Орталық Азия мемлекеттері басшыларының консультативтік кездесуінің рөлі зор болды. Бұл – аймақтағы ынтымақтастықты дамыту бағытындағы тағы бір үлкен қадам. Ең алдымен, көпжақты біріккен платформамен шығу туралы бастама өте маңызды деп ойлаймын. Себебі көпвекторлық саясатты бір аумақ ретінде жүргізу оңайырақ болатыны сөзсіз.
Орталық Азия елдерін алаңдататын мәселелер де бірдей. Белгілі бір халықаралық мәселеде, ең алдымен, аймақтық ұстанымды қалыптастырып алып шешім қабылдау – Орталық Азия елдерінің көп векторлық саясатын нығайтады.
Саммитте бұдан басқа да маңызды шешімдер қабылданғаны белгілі. Соның бірі – Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түрікменстан достық, көршілік және ынтымақтастық туралы келісімшартқа қол қою мәселесі талқыланып, оған қатысты процедуралар басталып кетті. Сонымен қатар 2022-2024 жылдарға аумақтық ынтымақтастықты дамытудың жол картасы және Орталық Азияға арналған «Жасыл күн тәртібі» аймақтық бағдарламасы мақұлданды. Бұл да көпжақты ынтымақтастық тұрғысынан өте пайдалы. Ерекше айта кетерлігі, Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Өзбекстан және Қырғызстан басшыларымен өткізген кездесуі де маңызды. Әсіресе жақында ғана Өзбекстанда орын алған Қарақалпақстан оқиғасына қатысты қазақ-өзбек қарым-қатынасы туралы сарапшылардың түрлі пікірлері шықты. Дегенмен біз бұл сыннан табысты түрде аттап өткенімізді айтуға болады.
Сонымен қатар Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Шолпан-Атадағы Мұхтар Әуезовтің музей-үйіне баруының, кітабына қол қоюының символдық мәні бар. Қазақ пен қырғыз ұлтының сан ғасырлық достық пен бауырлығын дәлелдейтін соны қадам деп баға бере аламын.
Осылайша, қазір халықаралық аренадағы шиеленіскен жағдайда Орталық Азия елдерінің арасындағы ынтымақтастықтың нығаюы – өте жақсы үдеріс. Бұл бағытта белгілі табысқа қол жеткіздік. Тағы да бір астын сызып айтатын жағдай, қазіргі ақпараттық соғыстың өршіп тұрған шағында Қазақстан Президентінің Орталық Азия елдеріне ортақ телеарна немесе хабар тарататын ортақ интернет сайт ашу, яғни ортақ ақпараттық өрісті қалыптастыру жөніндегі бастамасы да өте маңызды.
Болашақта Орталық Азия басшыларының кездесулеріне аумақтан тыс мемлекет өкілдерін қатыстыру ісі де қарастырылды. Мысалы, Ресей мен Қытай ерекше атап өтілді. Мұның өз маңыздылығы бар Орталық Азия елдеріне ортақ субъектілік керек. Бірақ бұл әуелі сыртқы елдермен әрекеттесу үшін керек. Сондықтан бұл істе ешқандай қайшылық жоқ. Келешекте Орталық Азиямен көршілес елдерден басқа стратегиялық маңызы бар Жапония, Түркия, Үндістан, АҚШ секілді мемлекеттердің басшылары қатысса, өзіндік пайдасы мен ішкі логикасы бар деп ойлаймын.
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Орталық Азия елдерінің ғылым және білім саласындағы интеграциясы жөнінде маңызды бастамалар ұсынды. Оның бірі Орталық Азияда ортақ жоғары білім кеңістігін қалыптастыру туралы декларацияға сүйене отырып Қазақстандағы алдыңғы қатарлы білім ордаларының көршілес елдерде филиалын ашуға дайын екенін тілге тиек етті. Мысалы, Бішкекте Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің филиалы ашылғанын атап өтті. Сонымен қатар аумақ елдерінің ғылым академиялары арасында да ортақ зерттеулер өткізіп, ғылыми еңбектер дайындау мақсатында ғылыми байланыстарды нығайту бастамасы алға тартылды. Архив құжаттарын өзара алмасу үшін ортақ онлайн платформа жасау бастамасы да көтерілді. Осылайша, ғылым мен білімнің интеграциядағы маңызына ерекше тоқталды.
Тимур КОЗЫРЕВ,
саясаттанушы