Орындалмаған заң биліктің беделін түсірмей ме?

Бұрынғы құрамның наурыз айында өкілеттік мерзімі аяқталғандықтан жаңа құрамдағы Қоғамдық кеңесті қалыптастыру мақсатында облыстық мәслихат арнайы жұмыс тобын құрып, бұл топ өз құзыреттілігі аясында іске кіріседі. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің Қоғамдық кеңестердің құрамын қалыптастыру жөніндегі, сондай-ақ жергілікті деңгейдегі сандық құрам жөніндегі ұсынымдарында «Жергілікті деңгейдегі Қоғамдық кеңестер мүшелерінің саны тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктегі халықтың жалпы санына байланысты анықталады» делін­ген. Осыған сәйкес халық саны 600 мыңға жетсе, облыстық Қоғамдық кеңес мүшелерінің саны 30 болады. Ал одан асқан жағдайда мүше саны біреу­ге артады. 700 мыңнан астам тұр­ғыны бар Маңғыстау облысында аталған кеңес мүшелері­нің саны тиісінше 31 адам болуға тиіс. Жұмыс тобы 3 күн бойы әлеу­мет­тік желілерде тікелей эфир арқылы облыстық Қоғамдық кеңес құрамына үміткерлерді іріктеді. Нәтижесінде, Қоғамдық кеңестің жаңа құрамына қоғам белсенділері, үкіметтік емес қоғамдық ұйымдардың өкілдері мен өңірге танымал азаматтар таңдап алынады. Жұмыс тобы өз кезегінде Қоғамдық кеңестер туралы заңнамаға сәйкес жаңа құрамды бекіту үшін облыстық мәслихатқа жүгінеді. Дәл осы жерде дау бұрқ ете қалады.

«2022 жылы 29 наурызда VII сайланған Маңғыстау об­лыстық мәслихатының кезек­ті ІХ сессиясының күн тәрті­біне енгізілген, Маңғыстау облыс­тық Қоғамдық кеңесінің жаңа құрамын бекіту туралы мәсе­лесі сессия төрағасы, об­лыс­тық мәслихаттың хатшысы Нұри Тумышевтың ұсы­ны­сы­мен еш негізсіз 15 күнге кейінге қал­дырылған. 12 сәуірде Маң­ғыстау облыстық мәсли­хатының кезек­тен тыс сессиясында Қоғамдық кеңесті қалыптастыру жөніндегі жұмыс тобы ұсынған Қоғамдық ке­ңес­тің жаңа құрамы Маңғыстау об­лыс­тық мәслихатының «Бекітіл­­месін» деген ешқандай негіз­­сіз, талқылаусыз шешім шыға­­ру­ына байланысты бекітіл­мей қал­ды» деп түсіндіреді Қоғам­дық кеңестің жаңа құрамы өз жаз­ба­ларында.

– Алайда жұмыс тобының түпкілікті қабылдаған шешімін мәслихат тарапынан бекітпей тастау, бекітпеген жағдайда жұмыс тобын қайта құру туралы өкілеттігі «Қоғамдық кеңестер туралы» заңда да, «Қазақстан Рес­публикасындағы жергілік­ті мем­лекеттік басқару немесе өзін-өзі басқару туралы» заңда да қа­рас­тырылмаған. Осы ретте Маңғыстау облыстық мәслихаты тарапынан «Қоғамдық кеңестер туралы» заңының 8-бабының 1-тармағы, 9-бабының 1, 3, 6, 7, 8, 9-тармақтары мен Ақпарат және қоғамдық даму министрінің 2021 жылдың 2 ақпанында №69 бұйрығымен бекітілген Қоғамдық кеңес туралы үлгілік ереженің 19, 22, 24, 25, 32, 34-тармақтары өрескел бұзылған. Бұдан бөлек «Құқықтық актілер туралы» заң­ның 10-бабының 3-тармағына сәйкес төменгі деңгейдегi нор­мативтiк құқықтық актiлердiң әрқайсысы жоғары деңгейдегi нормативтiк құқықтық актiлерге қайшы келмеуге тиiс делінген. Осы орайда Маңғыстау облыс­тық мәслихатының 2022 жылдың 12 сәуіріндегі № 09/122 санды шешімі саты бойынша жоғары тұрған – Президент қол қойған «Қоғамдық кеңестер туралы» заңға да, министр бекіткен Қо­ғам­дық кеңес туралы үлгілік ере­жеге де қайшы келеді, – дейді жаңадан іріктелген Қоғамдық кеңес мүшесі Ж.Назарғали.

Кеңестің жаңа құрамы Маң­ғыстау облыстық мәслихаты бас­­шы­лығынан қоғамдық кеңес­тің қалыптастырылған құрамын бекітпеудің негіздемесі мен себеп-салдары туралы толыққанды ақпарат беруін сұраған. Сонымен қатар қоғамдық кеңестер туралы заңнама талаптарының бұзылу жағдайларын жою бойынша тиісті шаралар қабылдауды және қабылданған шаралар туралы уәкілетті органды хабардар етуді сұрайды. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевқа және Ақпарат және қоғамдық даму министрлігіне хат жазып, құзырлы орындарға жүгінеді.

Маңғыстау облыстық мәсли­хатының хатшысы Н.Тумышевқа біз де хабарласқан едік. Алайда ол қат-қабат жұмыстардан қолы ти­мей­тіндігін, бірақ арнайы бас­пасөз хабарламасын жі­бере­тінін айтып құтылды. Құ­тыл­ды дейтінім – сонан қайтып мәс­­лихат хатшысын қолға түсі­ру, телефонмен жауап алу мүм­кін бол­мады. Ал Маңғыстау об­лы­сы­ның Қоғамдық кеңесінің құра­мы туралы өткен брифингте «Қоғамдық кеңестер туралы» заңның 9-бабының 2-тармағына сәйкес облыстық мәслихат 2021 жылдың 21 желтоқсан күні ресми сайтында Қоғамдық кеңесті қа­лыптастыру жөніндегі жұмыс тобы­ның мүшелігіне конкурс жа­рияланғандығы, алайда белгі­­ленген уақытта конкурсқа үміт­кер­лерден құжаттар келіп түс­пеуіне байланысты биыл 18 қаң­тарда жұмыс тобына қайта кон­курс берілгендігі айтылған. Осын­­дай жұмыстар нәтижесінде 2022 жылы 11 ақпанда құрамы 9 адам­нан тұратын жұмыс тобы құрылады.

«Бұл жерде ешқандай заң бұзушылық болған жоқ, барлығы заң аясында жүзеге асырылды. Жұмысшы тобы Қоғам­дық кеңестің жаңа құрамын мәс­ли­хатқа ұсынған сәтте іріктелген жаңа құрамға қатысты депутаттар тарапынан түрлі ұсыныстар айтылып, облыстық мәслихат­тың әлеуметтік мәселелер және заң­дылық пен құқықтық тәртіп мәсе­лелері жөніндегі тұрақты ко­мис­сиясына жұмыс тобына Қо­ғам­дық кеңес құрамына 4 кан­дидатты қосу мүмкіндігін сұра­дық», деген Н.Тумышевтың жазбасынан ұққанымыз жаңа құрам­ды қабылдауға жұмыс тобы қа­лып­тастырған құрамдағы бір үміт­кердің аудандық Қоғамдық кеңес мүшесі болып бекітілгендігі кедер­гі болған. Яғни бір адам­ның екі кеңеске мүше болуынан облыстық мәслихаттың кезек­ті 9-сессиясының үзілістен кейін­гі отырысында Қоғамдық кеңес­тің құрамы бекітілмеген. Ал Қоғамдық кеңестің жаңа құра­мы облыстық мәслихаттың бұл ше­шімімен келіспей, екі тараптың тартысы үлкен дауға ұласты.

Әлеуметтік желілерде мәсли­хаттың жұмысы негізсіз, яғни «бүйректен сирақ шығару» деп бағаланып, «үлкен дауға жол берген, өңір беделіне кір келтірген мәслихат таратылсын, депутаттары қайтарылсын» деген талаптар қойылды. Сондай-ақ бұл сыннан Қоғамдық кеңес те қалыс қалған жоқ, «осылар бір нәрсе өзгерте ме өзі?» деген күдікті ойлар да айтылды.

Дау-дамай мен түрлі уәж-пікірлерді тәптіштеп түгендеп отыр­маймыз, бірақ бір адамның аудандық және облыстық Қо­ғам­­дық кеңеске мүше болуы ше­шімді бекітпеуге негіз бола ала ма? Ол адамға ертерек ескертілсе оның біреуін таңдауға мүм­кін­дігі де, еркі де жететін еді. Бұл жерде қате арнайы талаптар бо­йын­ша үміткерлер құжатын екі шұқып, бір қарап қа­был­дамаған Маңғыстау облыс­тық мәслихатының аппаратында болып шығады. Оның үсті­не бұ­рынғы кеңес жұмысын тоқ­тата­тын мерзім таяғанда, яғни екі ай бұрын жаңа құрамды жасақ­тауды ұйымдастыру жұмыс­тары жүргізілуі керек болса, об­лыстық мәслихат бұл ж­ағынан да кешікті. Енді Маң­ғыс­тау об­лыстық мәслихаты Ақпа­рат және қоғамдық даму ми­нистр­­лігінің хатына сәйкес Қо­ғам­дық кеңесті құруға байла­нысты бар­лық жұмыстардың тоқ­таған­дығын хабарлады. Мәселе шешілген жоқ, тоқтады. Неге? Қате кімнен кетіп отыр? Заң орындалуы керек, ал аталған министр­ліктің заңды тоқтатып қоюға құзы­реттілігі бар ма? Онсыз да еңбек тәртібі, жалақы, жұ­мыс­сыздыққа қатысты дау­дан көз ашпай келе жатқан Маң­ғыс­тауда арнайы заңмен реттелетін мәселенің өзінен дау туындап отыр. Бұл заңның әл­сіздігі ме, әлде орындаушы құзыр­лы орын­ның қателігі ме? Бұл сұ­раққа ал­дағы уақытта жауап алармыз. Ал әзірге маңғыстаулық шенеу­ніктер осы әрекеттерімен мем­лекеттің, заңның – жалпы билік­тің беделі мен іскерлігін халық алдында әшкерелеуге жол бергендігін сезіне ме екен?