2012 жылы әлемдік 100-ден астам киім өндіруші компаниялар Өзбекстан мақтасын сатып алуға бойкот жариялады. Әлемдік брендтердің мұндай қадамға баруына Өзбекстанда бала еңбегінің қаналуы себеп болған.
Жұмысшылардың құқықтарын қорғайтын калифорниялық Responsible Sources Network ұйымының директоры Патрисия Джуревичтің айтуынша, Wal-Mart, JCPenney, American Eagle және Zara сияқты танымал компаниялар байкотқа қолдау білдірген. «Қазіргі уақытта өзбек шикізаты мен оның өнімдерін сатып алуға Reebok, Nike, Puma, IKEA және тағы 300-ден астам бренд бойкот жариялапты. Мұндай қадам Cotton Campaign елде мәжбүрлі еңбек жоқ екеніне көз жеткізгенше жалғасады», делінген жазбада.
«Шетелдік брендтер тарапынан тоқыма өнімдеріне бойкот бүгінгі күні негізсіз, негізсіз», – деп мәлімдеді Өзбекстан сыртқы сауда және инвестиция министрі Сардор Өмірзақов Cotton Campaign коалициясы өкілдерімен кездесуде.
Cotton Campaign – Өзбекстанда және Түрікменстанда мақта жинау кезінде балаларды мәжбүрлі түрде еңбек еткізуге қарсы құқық қорғау ұйымдарының бірлестігі.
Өмірзақовтың айтуынша, республика барлық қажетті шараларды қолға алып жатыр. Саладағы жалақы өсуде, ал еңбекке мәжбүр еткен адамдарға қатысты қылмыстық істер қозғалған. Министр негативті жағдайлар барын жоққа шығармайды.
Өзбекстан үкіметі Cotton Campaign адам құқығын қорғау тобына («Cotton Campaign») өзбек мақта-матасы мен тоқыма өнімдеріне бойкот жариялауды тоқтату туралы өтінішпен жүгінді. Ашық хатты республиканың жұмыспен қамту және еңбек қатынастары министрлігі жариялады.
Хатта Еңбек министрлігінің басшысы Нозим Хусанов «Мақта кампаниясының» басшылығына елдің мәжбүрлі жұмысты жою саласындағы қол жеткен прогреске сүйене отырып, бойкотты алып тастау мәселесін қайта қарауға, сондай-ақ қиын экономикалық жағдайды ескеруге шақырды.
Үкімет өзбек мақтасын сатып алуға салынған тыйымды алып тастағанда, коронавирустың кесірінен жаһандық құлдырау кезінде экспорттық кірісті арттырады және жаңа жұмыс орындарын ашады деп санайды.
«Мақта бойкотын жою - тез арада қажет жұмыс орындарын құруға және COVID-19 дағдарысы кезінде өзбектердің экономикалық әл-ауқатына қолдау көрсететін бірнеше шаралардың бірі. Өзбекстанда тоқыма өндірісінде 200 мың адам жұмыс істейді; олардың жалақысы миллион адамның өмірін қамтамасыз етеді», делінген Еңбек министрлігінің хабарламасында.
Ведомствоның хабарлауынша, бойкотты тоқтату елге қосымша 1 миллиард доллар табуға мүмкіндік береді.
Еске салсақ, адам құқығын қорғау ұйымдары 2006 жылы өзбек мақталарына бойкот жариялау науқанын бастаған. Мақсат - елді мақта теру кезінде мәжбүрлі жұмыстан бас тартуға мәжбүр ету. Байкотты 300-ден астам әлемге танымал Amazon, Calvin Klein, Adidas сияқты танымал киім өндірушілер мен сатушылар қолдайды.
Мақта жинау кезіндегі мәжбүрлі жұмысты жою 2016 жылы президент Шавкат Мирзиёевтің билікке келуімен басталды, ол студенттер мен мемлекеттік қызметкерлерді бұған жұмылдыруға тыйым салды.
Халықаралық еңбек ұйымының жақында жасаған есебінде «2019 жылы мақта жинау кезінде жүйелі мәжбүрлі еңбек тіркелмеген» және «Өзбекстанда мақта жинау кезінде жүйелі немесе жүйелі балалар еңбегі пайдаланылмайды» деп расталды. Өткен жылы АҚШ Еңбек министрлігі өзбек мақтасын балалар еңбегін пайдаланатын өнімдер тізімінен шығарған болатын.
2019 жылдың соңында Өзбекстаннан тоқыма экспорты 2 миллиард долларды құрады, биыл бұл көрсеткішті 3 миллиард долларға дейін жеткізу жоспарлануда.