Ән еркесін еске алды

Біраз жылдар Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясының белді солисі болған  Қазақстанның халық әртісі Манарбек Ержановтың ерекше домбыра тарту техникасы өскелең ұрпаққа үнемі үлгі болды. Ән еркесі М.Ержанов ұлттық өнердегі Арқа ән дәстүрінде өз мектебін қалыптастырып, Жетісу әндерін нақышына келтіре орын­даған. Оның «Жетісу», «Шалқар көл», «Аққу», «Өрнек», «Аққыз», «Балалық шақ», «Би» атты күйлері халық арасына кең тараған. Оның шығарған күйлеріне назар аударып, алғаш кәсіби бағасын берген академик Ахмет Жұбанов болатын. Ән мәдениетіндегі орны өзгеше топжарған талантты ерте таныған А.Жұ­ба­нов: «Манарбек Ержановтың күйлері – бірінен бірі асып жатқан қазына. Оркестрге, операларға, балеттерге, «мені түсір» деп сұранып тұрған, үлкен сахнаға шығуды аңсап тұрған шығармалар» деп әншінің қанат қағып самғауына қолдауын білдірген.

М.Ержанов 1953 жылдан өмірінің соңына дейін Қазақ мемлекеттік филар­мониясында жеке дауыстағы әнші болып, халықтың ән өнерінде кең орын алатын терме, жыр, жел­дірмелерді, кең тынысты әндерді, атап айтсақ,  «Ардақ», «Смет», Топайкөк», «Аға­шаяқ», «Жанбота», «Балқадиша», «Ақ­қайың», «Толыбай», «Қорлан», «Ақсиса» әнде­рін шабыттана шырқаған.

Біржан сал, Ақан сері, Жарылғап­бер­ді, Естай мен Шашубай сынды біртума да­рын­­­ды тұлғалардың әншілік-сазгерлік мек­те­бінің ізбасары болған М.Ержановтың шығармашылық шабытынан туған мол ән мұрасы халықтың құнды қазынасына айналды. Дәстүрлі ән өнерінің көшін жалғап жүрген күміс көмей, жезтаңдай әншілердің қай-қайсысы да асқақ әншіге ілтипат танытпай өткен емес. Оның рухани игілікке айналған 150-ден аса әні мен күйі халық арасында кеңінен таралып, өз орындаушысын тапты. Лекция-концерт пішінінде өткен «Ән сұңқар» кешінде де мың қырлы Манарбектің кең диапазонды әндері әуелеп, авторлық шығармалары шеберлікпен орындалды.

Кешті жүргізген Манарбектің ізін жал­ғас­тырушы, Қазақстанның еңбек сіңір­ген мәдениет қайраткері Дүйсенбек Өмірә­лиев М.Ержанов әндерінің шығу тари­хы, ерекшелігі туралы баяндап, қызық­ты әңгіменің тиегін ағытты. Мәден­иет қайратке­рі Ержан Әлімбетов «Бала­лық шақ», «Жең­ген солдат» күйін орындап, «Аққулар», Гүлім Алшынова Қалқаның әні «Қалқаны», республикалық байқаулардың лауреаты Амангелді Күзеубай «Паравоз», Мадина Шәріпова «Бақыт жыры», Қазақстанның Мәдениет саласының үздігі Тілеулес Құрманғалиев «Аман­гелді туралы әнді», Халықаралық байқаулардың лауреаттары Мақпал Қазыбекқызы «Сайра, бұлбұл», Есбол Шаңбай «Сметті», Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткерлері Еркін Шүкіман Естайдың «Қорланын», Рамазан Стамғазиев Жарылғапбердінің «Ардағын» әуелетіп, таудың мөлдір тұнбасындай саф өнердің жауһарымен тыңдаушы қауымның жанын тербеді. Манарбек Ержановтың 120 жылдық мерейтойына арналған лекция-концерт мәресіне жеткенде, дәстүрлі өнердің туын желбіретіп жүрген майталман әншілерге халықтың қошеметі аса жоғары болды.

Әрі әнші, әрі композитор, күйші, актер, әрі опера сахнасының саңлағы Ма­нар­бек Ержанов өз өміріндегі жетіс­тіктердің биік шыңынан көрінген бірегей тұлға. Сахна серкесінің шыққан шыңы уақытпен бірге биіктеп, жарқырай түсері де сөзсіз.

АЛМАТЫ