Елорда төрінде орналасқан Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталығы мекемесі қазіргі таңда қоғамда орын алып отырған карантиндік режімге байланысты өз қорында сақтаулы тұрған құнды жәдігерлердің онлайн таныстырылымын жүргізуде. Соның бірі – «Жәмиғ әл-румуз уә ғауас әл-бахрайн» атты құнды мұра. Бұл кітап 1890 жылы Петерборда басылған көрінеді.
Мекеменің ғылыми-әдістеме жөніндегі орынбасары Қайыржан Күзембаевтың айтуына қарағанда, бұл шығарма фиқһ ілімін, яғни ислам заңдары жинағын тәпсірлеген аса бағалы туынды. Авторы екі адам, нақтырақ айтқанда қос ғұламаның біріктірілген еңбегі. Біріншісі – Шамсуддин Мухаммад бин Хусамуддин әл-Хорасани әл-Кухустани атты ғалым болса, екіншісі хижраның 953-жылдары дүниеден өткен (милләди күнтізбесі бойынша 1546 жылы) Фаруддин бин Ибрахим әпәнді әл-Қазани деген адам екен.
Кітап жайлы анықтамалықта бұл туынды хижраның 941 жылы (милләди күнтізбесі бойынша 1534 жыл) зұлқиджа айының 18-ші жұлдызы сәрсенбіде жазылып біткені жайлы таспаланыпты. Бірақ арада үш ғасырдан астам уақыт өткенде, яғни хижраның 1308-жылы (1890) ережеп айында жарық көргені жайлы және баспадан шығар тұста қаңтар айында бірінші басылымына, ал тамыз айында екінші басылымына рұқсат алынғандығы туралы дерек сақталған.
Кітаптің бірінші бөлігі – «Жәмиғ әл-румуз» деп аталып, мұнда Қухустанидің ханафи мәзһабы бойынша ислам фиқһтерінің (заңдарының) тәпсірі жазылған.
Келесі бөлігі – «Ғауас әл-бахрайн» деп аталады екен. Мұнда негізінен ғалым Фахруддин әл-Қазанидің ислам ілімдеріне жасаған түсіндірмесі берілген. Бұл бөлім 93-беттен басталып 712-бетпен аяқталған. Мұнда сауда-саттық түрлері мен шарттары, өсім турасында, жалға алу-беру талаптары, кепіл, серіктестік, өсиет, ұрлық, қылмыс секілді т.б. тақырыптар қамтылған.
«Кітаптың алғашқы бетінің жоғары жағында «Кітаптың иесі Мулла Даруиш бин Махан» деген арабша жазу бар. Осыған қарағанда бұл адам туындының жарық көруіне атсалысқан және авторлық құқына иелік етуші тұлға болса керек», дейді Қайыржан Ғизатұлы.