Жаһандық белсенді цифрландырудың әр саладағы тиімділігімен қатар, белгілі бір қатерлері де қатар жүретіні түсінікті. Атап айтқанда, хакерлердің әрекет ету өрісі кеңейіп, кибершабуылдарға жаңа мүмкіндіктер ашылды. Мемлекеттер енді киберқауіпсіздікке бұрынғыдан әлденеше есе сақтықпен қарауы қажет.
Халықаралық киберқауіпсіздік қызметтерінің мәліметтері бойынша әлемде секундына шамамен 12 адамға шабуыл жасалады. Жыл сайын жаһан бойынша 556 миллионға жуық киберқылмыс жасалып,, оның жалпы шығыны 100 млрд АҚШ долларынан асады.
Қазақстанға келер болсақ, былтырғы жаһандық киберқауіпсіздік индексінде еліміз 2018 жылмен салыстырғанда бірден 82-орыннан 40-орынға көтерілді.
Елімізде көбінесе мемлекеттік және квазимемлекеттік секторлар хакерлік әрекеттерге ұшырайды. Касперский зертханасының дерегіне сүйенер болсақ, еліміз залалданған компьютерлер мен спам тарату көрсеткіші бойынша Орталық Азия елдері арасында бірінші орында. Бұл жағдай Қазақстанда ғаламтор қолданушыларының санының көптігіне, сондай-ақ елдегі қаржылық ақпараттың молдығына байланысты. Сонымен қатар елімізде хакерлер саны да аз емес екен.
Аталмыш зертхананың атқарушы директоры Питолиннің сөзіне сенсек, Қазакстан кибершабуылдар бойынша әлемде 19-орында, майнерлер шабуылы бойынша – 7, трояндық шифрлаушылар шабуылдары бойынша 11-ші, қаржылық зиян келтіретін бағдарламалық жасақтамалар бойынша 8-орында тұр.
Елімізде киберқылмыстың кең таралғаны соншалық, қазақстандықтардың 82%-ы әртүрлі алаяқтарға тап болған. Әдетте алаяқтар құттықтаулар, сілтеме бойынша өту немесе ұтыс алу үшін қысқаша нөмірге жазу секілді айлаларды қолданады. Ұтысты алу үшін, сол соманың қандай да бір пайызын шотқа аудару сұралады да, ақырында аударылған ақша да, алданған қолданушылардың төлем мәліметтері де алаяқтың қолына түседі.
Аталған жағдайлар интернеттің қауіпті екендігін білдірмейді, көбінесе қолданушылардың сауатсыздығынан болады. Себебі, қолданушылар жиі лицензиясы жоқ ақпараттық бағдарламаларды қолданады да, залалды сайт немесе ақпараттан қорғайтын қажетті жаңартылымдардан айырылады. Тегін wi-fi желісі арқылы онлайн төлемдер жасайды.
Сонымен қатар тұтынушылардың ең жиі жіберетін қателігі – оңай құпия сөз орнатуы. Қолданушылардың аңғалдығы ақшалай ұтыс беретін сауалнамаларға қатысуында, бөгде адамдармен логиндері мен құпия сөздерімен бөлісуінде де көрініс табады.
Қазақстан кибершабуылдардан қорғану үшін басқа елдермен тәжірибе алмасып, киберқауіпсіздіктің жаңа деңгейіне көтеріліп келеді. Мәселен осы жылдың басында жапондық Trend Micro Incorporated киберқауіпсіздік шешімдерін дамытудағы әлемдік көшбасшы корпоратив тапсырыс беруші қазақстандық T&T Security компаниясымен, сондай-ақ еліміздегі мемлекеттік ұйымдарымен ғылыми-техникалық ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Ынтымақтастық аясында компаниялар ресурстарды Қазақстандағы ақпараттық қауіпсіздік саласындағы бірлескен жобалар мен бастамаларды дайындауға және іске асыруға бағыттауды жоспарлап отыр. Сонымен қатар қазақстандық парламенттің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін отандық компания Trend Micro өнімдері дәстүрлі антивирустар мен басқа қауіпсіздік құралдары анықтай алмайтын кибершабуылдардың алдын алады деп санайды.