Стартаптар технологиялық серпіліске жол ашады

Алматыда AlmaU университетінде «Bolashaq Business Forum VI:Startup Nation» форумы өтіп, бизнес өкілдері – Forbes тізіміндегі табысты бизнесмендер, «Болашақ» бағдарламасының түлектері Қазақстан жағдайында стартаптарды дамыту мәселесін қозғады.

Bolashaq қауымдастығының кеңес төрағасы Алмас Құдайберген өңірлер­де жүзеге асып жатқан жобалар туралы ай­тып өтті. А.Құдайбергеннің айуынша, бү­гін­де 4 мыңнан астам болашақтықтар­дың 10 пайызы бизнес саласында та­быс­ты еңбек етуде. Қалыптасқан үрдісті жалғастыру мақсатында қауымдастық мектеп оқушылары үшін мамандық таңдауға кеңес беріп, республиканың 7 мыңнан астам мектебінде, колледждер мен жоғары оқу орындарында Bolashaq қауымдастығының клубтарын жүргізіп, Qoldau mentoring, Startap Bolashaq бизнес идеялар байқауын тұрақты өткізіп келеді. Бұл жобалар әсіресе, аймақтағы оқу орындары үшін қажетті алаң болып саналады. Сонымен бірге түлектерге мамандық таңдауға көмектесуде әр мамандықтың ерекшелігі, оқу орнын таңдау басымдықтарын түсіндіру де маңызды.

«Біз неге Израиль сияқты болмаймыз?» панельдік сессияның модераторы Zertteu Group негізін қалаған Арман Идирисов ел экономикасын дамытудағы бірқатар тетіктерге тоқталды. Шағын бизнестегі менеджмент тәжірибесімен бөлісе отырып, жаңа ғылыми жобалар, кәсіпкерлік мәдениетін қалыптастыру мен тұрақты даму стратегиясына қатысты пікірімен бөлісті. Сонымен бірге мемлекет, ғылым мен білім саласындағы коммуникация, даму институттары, инкубаторлар, салық жүйесі, қоғамдағы өзара байланыс, сенім білдіру факторларының маңызын атап өтті.

Centras Group акционері Елдар Әбід­разақов жаңа мүмкіндіктерді жасау үшін біріншіден, макрофактордан бұрын микрофакторларды анықтау қажет екенін атап өтті. Қоғамда тұтынушы сұранысы бірінші орында. Ал олардың сұранысы күн сайын өзгеріп отырады. Сондықтан ел ішіндегі шағын компаниялар тұтынушы сұранысын қамтамасыз етуге жұмыс істеуі қажет. «Тұтынушы – тапсырыс беруші. Біріншіден, ішкі нарықтағы тұ­ты­нушыны қанағаттандырмай, сырт­қы нарықтың талаптарына жауап беру мүм­кін емес. Яғни отандық компания­лар өміршеңдігін дәлелдеуі тиіс. «Біз трансформацияны қажет ететін елміз. Бұл ретте орта немесе шағын бизнес, тіпті ірі бизнес те жетекші рөл атқара­ды. Бұл үдерісте шешуші рөлді қан­дай басым­дықтарды белгілеу қажеттігі мем­лекет еншісінде. Мемлекет өзінің стра­тегиялық басымдықтарын нақ­ты анықтауы қажет. Яғни мемлекеттің және жеке кәсіпкерлердің ресурстарын анықтау. Бұл ара қатынасты табу – кез келген мемлекеттің маңызды міндеті. Бүгінде мемлекет бәрін бірден жүзеге асырғысы келеді. Құзыреттілік, ресурс­тар, таланттар мүддесіне, жеке бизнестің жылдам дамып, барынша тиімділікке қол жеткізуіне басты назар аудару керек. Осы орайда тек үстірт себеп-салдармен күресіп келеміз», дейді спикер. Бұл ретте стартап бастамалар үшін тәуекел керек», деп атап өткен спикер ішкі нарықта өзгеріс болса, стартапшылар да өзгеріске дайын болуы керегін, болашаққа рацио­налды қарап, таяу жылдардағы табыс мүмкіндіктерін саралауы маңызды екенін жеткізді.

Форум барысында «Болашақ» бағдар­ламасы бойынша Kings College London, University of London, IE Business School түлегі Ұлттық экономика министрлігінің вице-министрі Абзал Әбдікәрімов коммерциялық ұйымдардан басталған еңбек жолы туралы айтып өтіп, мамандық таңдау үшін бизнес өкілдерімен кездесуге қолайлы жағдай жасап отырған университет басшылығына ризашылығын білдірді. Осы орайда мемлекет тарапынан шағын бизнесті қолдауға байланысты мүмкіндіктерді тілге тиек етті. Бүгінде еліміздегі бизнестің 90 пайыздан астамын шағын бизнес құрайды. Орта бизнесті дамыту жағдайына қатысты мәселелерді қозғап, экономиканы, қоғамды дамытуда мемлекетке қарап отырмай, жекелеген азаматтық бастамаларды жетілдірудің маңызды екенін атап өтті.

Халықаралық құрылыс, логистика саласындағы табысты бизнесімен бөліскен Kusto Group компаниясының бірлескен иесі Қанат Көпбаев қазіргі кездегі әлемдегі ахуалды ескергенде, Қазақстанның логистикалық мүмкін­діктері зор екенін айтады. Халықаралық бизнесте 20 жылдан астам тәжірибесі бар Қ.Көпбаев Израиль елінде стартаптарға мемлекеттен тиісті дәрежеде көңіл бөлініп отырғанын жеткізді. Спикердің айтуынша, Израиль әлемге қақтығыстардың ортасында дамып отырған ел ретінде белгілі. Бұл елде алғашқы стартаптар қор­ғаныс саласы, әскери жобалардан бас­талған. Кейіннен азаматтық сектор­дағы инновацияларға көңіл бөлініп, үлкен серпіліске жол ашылды. Осы орай­да Хайфа қаласы мэриясының стар­тап жобаларға қолдау барысына тоқта­лып, тегін алаңдар, технологиялық мүмкін­діктердің бар екенін айтып өтті. Мэрия жобалардың 10 пайыз акциясына ие. Израиль елінде күнкөріс айналасында ұйымдасқан осындай жобалар тиімділігін көрсетуде. Халқының өте ерекше екенін атап өткен ол Жаңа Қазақстанды құрғысы келетін біздің халықтың да мүмкіндігі зор екенін жеткізді. Даму жағынан біршама артта қалған Қазақстан көптеген жыл бойы экономистер мен заңгерлерді да­йын­дауға мән беріп келді. Ендігі кезекте мем­лекеттік құрылымдар мен бизнес ара­сындағы синергияға мән беру қажет. Кәсіби мамандар мәселесі шешілуі тиіс. Ал стартаптарды несие және ауқымды капитал салып дамыту мүмкін емес. Бұл – тәуекелді сала. Қ.Көпбаевтың айтуынша, елімізде қай салада болсын жақсы істерге үндеген ұрандар жеткілікті. Бірақ сол ұрандарды тәжірибеге асыру жағы жеткіліксіз.

Еуразиялық бизнес және кәсіпкерлік мектебінің директоры, ЕҚДБ кәсіпкер әйелдерге арналған менторинг бағдар­лама­сының жетекшісі Эльнура Қасымова әйелдер кәсіпкерлігі негізінде жүзеге асқан жобаларға тоқталып, иннова­ция мәдениетін дамытуда Грузия тәжіри­бесінің ерекшеліктерін негізге алды. Бұл елдегі кітапханалар жүйесі, технопарктер инфрақұрылымы, маркетинг­тік акциялар үшін кафелерде тегін алаңдар ұсыну әдістері стартап жобаларға тиім­ді. Ал Кремний алқабындағы жемісті ­жобалар адами құндылықтарға көңіл бөлудің нәтижесі.

Форум барысында спикерлер іскерлік, адамгершілік, турашылдық, еңбекқорлық, тағы да өзге құндылықтардың қоғам үшін аса қажет екенін назарға алды. AlmaU ректоры Гүлнара Күреңкеева адамзат үшін құнды болып табылатын бұл қағи­да­ларды күнделікті өмірдің ажырамас бөлшегі ретінде студенттерінің бойына сіңіру, стартап жобаларды әзірлеп, олардың өндіріске енуіне мүмкіндік жасау университеттің басым бағыты екенін атап өтті. Осы орайда Еркін Тәтішев гранты аясында стартап жобалардың жүзеге асып жатқанын жеткізді.

Alawwal Partners басқарушы серік­тесі Қаныш Тілеушин қоғамның инклю­зивтілігіне назар аудару керектігін алға тартты. Осы орайда бизнес комму­ни­ка­цияға назар аудару қажет екенін атап өткен спикер Қазақстанның қа­зір­гі жағдайында табысқа жетіп, ел эконо­микасының дамуына үлес қосып жүр­ген бизнес өкілдерінің елде қалуына қолайлы жағдайларды қарастыру қажет деген ұсынысымен бөлісті. Жасына қарамай, жаңа бизнес өкілдерінің дамуына ықпал ету керек. Болашағы бар стартаптарға қаржы салуға дайын екенін айтқан спикер «Іс жүзінде идеялар көп, бірақ оны қолдану маңызды. Ол әлеуетті тұтынушыны тартып тұруы тиіс. Өнім жақсы пысықталса, активтер неғұрлым көп болса, жақсы серіктес табу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады. Командада жұмыс істеуді үйрену – барлық жерде құпталатын негізгі дағды», деді спикер.

Бизнес өкілдері форумда Қазақстан­ға тән экожүйені қалыптастырудың негі­зі бар деген тоқтамға келді. Оның марке­тингтік, технологиялық, ресурстық кем­­­ші­ліктерін алға тартып, жергілікті на­рық­­­тық өлшеммен қарағанда бизнесті же­ңіл­дету, қаржы, медицина, көлік және логис­тика саласында стартаптардың мүм­кіндігінің зор екеніне тоқталды. Еліміз­де талантты, талапты жастар өте көп. Көптеген ІТ саласының өкілдері жұ­мыс таба алмай, шетелге кетіп жатқаны белгілі. Жоғары технологиялар саласында көшбасшы болуға мүмкіндігі бар Қазақстанда осы жағдайларды ес­кере отырып, стартап экожүйесін қалып­тастыру уақыт күттірмейді.

АЛМАТЫ