Ел Президентке сенім артады

Саяси реформалардың ма­ңызы жоғары. Мәселен, Мем­лекет басшысы бір сөзінде ел байлығының жартысына жуы­ғы 162 адамның иелігінде екенін айтты. Ал олардың қара­мағында ықпалды ондаған, жүздеген компания мен банк бар және бұлар экономикалық тұрғыдан ғана емес, саяси тұр­ғыдан да үлкен күшке ие. Белгілі бір деңгейде Үкіметке де ықпалын жүргізе алатыны белгілі. Парламентте солардың мүддесін қорғайтын адамдар бар. Сондықтан қазір­гі Үкіметтің Президент ата­ған ықпалды топтың эко­но­микалық, қаржылық мүдде­сі­не қарсы жұмыс істеуі қиын­дау. Олигополиялық, монопо­лиялық жағдайымен күресуге пәрмені жетпейді.

Біріншіден, Үкіметтің саяси ерік-жігері төмен. Оларды халық сайлаған жоқ. Екіншіден, қазіргі Үкіметтің 70-80 пайызы бұрынғы жүйеде жүрген адамдар. Ал ескі адамдармен Жаңа Қазақстан құра алмаймыз.

Qazaqstan ұлттық арнасына берген сұхбатында Президент осы мәселеге тоқталды. Кадр тапшы деген ой айтты. Бұрын­ғы кадрларды бірден алып тастауға тағы болмайтынын жеткізді. Шындығында солай. Дегенмен олардың ішінде де мемлекетшіл, халықшыл қыз­меткерлер бар. Соларға мүм­кіндік берілуі керек.

Меніңше, бір-бірімен тең әрі бір-бірін қадағалап отыратын саяси басқару жүйесі құрылуы керек. Ол үшін Сай­лау туралы заңды қайта қарау керек. Сайлау әділ өтуі керек. Бұған дейінгі саяси шара­ның қалай өтіп келгені барша­ға мәлім. Халықтың сайлау жү­йе­сіне деген сенімін көтеру ма­ңыз­ды. Халық өз өкілдерін Мәжі­лістен бастап облыстық, аудан­дық мәслихатқа дейін сай­лау құқығына ие болуы қажет.

Бұдан соң партияларды тіркеуді жеңілдету керек. Кейбір шектеулер ақылға сыймайды. Меніңше, партиялардан қорқудың қажеті шамалы. Қазір қоғамда төрт-бес топтың партия құруға тал­пынып жүргенін байқап отыр­мыз. Соларға мүмкіндік берілуі керек. Қолдан жасалған оппо­зициялық партия­лардан гөрі, жаңадан құрылған кіші­гірім партиялардың ықпа­лы мықты болмақ. Оларға Пар­ламенттен мандат тиюі керек.

Бұдан қорқудың қажеті жоқ, негізгі билік бәрібір Nur Otan-ның қолында болады. Халықтың біршама бөлігі онсыз да Қасым-Жомарт Тоқаевты қолдайды. Өйткені ел қазіргі Пре­зидентке зор сенім артып отыр. Тұрақтылықты қалай­тындардың барлығы дерлік Nur Otan-ға дауыс береді. Сон­дық­тан өзге партиялар билік пар­тиясын ығыстырып тастайды дегеннен үрейленудің қажеті жоқ.

Сондай-ақ Парламент палаталары жөнінде де ойлану керек. Себебі елдегі халықтың саны аз.

Сот жүйесіне де реформа керек. Өңірлердегі судьяларды жергілікті мәслихат депутаттары, Жоғарғы сот судьяларын Мәжіліс сайлауға тиіс. Қазір­гі жағдай байқатқандай, олар­ды тағайындау оңды қадам емес. Судьялар да Парламент­тің, мәслихаттың алдында есеп беруі керек.

Міне, осындай іргелі сая­си реформалар жүзеге асы­рыл­­ғанда ғана экономи­калық ре­фор­малар оң нәтиже береді.

Талғат ДЕМЕСІНОВ,

экономист