Бағусыз мал – ұрыға олжа

Дегенмен, азайды деп ар­қаны кеңге салуға болмайды. Ауылдық жерлерде өріс­тегі малды оңай олжа санап, айдап кететіндер әлі де көп. Былтыр ұр­лық Арал ауданында 2,8%, Қар­мақшыда 9,1%, Жаңа­қор­ғанда 38,6 пайызға өскен.

Жуырда бұл мәселе облыс әкімі Қуанышбек Ысқақов­тың төрағалығымен өткен құқық бұ­зушылықтың алдын алу жө­ніндегі ведомствоара­лық комиссия отырысында қаралды.

Былтыр облыста біреудің ақ адал малын ұрлап, арам жол­мен пайда тауып жүрген 28 қыл­мыстық топ ұсталды. Бел ауыр­тып бейнеттенбей-ақ ақ­­шаға қарық болған олардың 73 эпи­­зодты құрайтын қыл­мыс­қа қатысы барлығы анықталды.

Комиссия отырысында об­лыстық полиция депар­таменті бастығының орынбасары Серік Шалқаров қылмыстың негізгі себептеріне тоқталды. Әрине ұрлықты болдырмау, болған жағ­­­дайда қылмысты ашып, кі­нә­ліні анықтау – по­ли­цияның мін­деті. Бірақ тұр­ғындардың сал­ғырттығы ұр­лыққа себеп, мал­ға шығын болып отыр.

– Былтыр 402 ұрлық тір­кел­се, соның 117-сінде малды қорадан алып кеткен. Ал 285 дерек немесе 70 пайызы малдың өрісте қараусыз жайы­луынан болып отыр. Осыған дейінгі комиссия оты­рыс­тарын­да әр ауылда мін­детті түр­де бақташы белгілеу­ді ұсын­ған едік, бірақ аудан, ауыл әкімдері оны қолға алу­ға асығар емес. Тағы да ай­та­мыз, бұған жұмыссыз аза­мат­­тарды тартуға болады. Сон­да ұрлық та азаяды, жұ­мыс­сыз­дық көрсеткіші де тө­мен­дейді, – дейді Серік Хасенұлы.

Ол облыс көлеміндегі 144 ауылдық округтің 35-і ғана бақ­ташы ұстап отырғанын айтып өтті. Қызылорда қаласы, Қар­мақшы, Жаңақорған, Шиелі аудандарындағы ауылдарда ішінара болса да өріс­тегі малды қадағалау бар. Ал Арал, Қазалы, Жала­ғаш, Сырдария аудандарын­да бұ­ған мүлде көңіл бөлінбейді. «Айдай салдан аз өлді, көре салдан көп өлді» дейтін қам­сыз­дықтан тыйылмасақ, ұр­лық­қа тоқтам болуы екіталай.

Құқық қорғаушылар мал ұрлығының алдын алу үшін ауылдық округ әкімдерінің жа­уапкершілігін көтеріп, әкімдіктің бір қызметкеріне бақ­ташылар жұмысын ұйым­дастыру функциясын жүк­теу­ді ұсынып отыр. Тіпті тұр­ғын­дар арасынан ерікті түрде поли­ция­ға көмектесетін «Сақ­­шы-Сарбаз» сияқты құ­ры­лым жасақтау да артық етпес еді.

Айтпақшы, малын алдыр­ған­дардың полиция­ға кеш хабар беруі де қылмыстың дер кезінде ашылуын қиын­датады. Полицейлер был­тырғы 402 де­ректің 178-ін тәулік ішінде хабардар етсе, 96 ұрлыққа бай­­ланысты 10 күн ішінде арыз жа­зылған. 60 ұрлық жайлы бір айдан кейін хабарлапты. Арада 4-5, тіпті 7 жыл өткеннен кейін де іздеу сал­ғандар бар екен.

Көп жағдайда ұсталған қыл­­мыскерлер тергеу және сот про­цесі барысын­да жә­бір­­­­ле­нушіге мал құ­нын өтеп, қыл­мыстық жа­уап­кер­ші­­лік­­т­ен босатылып ке­теді. Был­тыр осындай себеппен 51 қыл­мыстық іс өндірістен тоқ­татылған.

Ұрланды деген малы ауыл ір­­гесіндегі өрістен табы­лып жат­­қан жағдайлар да бар. Өткен жы­лы осындай 131 қылмыстық іс тоқтатылды. Әрине ең алдымен мал-жан­ның амандығы қымбат. Бірақ оны іздеуге көлікпен шық­қан жеке құрамның еңбегі зая кетеді. Бағып отырған түлігі­нің қайда жүргенін білмейтін тұр­ғындар кесірінен мемлекет қар­жысы да шығын болып отыр.

Комиссия отырысында облыс әкімі Қуанышбек Ыс­қақов өңірде мал союға ар­налған 38 пункт бар екенін, бірақ малды үйден сойып, етін базарға шығаратындардың азаймай отырғанын айтты.

– Ұрлықы мал да осылай етке айналып кетіп отырға­ны­н­а ешкім кепілдік бере алмайды. Оның үс­тіне мұндай орындар өз қызметін санитарлық-эпидемиологиялық талаптар­ды сақтамай, кәсіпкерлік субъек­ті ретінде тіркелмей ат­қа­ру­да. Сондықтан Мем­лекет бас­­шы­сының мал ұрлығының қыл­­­мыстық жауапкершілігін кү­шейту, оның алдын алу және про­­­филактикалық жұ­мыс­тарды кешенді түрде жүр­гізу жөніндегі тап­сырмасын орындауымыз үшін жоспар қажет, – деді өңір бас­шысы.

Отырыста облыс әкімі ұр­лықты болдырмау үшін рейд­тік жұмыстарды жиі­лету, қылмыс көп болатын аумақтарда полиция бекет­терін орнату жолдарын қарас­тыру, мүдделі органдармен бір­лесіп, ет өнімдерін сату, са­тып алумен және өңдеу­мен айналысатын орындарды заң­намаларға сәйкес ретке кел­тіру бойынша ұсыныс­тар беруді тапсырды.

Қызылорда облысы