Картоп тұқымы жеткілікті ме?

Тұрғындары басым бөлігінің қа­ла­­ларда шоғырлануына байланыс­ты Қарағанды аймағында ауыл­шаруа­шылық өнімдері түр-түрін көбей­тудің көкейкестілігі қашанда күн тәртібінен түскен емес, кейінгі кезде тіпті үстеме­леп кеткендей. Со­ның жағымды нышандары барынша бай­қалып отыр деу­ге болады. Басты ырыс астықпен бір­ге зығыр, бұршақ, тары, күнбағыс сияқ­ты дақылдар ал­қабының көлемі одан сайын артып келеді. Әсіресе, кар­топ өсіруді ұлғайтуға айтарлықтай бет­бұрыс бар. Бұл ретте бұрыннан да дағ­дылы өнім болуы, күтіп-баптап, жи­нау­да тәжірибе жеткіліктілігі, оны же­тіл­діріп қолдану облыстың өзін-өзі то­лық қамтамасыз етіп қана қоймай сырт жерлерге де жөнелтуге мүмкіндік туғызып жүр. Былтыр 286 мың тоннасы қоймаға сақтауға салынса, биыл да осынша мөлшерден кем түспеу екінші нан өндірушілердің алдындағы мақсат. Яғни, міндет үлкеймесе кеміген жоқ. Ресми дерек бойынша 9 мың тоннаға жуық тұқым бұған кепіл болуға тиіс. Алайда, бүйірден киліккен бір кедергі көпшілікті мазасыздандыруда. Қиыны сол, картоп тұқымына зәру­­лік ертең отырғызу науқаны бас­тал­ғанда қатты білінуі мүмкін. Өкініш­ке қарай, елімізде оны бұрынғы­сын­­ша шетелден әкелуге шектеу са­лын­ғаны мәлім. Осы төңіректегі әң­гі­менің күрделенуі содан шығады. Маман­дар­дың айтуынша, ол тұқымның отандық өндірісін қолдауға қатысты шара бол­ғанымен қордағы бары егжей-тег­жейлі есептеліп, жеткілікті не жет­кі­ліксіздігі ескерілмеуі салдары кар­топ отырғызушылар бәрінің қолы жет­пеуіне ұрындырғалы тұрған сы­ңай­­лы. Олай тарт, былай тарт, өз тұ­қы­­мымыздың тапшылық етуі көк­тем­гі егіске әзірленушілерді алаң­дат­қан жай екені шындық. Мұны да былай қойғанда, жағдайды картоптың біз­дегі тұқымын алыс-жақыннан ба­рым­талаушылар шықпай қалмауы әр түйірін алтындай қалатып жатса тағы таңданыс жоқ. Аймақта картоп өсірумен негізі­нен Абай, Бұқар жырау аудандары шұғылданады. Көксудағы, Есен­кел­ді­де­гі, Жаңатұрмыстағы, Ростов­ка­дағы ша­руа­шылықтар осы саланың ірілері са­на­лады. Ал тұқымын сұрып­тау, да­йын­даумен айналасатыны біреу-екеу­ден аспайды. Облыс түгілі, аудан сұ­ра­нысын қамтамасыз етуге шамасы шама­лы олардың қатарын толықтыруға құлықтылар аз. Бағаның онсыз да шарықтауы шағында шығаннан болса да қажетті тұқым сатып алуға тосқауыл қою жергілікті түрі құнын қымбаттатып жіберді. Бұған дейін ұсағының өзін әр килосына 30-40 теңгеге саудаласушылар енді 60-70 теңгеге қол жеткізуге зар. Мұндай қымбатқа түскен тұқым өнімін өндірушілер әлбетте, шығын орнын толтырғысы келетіні анық. Сондықтан күзде килосы 100 теңгеден асып жығылса оған да қайран шамалы. Жалпы алғанда, осындай тығы­рық­тың күндердің күнінде алдан шығатындығы картоп өндірушілерге мәлімсіз емес еді. Тұқымды алыстан арқалап жеткізуге үйірлік ақыры соған тіреді. Жиын-терім аяқталған бетте түгін қалдырмай сатып, пайда табу амалынан аспау мінеки, бүгінде жан-жақтан тұқым іздеуге сабылтып жатыр. Әрине, бәрінде олай емес. Картоптық 570 гектар алқаптың 30 пайызын тұқымдық танапқа арнаған, қазір арқасы кең Киров атындағы өндірістік кооператив, «Астро-Агро» ЖШС сияқтылар әзірге некен-саяқ. Сондай болмаса да ұқсап бағуға мүмкіндік баршылық. «ҚазАгро» ұлттық басқару холдингі арқылы «Агробизнес-2020» бағдарламасы бойынша жеңілдетілген несие алып, өте-мөте керекті іс ретін келтіруге болады. Бірақ ертеңгіге қалдыра берілсе не дерсіз. Ал тұқым қоры қаланбайынша алыс-жақынға қол созу бітпек емес. Айқын НЕСІПБАЙ, «Егемен Қазақстан». Қарағанды облысы.