Құбылмалы еңбек нарығы жағдайында қыздар қауымы бәсекеде білім мен кәсіби дағдылардың теңсіздігіне тап болады. Мәселен, ғылым, технология, инженерия және математика салалары (STEM) бойынша оқыған түлектер арасында әйелдердің үлесі әлемде 15%-дан аспайды. Осынау қиында қызықты салада өз мүмкіндіктерін дәлелдеп, еңбек етіп жүрген қазақ қыздары Ақмарал Әбдиева мен Мәриям Тілеухан Лондонда тұрады. Олар кәсіби және тұлғалық даму бағытында кеңес беретін Mata.it жобасының бірлескен авторы.
– Ғылым жолына қалай келдіңіздер?
Ақмарал: – Менің ғылым жолына келуіме мектептегі математика мұғалімім көп ықпал етті. Ол кісі әрі сынып жетекшіміз еді. Менің математика пәніне бейімімді байқап, олимпиада жарыстарына дайындады. Ғылымдағы жолым мектептен қалыптасты деуге болады. Кейін Лондонда математика саласында бакалавр (UCL) мен магистратураны (King’s College London) бітірдім. Қазір Лондонда киберқауіпсіздік саласында жұмыс істеймін.
Мәриям: – Менің IT саласына қызығушылығым бала кезімнен басталды. Алғаш бес жасымда үйде Wi-Fi роутерін қосқанымнан жаңа тынысым ашылғандай болды. Өзім мектепте информатикаға ерекше қызықтым. Лондонда Computer Science бағытында бакалавр (Queen Mary University London) бітірдім. Қазір Лондонда инженер-бағдарламашы (Software Engineer) болып жұмыс істеймін.
– Қыздар қауымы үшін STEM бағытын таңдаудың маңызы қандай?
Ақмарал: – Ниет, ынта, ұмтылыс кез келген кедергіні жеңетін қасиет деп айтар едім. Қыздар үшін STEM сфералары қиындық туғызады деген жалған нәрсе, сол сияқты нақты ғылымдар тек ер адамдарға арналған деу де негізсіз. Адамдар бұл мәселенің стигматизация екендігін түсіну керек. Осы орайда қыздарды нақты ғылым саласын оқуға бейімдеу, мүмкіндік туғызу өте қажет.
– Қыздарға ғылым-біліммен айналысу қандай артықшылық береді?
Мәриям: – Ғылым әуелі өзіміз үшін керек. Ғылым арқылы ең әуелі өзіңді қорғай аласың, тәуелсіз ете отырып, қаржылық тұрақтылыққа ие етеді. Ең бастысы, баға үшін емес, білім үшін оқуымыз қажет. Көп адамдар экономикалық және әлеуметтік тұрғыдан «прогрестің қозғалтқышы» ретінде тек ер адамдарды көреді. Бұл пікір қоғамның мүмкіндіктерін толық көлемде кәдеге асыра алмайды. Қоғамды жақсарту әйелдердің де қолынан келетін игілік. Білімді, өзінің не қалайтынын білетін, эмоционалды және қаржылай тәуелсіз әйелдер қаншалықты көп болса, өмір сапасын ғана жақсартып қоймай, қоғамның да дамуына атсалысар еді.
Ақмарал: – Саналы, озық қоғам қалыптастыруда қыздардың орны айрықша. Саясат, сана, экономика үштағанында жол таба алатын, кез келген қиындықты еңсере алатын буын қалыптастыруда ғылым-білімнің орны ерекше болмақ.
– Халықаралық әйелдер мейрамы Ұлыбританияда қалай атап өтіледі?
Мәриям: – Біріншіден, Ұлыбританияда бұл күн демалыс ретінде белгіленбеген. Бұл күндері қоғамдағы әйелдер мәселесіне байланысты конференциялар ұйымдастырылып, бейбіт жиындар мен шерулер өтіп жатады. Гүл мен сыйлық сыйлау әдеттен тыс практика. Қазақстанға қарағанда, мұнда әйелдер мен қыздар мерекесі өзгеше тойланады.
– Ер-азаматтар гендерлік мәселелер жайлы сауатын көтеруге неге асықпайды және ол қаншалықты маңызды?
Ақмарал: – Біз патриархаттық қоғамда өмір сүреміз, ер-азаматтар теңсіздікті сезінбейді. Бірақ патриархаттың өзінде де ерлер үшін жойқын теріс тұстары бар. Мысалға, улы маскулиндік (toxic masculinity) психологиялық қысым тудыратыны шындық. Қоғамдағы психологиялық тұрақтылық үшін және дамыған орта үшін ерлер қауымы өздерінің әлеуметтік рөлдерін де қарастыру керек.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен
Ая ӨМІРТАЙ,
«Egemen Qazaqstan»