Энергетика саласындағы бағаның өсімі көптеген мемлекеттің жоспарын өзгертуге итермелеп жатыр. Мұнай мен газ құнының көтерілуі оңайға тиер түрі көрінбейді. Сондықтан шартараптың түкпір-түкпірінде балама энергетика көзі ретінде атом электр стансаларын пайдалану туралы әңгіме жиі көтеріле бастады. Әсіресе Азия елдерінде ураннан үміттенетіндер қатары көбейген.
Өздеріңізге мәлім, Париж келісіміне сәйкес жер-жаһанның елдері ауаға тарайтын көмірқышқыл газын азайтуға келіскен болатын. Соған сәйкес, әр мемлекет жыл сайын кезең-кезеңімен парникті газдар шығарылымын төмендетуге тиіс. Бірақ қазіргідей газдың құны еселеп артқан шақта бұл қиын шаруаға айналатын түрі бар.
Ендеше, қазба отынға балама, тез арада көп мөлшерде өнім беретін қандай энергетика көзі бар? Мұның бірден-бір жауабы – атом электр стансалары. Жел, күн және су секілді баламалы энергия көздері АЭС секілді қомақты мөлшерде электр тоғын шығара алмайды. Сарапшылар Азиядағы бірнеше мемлекеттің уранды пайдалануға қызығуын осымен түсіндіреді.
Осыдан он жылдай бұрын Фукушимадағы АЭС-те апат болып, оның зардабы әлі күнге дейін жойылмағаны белгілі. Соған қарамастан, Жапония уранның энергиясын пайдалануға қайта қызығып отыр. Ел үкіметі апаттан кейін тоқтатылған атом электр стансаларын іске қоса бастады. Премьер-министр Фумио Кишида алдағы уақытта 9 реактордың жұмысын жандандыратынын мәлімдеді.
Оңтүстік Корея президенті Юн Согель екі реактордың құрылысын жалғастыруға шешім қабылдады. Сонымен қатар жұмыс істеп тұрған атом стансаларының қызмет ету мерзімін ұзартты. Осылайша, кезең-кезеңімен уран энергетикасынан бас тарту туралы бастама кейінге шегерілді.
Фукушимадағы апаттан кейін атом стансалары құрылысына мораторий енгізген Қытайда жаңадан 52 реактор салынбақ. Қазіргі таңда кейбірінің құрылысы басталып кетсе, енді бірі жоспарланып жатыр. Үндістан мен Пәкістан да ядролық әлеуетін ұлғайтуды көздейді. Сондықтан аталған екі елде жаңа реакторлар жобасы пысықталу үстінде.
Тіпті ядролық отынға қарсы көзқарас басым Тайвань да энергетикалық қауіпсіздігіне алаңдап отыр. Сондықтан аралдың қажетін толықтай қамтамасыз ету мақсатында атом энергиясын қолдану туралы әңгіме де жиі айтыла бастады. Мұның бәрі Азия елдерінде уранды бейбіт жолда пайдаланып, электр тоғын өндіруге қолдану мәселесі күйіп тұрғанын көрсетеді.
Al Jazeera арнасына берген сұхбатында Сеул университеті энергетикалық қауіпсіздік стратегиялық зерттеулер орталығының директоры Ан Се Хюн табиғи газдың бағасы күрт өскенде, атом энергиясы бірден-бір жылдам шешім екенін айтады.
Кейінгі кезде Еуропалық одақ та атом электр стансаларына қызығып отырғаны белгілі. Тіпті оны «жасыл отын» қатарына енгізу туралы да әңгіме қарт құрлықта жиі талқыланады. Бірақ таяқтың екінші ұшы бар. Әрине, уранды электр тоғын өндіру ретінде пайдалану көмір мен қазба отын тұтынуға қарағанда әлдеқайда тиімді. Тіпті ауаға парникті газ бөлмейді деп айта аламыз.
Дегенмен АЭС-те қолданылатын өнім – шала байытылған уранның қалдығы табиғатқа зиян. Оны арнайы контейнерлерге салып, белгілі бір жерлердегі банктерде сақтау қажет. Бұл – мәселенің бір жағы ғана. Екіншіден, уран өндіру кезінде ауаға әжептәуір көмірқышқыл газы бөлінеді. Яғни атом энергиясы біз күткендей экологиялық таза, саф тәсіл емес. Сарапшылар тіпті уран өндіру кезінде шығарылатын парникті газдар қазба отыннан аз емес екенін алға тартады.
Бірақ мұндай қауіп Азия елдерінің бағытын өзгертпейтін секілді. Мысалы, Жапония тұтынатын энергетикасының 98 пайызын импорттайды. Сондықтан ниппондар елі сұйытылған табиғи газға иек артып отыр. Қазіргі таңда Хонсю мен Хоккайдоға әкелінетін мұндай өнімнің 9 пайызы Ресейден келеді. Украинадағы соғысқа байланысты бұл да тоқтап қалуы мүмкін. Осыған байланысты Nikkei газеті наурыз айында сауалдама жүргізген екен. Респонденттердің 53 пайызы тоқтап тұрған атом стансаларын қайта іске қосуды қолдайтынын мәлімдеген.
Қытай да атом электр стансаларынан үлкен үміт күтеді. Бейжің билігі 2025 жылға қарай өзінің ядролық энергетика өндірісін 40 пайызға арттырып, 70 гигаватқа дейін жеткізуді жоспарлап отыр. Дүниежүзілік ядролық қауымдастықтың мәліметіне сүйенсек, Қытай кейінгі он жылда ядролық энергия өндірісін шамамен 400 пайызға арттырған. Осы кезеңде салынған 68 атом реакторының 39-ы аталған елге тиесілі.
Қысқасы, Украинадағы соғыс көпшілікке қол байлау болып тұр. 2050 жылға дейін парникті газдар көлемін кезең-кезеңімен қысқартуға тиіс елдер енді тез арада атом энергетикасына көшуге мәжбүр.