Оңтүстік Қазақстан облысына жұмыс сапарымен келген Премьер-Министрдің бірінші орынбасары Өмірзақ Шөкеев Кедендік одақ талаптарына сәйкестендіруді қадағалау мақсатында қазақ-өзбек шекарасының жағдайымен танысты. Шекара бойын тікұшақпен аралап, шекарашылардың заманауи қондырғылармен қаншалықты жабдықталғандығын байқады. Оңтүстік шекара шебін толық бақылау мен бекіту 2010 жылдың шілдесінде аяқталады. Қосымша құрылатын 25 заставаның биыл 16-сы іске қосылады. Оңтүстіктің Өзбекстанмен шектесетін шекарасының ұзындығы 3,5 мың шақырым. Оның 800 шақырымы таулы аймақтар болғандықтан, бағана орнатып, сым тарту қиын. Сондықтан ол жерлер радиолокациялық қондырғылар арқылы бақылауға алынады.
Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің “Оңтүстік” аймақтық басқармасының бастығы Тұрғанбек Стамбеков Сарыағашта шекара өтінде отырған 30 үй мен Арнасай ауылындағы 68 отбасының жағдайын айтты. Өтемақы беріп, бері қарай көшіріп алмаса, кей ретте түсініспеушіліктер туып жатады. Өйткені, жолдың бір бөлігі өзбек шекарасына кіреді.
Өмірзақ Естайұлы Сыртқы істер министрлігі арқылы сол жолды Өзбекстаннан жалға алу мерзімін ұзарту мәселесі қарастырылып отырғанын, ол әрекеттер нәтиже бермейтін болса, Арнасайдағы 68 үйдің бері көшірілетіндігін айтты.
Қазақ-қырғыз шекарасындағы түйінді мәселелер бойынша екі жаққа да тиімді келісімдер жасалды. Келесі күні Шымкентте “Нұр Отан” ХДП облыстық филиалының ғимаратында Кеден одағының артықшылықтарын түсіндіру мәселелері бойынша кеңес өтті. Оған бизнес құрылымдары, бірлескен кәсіпорындар мен ұйымдар, жергілікті атқару органдарының өкілдері қатысты.
Кеден одағы жаңа мүмкіндіктер ашады. Алайда, келісіп шешетін, талқыға салатын жәйттер жеткілікті. Алғашқы сөзді ОҚО әкімі А.Мырзахметов алды. Кеден одағының жақсы мысалдарын деректермен келтірді. Биылғы жылдың екі айында облыстың сыртқы сауда айналымы 385 мың доллар құраған. Былтырғы кезеңнің осы уақытымен салыстырғанда 29,4 пайызға артқан. Облыс дайын өнім түрлерін көбейту, бәсекеге қабілетті болу шараларын қолға алып жатыр. Жылыжайлар көбейіп келеді. Ресейге көкөніс, жеміс-жидек тасымалдауда Оңтүстік пайдаға шығады.
Экономикалық даму және сауда министрі Жанар Айтжанова Кеден одағына байланысты ерешеліктерді жан-жақты түсіндіріп берді. Өңдеуші кәсіпорынға рынокта үлкен айдын керек болса, 168 млн. адамы бар үш мемлекет құзыретіңізде. Қазақстанның инвестициялық тартымдылық саласында жасайтын жұмысы көп. Елге келген 108 млрд. доллар шетел инвестициясының 70 пайызы шикізатқа, атап айтқанда, мұнай, көгілдір отын, тау-кен кеніштерінің еншісінде. Өңдеу саласы 10 пайыз құрайды. Ресей жыл сайын 560 мың тонна сиыр етін, 780 тонна құс етін сырттан тасымалдайды. Осындай мақсаттарға жыл сайын 5 млрд.-тай доллар жұмсайтын Ресей іргесінде отырған Қазақстан етін алуға мүдделі емес. Неге? Ветеринарлық және санитарлық талаптарымыз сәйкес келмейді. Дайын өнімді өңдейтін қондырғылар аз, технология сын көтермейді. Осы кедергілерді алсақ, Қазақстан үлкен рынокқа емін-еркін кіреді. Министр дәрі-дәрмектің 80 пайызы шетелдерден тасымалданатындығын да айтты. Бірыңғай экономикалық кеңестікте пайда табу үшін өңдеуші кәсіпорындарымызды көбейтуіміз керек. Елбасының тікелей бақылауымен жүзеге асырылып жатқан индустриялық-инновациялық бағдарлама осы мақсатқа негізделген.
Кеңесте Қаржы вице-министрі Руслан Дәленов, Ауыл шаруашылығы вице-министрі Арман Евниев, Салық комитетінің төрағасы Дәулет Ерғожин, Кедендік бақылау комитеті төрағасының орынбасары Игорь Тен сөз сөйлеп, сауалдарға тиянақты жауап берді. Кәсіпкерлер атынан “Атамекен” одағының төрағасы Азат Перуашев сөйлеп, Кеден одағының тиімді жақтарына тоқталды.
Рынок үлкен. Арман Евниев бір Мәскеудің өзі күніне 2 мың қой етін тұтынатынын айтады. Ресейге басқасын айтпағанда 700 мың тонна томат, 1 млн. тонна алма, 400 мың тонна жүзім сияқты өнімдер керек екен.
Алайда, Кеден одағын ашып, мол мүмкіндіктерді көрсетіп берген Үкімет осының бәрін үйлестіруді, тасымалдауды, сыртқы саудаға шығаратын көкөністерді жуып тазалайтын зауыттар салуды мойнына алмайды. Бұл — кәсіпкерлердің ішкі жұмысы, деді Ө.Шөкеев.
Кеңес барысында кәсіпкерлер өздерін толғантқан сауалдар бойынша толымды жауап алды.
Бақтияр ТАЙЖАН.
Оңтүстік Қазақстан облысы.