20 долларға дейін түсуі мүмкін» деді «BCA Premier» сараптамалық орталығының бас сарапшысы Антон Покатович.
Оның айтуынша, коронавирустың таралуы бәсеңдеген жағдайда мұнайдың әлемдік бағасы барреліне 40-50 доллар деңгейіне қайта оралуы мүмкін.
«Барлық мәселе мұнай өндірушілер арасында келісімнің болмауы.
ОПЕК + аясында келісімдердің болуы шикізат өндіретін елдердің бір нәрсе - әлемдегі сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін бақылауды жүзеге асыратындығын білдірді. Бірақ, тарих көрсеткендей, үлкен ақша әлемінде әркім өзі үшін әрекет ететінін ұмытпауымыз керек. Мұнда тек мүддеге орын беріліп, достық-әріптестік деген ұғымдар кейінге ысырылып қалады. Алдағы алты айда Brent маркалы баррель бағасы 21-45 доллар аралығында болуы да әбден мүмкін. Мұндай жағдайда кейбір жекелеген елдердің ұлттық валюталарын девальвациядан тек интервенция ғана сақтап қалады» деді «Альпари» ақпараттық-сараптамалық агенттіктің сарапшасы Анна Бодрова.
Осыған дейін алыс-жақын шетелдерден тарап жатқан ақпарат көздері «Эр-Рияд Мәскеуге бағалық соғыс жариялады» деген ақпаратты таратып жіберген болатын. ОПЕК-тегі ТАСС дереккөзі Эр-Рияд Мәскеуге бағалық соғыс жарияламағанын, мұның өтірік екенін хабарлады. «Сауд Арабиясы Ресейді бағалар соғысына араластырғысы келмейді. Керісінше, Ресей Эр-Рияд үшін әлі де маңызды серіктес және энергетикалық нарықтағы маңызды ойыншы болып табылады» деді ол.
Қор нарығы іштен тұнып тұр!
Мұнай бағасының құлдырауынан кейін әлемдік қор биржасыныңда құлдырауы басталды. Шанхай биржасының Азия сессиясының нәтижесінде Шанхай SSE Composite индексі 3,01% (2943 тармаққа дейін), Гонконг Ханг Сэнг - 4,23% (25 040 тармаққа дейін), жапондық Никкей - 5,07% төмендеп, 19 698-ге жетті.
Еуропалық нарықтарда құнды қағаздар күрт құлдырады. Сауда-саттықтың ортасында DAX неміс индексі 6,71% (10 767 тармаққа дейін), ағылшын FTSE 100 - 5,95% (6077 тармаққа дейін) және француз CAC 40 - 6,63% (4799 тармаққа дейін) төмендеді. Сарапшылардың пікірінше, мұнай бағасының біртіндеп құлдырауы және акция бағалары әлемдік экономиканың баяулауының қосымша факторы болуы мүмкін.
«ОПЕК + альянсы шикізатқа сұраныс төмендеген кезде қара алтын өндіруді анық және ымырасыз басқарды. Енді бізді мұнай саласындағы нарықтық баға күтеді. Бағаның мұндай күрт төмендеуі алғаш рет болып отыр және бұл жаһандық экономика үшін күйзеліс» деп толықтырды Анна Бодрова.
Валюталық қысым
Мұнай бағасының ғаламдық құлдырауы Ресей валютасының айтарлықтай әлсіреуіне әкелді. Сонымен, 9 наурызда халықаралық аукционда доллардың бағамы 9,5%-ға өсті және 2016 жылдың наурызынан бастап алғаш рет 75 рубльден асып түсті. Еуро бағамы 11% қосып, 86 рубльге жетті. Соңғы рет осындай көрсеткіш 2016 жылдың ақпан айында байқалған.
Осыған орай, Орталық банк бюджет ережесі бойынша шетел валютасын сатып алуды тоқтату туралы жариялады. Реттеушінің мұндай әрекеттері жақын уақытта рубльге қолдау көрсету туралы шешім қабылдағанын байқатып тұр.
«Ресей банкі шетелдік сатып алудан бас тарту туралы шешім қабылдады. Ресей банкі 30 күн бойы бюджеттік басқару тетігін енгізу аясында ішкі нарықта шетел валютасын сатып алмау туралы шешім қабылдады. Бұл шешім ақша-несие органдарының болжамдылығын арттыру және әлемдік мұнай нарығындағы елеулі өзгерістерге байланысты қаржы нарықтарының құбылмалылығын азайту мақсатында қабылданды» делінген Орталық банктің сайтында.
Еске салсақ, бюджеттік ережеге сәйкес, көмірсутектер бағасының өсуі кезінде Қаржы министрлігі Орталық банк арқылы шетел валютасын сатып алады және сол арқылы рубльге қысым жасайды.
Сонымен қатар, энергетика нарығы құлдыраған жағдайда министрлік жұмысын тоқтатады және рубльге қысым әлсірейді. Орталық банк атап өткендей, реттеуші қажет болған жағдайда қаржылық тұрақтылықты сақтау үшін қосымша құралдарды да қолдана алады.
Сонымен қатар, Қаржы министрлігі мұнайға тұрақты төмен бағаны сақтай отырып, Ұлттық әл-ауқат қорының (NWF) өтімді активтерінің жеткілікті көлеміне байланысты мемлекетке барлық бюджеттік міндеттемелерді орындауға және қаржылық және макроэкономикалық тұрақтылықты сақтауға кепілдік берілгенін атап өтті.
«2020 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша Ұлттық әл-ауқат қорының өтімді активтері мен мұнай мен газдың қосымша кірістерін есепке алу шотындағы қаражат көлемі 10,1 трлн рубльден (150,1 млрд доллар) немесе ІЖӨ-нің 9,2% құрады. Бұл қаражат мұнай бағасының құлдырауынан алты жылдан он жылға дейінгі баррель үшін 25-30 долларға дейін (демпер механизмі бойынша кірістерді ескере отырып) кірістердің жетіспеушілігін жабуға жеткілікті» делінген Қаржы министрлігінің хабарламасында.