Су тасқынына әзірлік

«Қазіргі уақытта Қазақстан Рес­пуб­­ликасының аумағындағы су тасқы­ны жағдайы тұрақты. Егер қар жамыл­ғысының жай-күйі туралы айтатын болсақ, ақпанның аяғында және нау­рыз айының басында ауа райының қолай­сыздығынан қар құрсауынан қалған көріністер байқалады», деді Ю.Ильин. Бұл жағдай Ақмола, Солтүстік Қазақстан, ішінара Қостанай облыстарында, сондай-ақ Шығыс Қазақстан және Алматы облыстарының тау бөктері, таулы аудандарында тіркелді.

Министр атап өткендей, осы жылдың ақпан айында алдын ала дайындық аясында Ведомствоаралық мемлекеттік комиссия мен Үкіметтің отырыстары өткізілді, өңірлердің әкімдері мен мүдделі органдарға тиісті тапсырмалар берілді. Алдын ала жүргізілген жұмыс бүгінде елді мекендерде су басу қаупі барынша азайтылғанын айтуға мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта 212 қорғау іс-шараларын іске асыра отырып, 2023 жылға дейінгі жол картасы іске асырылуда. Су тасқыны кезеңінің басынан бері температураның күрт көтерілуіне байланысты Ақмола, Шығыс Қазақстан, Қостанай облыстары мен Нұр-Сұлтан қаласындағы 46 тұрғын үйді еріген қар суы басып қалды. Сондай-ақ Ақмола, Атырау, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарындағы әртүрлі маңызы бар автомобиль жолдары арқылы 67 су тасуы орын алды.

«Орын алған жағдайды ескере отырып, наурыз айының соңында жұмыс сапарымен барған Шығыс Қазақстан облысы аумағына Қарағанды гарнизонының әскери бөлімін көшіру туралы шешім қабылданды. Олар қазір елді мекендерде су тасқыны жағдайының алдын алу мәселелеріне байланысты жұмысты жалғастыруда. Жағдайды қалыпқа келтіргеннен кейін, бір апта ішінде әскери бөлім тұрақты орналасу орындарына көшіріледі деп ойлаймын», деді Ю.Ильин.

Биылғы 9 сәуірде Шығыс Қазақстан облысы Бородулиха ауданының Новопокровка ауылында қардың тез еруі нәтижесінде екі көше мен 37 ауланы еріген қар суы басты. Сол күні 90 тұрғын эвакуацияланды.

Осы күні Түркістан облысының Төле би ауданында Ащы су қоймасы бөге­тінің орта белдеуінде көлемі 2,5-3 метр болатын ағыс пайда болды. Осыған байланысты жалпы халық саны 14 570 адамды құрайтын Жаңа жол, Первомайск, Зағанбар және Тағайна елді мекендеріне қауіп төнді. Шұғыл тәртіпте халық құлақтандырылды, эвакуациялау пункттері дайындалды, өңір қызметтері дайын болды. Әкімдікпен бірлесіп Бадам өзеніне жиналған суды босату және қауіпсіз өткізу бойынша инженерлік жұмыстар жүргізілді. Бүгінде дер кезінде қабылданған шаралардың нәтижесінде қатерді жоюға мүмкіндік туды.

Осы жылдың 11 сәуірінде респуб­ликалық маңызы бар «Макинск – Ақсу – Торғай» автожолында еріген қар суының салдарынан көлемі 4,5-тен 2 метрге дейінгі екі су өткізу құрылғысы (тюбингтер), ені 50 метр, тереңдігі 7 метр жол төсемі шайылды. Қазіргі уақытта жол қызметтері уақытша айналма жол салуда. Оған 17 адам, 15 бірлік техника тартылды, 20 сәуір күні аяқтау жоспарлануда.

Биылғы 12-14 сәуір аралығында су дең­гейінің күрт көтерілуіне және Тім­туір өзенінің жайылуына байланысты Қостанай облысы, Қарасу ауданы Қа­рамырза ауылындағы 39 тұрғын үй мен 65 ауланы су басты. 69 адам эвакуа­ция­ланды, оның 15-і эвакуациялық пунктте, қалғандары – туыстарында.

Осы жылғы 14 сәуірде Вячеслав су қоймасының белсенді су тастауы мен Есіл өзеніндегі су деңгейінің көтерілуіне байланысты Ақмола облысы, Аршалы ауданы Жібек Жолы кентінің 12 аула аумағын су басты. Қазіргі уақытта әкімдікпен бірлесіп, су шаю орнында инертті материал төселді, үйінді білікті нығайтуға арналған қап төселді және су сору жұмыстары жалғасуда. Су тасқынына қарсы іс-шараларды өткізу үшін ТЖМ өрт-құтқару бөлімшелері мен әскери бөлімдер күштері қосымша тартылды.

Сондай-ақ 13 сәуірде Премьер-Министрдің орынбасары Роман Скляр, Ақмола облысының әкімі мен Экология, геология және табиғи ресурстар вице-министрі су тасқыны жағдайына мониторинг жүргізу мақсатында елор­даның шекара маңындағы аудандарын әуеден бақылады. Астана су қой­масының, контрреттегіштің және Преображенск су торабының жай-күйі зерттелді. «Аэровизуалды шолу Нұр-Сұлтан қаласының маңында жағдай тұрақтанғанын көрсетті. Аула аумақтарын су басқан Қоянды кентінде жұмыстар жалғасады. Қазір халық өз үйлеріне оралды. Жағдай алаңдаушылық туғызбайды», деді Төтенше жағдай министрі.

Сондай-ақ Атбасар қаласындағы ахуалға мониторинг жүргізілуде, онда қазір су шығынының дағдарысты деңгейі байқалады. Сергеев су қоймасы белсенді түрде толтырылуда және суды ағызу жұмыстары жүргізілуде. Күн сайын құтқару жұмыстарына ТЖМ бөлім­шелерінің, жергілікті атқарушы орган­дардың және басқа да мемлекеттік органдар мен ұйымдардың 800-ден астам адамы, шамамен 300 бірлік техникасы және 100-ден астам су сорғыш құралдары тартылады.

Ақмола, Шығыс Қазақстан және Қостанай облыстарының құтқару топтарын күшейту үшін Павлодар, Қарағанды және Қызылорда облыстарының өрт-құтқару бөлімшелерінің күштері мен құралдары (жалпы саны 146 адам, 31 бірлік техника және су сорғыш құралдар) тартылды. Жалпы, жергілікті атқарушы органдар және Төтенше жағдайлар министр­лігінің бөлімшелері күшімен 345 779 текше метр еріген су тартып шығарылды, 655,9 метр су өткізу арналары мен арықтар тазартылды, инертті материалы бар 5 400 қап төселді. Бүгінгі таңда Солтүстік Қазақстан (77%), Ақмола (59%) және Қостанай (41%) облыстары бар қар жамылғысы бар. Бұл өңірлерде 9 мыңнан астам адам тұратын 81 елді мекенде (барлығы 276) су басу қаупі сақталып отыр. Ақмола, Қарағанды, Қостанай, Шығыс Қазақстан және Солтүстік Қазақстан облыстарының өзендерінде мұз жүру процесі жалғасуда. Мұз кептелісін болдырмау үшін Ақмола, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарында 119 мұз жару жұмыстары жүргізілді, 18 тоннадан астам жарылғыш заттар жұмсалды. Су тасқыны кезеңінің өтуі ерекше бақылауда, елді мекендерді су басу қаупін азайту бойынша іс-шаралар жүргізілуде.

Сонымен қатар Төтенше жағдайлар министрі өрт қаупі бар маусымның басталғанын да еске салды. Өрт қаупі кезеңі басталғаннан бері 7 орман өрті және дала алқаптарының 43 жануы тіркелді (өрттің жалпы ауданы 217 гектардан асады). Орманды дала өрттері Алматы қаласында, Алматы, Атырау, Жамбыл, Қызылорда, Түркістан облыстарында орын алды. Табиғи өрттің пайда болуының негізгі себептері: сөндірілмеген темекі, алау, жанып тұрған сіріңке, атылғаннан кейін бықсыған оқ тығыны, майлы шүберек немесе шүберек, күн сәулесінен қызатын шыны шөлмек, көлік құралының сөндіргішінен шыққан ұшқын, құрғақ ескі шөпті жағу, най­зағайлар.

Ведомствода су тасқыны басталуының қандай жағымсыз салдары болжанатыны туралы журналистердің сұрақтарына жауап бере отырып, Ю.Ильин ел аумағының 10%-дан азында қар жамылғысы қалғанын, қардың көптеп еріп жатқанын айтты.

«Вячеслав су қоймасында судың тасу қаупі бар. Бұл 42-нші разъезд және Жібек Жолы кенті елді мекендерінің тұр­ғындары үшін қауіпті. Қазір «Аста­на» контрреттегішіндегі жағдай қадаға­лануда, онда 36 млн текше метр су тол­ған. Оның сыйымдылығы 400 млн текше метрден астам суды кедергісіз, қатер­сіз ұстауға мүмкіндік береді. Жағдай бақы­лауда. Атбасар қаласында судың көтерілуін ескере отырып, топырақ үйін­дісін нығайту бойынша қосымша жұмыс­тар жүргізілуде. Жергілікті жерлерде бө­лімшелер кезекшілік етеді. Жағдайдың ушығуы күтілмейді», деді Ю.Ильин.

Министрдің айтуынша, келесі аптада болжанған ауа температурасының күрт төмендеуі қауіп пен су айдындарына су ағынын азайтуға мүмкіндік береді.