Үстіміздегі жылдың 7 сәуірі күні кешкілік Тараз қаласы мен оған жақын орналасқан елді мекендерде үлкен дүрбелең орын алды. Оған кейбір азаматтардың Қырғыз Республикасының Талас облысында қырғыз жағы Киров су қоймасын күл-талқан етіп жарады екен деген лақап хабары себеп болды.
Қырғыз елінде орналасқан Киров су қоймасына жарылыс жасалады екен деген сыбыс ел арасына тез тарап, тұрғындар үйлерін тастап, көлігі барлар автокөлікпен, арбасы барлар арбамен, тіпті такси жалдап, май құятын стансалардағы барлық жанар майды тауысып, Тектұрмастың төбесіне, басқа да тау-жота мен елді мекендерге қашқан.
Иә, Киров су қоймасы жарылса, қала мен қала маңындағы елді мекендерге орны толмас зардап әкелетіні анық. Шынында, 500 миллион текше метр су тұрған қойма жарылса, небәрі 40 шақырым жердегі қойма суы әп-сәтте қаланы ағызып әкетері сөзсіз болатын. Күні кеше ғана бұдан суы 15 есе аз тоспа Қызылағашқа қандай апат әкелгенін ұмыта қойған жоқ шығармыз.
Бұл су қоймасының жай-күйі өз алдына әңгіме. Ол 1993 жылдан бері жөндеу көрген жоқ. Кезінде Қырғызстан үкіметі суды Жамбыл облысының тұрғындары пайдаланатындықтан, Киров су қоймасын 50-60 жылға Қазақстанға жалға беріп, бізден оны алуларымызды сұраған болатын. Ол кездері бұған Үкімет құлақ салмады. Қаражат мәселесі де қарастырылмаған еді. Қырғызстандағы жағдай белгілі, осындайда қоймаға қойылған бір жарылыс төменде орналасқан Тараз қаласы үшін орны толмас зардап екені сөзсіз. Бұл – қашанда ойда болатын нәрсе.
Менің нақты айтайын дегенім, қауіпсіздік пен сақтық шаралары. Су қоймасы қырғыз жерінде, солардың иелігінде. Алғашқы кездері қырғыз жағы арнайы жасақталған күзет қызметін қойып, маңайына тірі адам жолатпайтын. Ал кейін келе тек жай 2 адамдық қарауыл қойып, олар платинаны тамашалау алаңына айналдырып, елді суретке түсіріп, қауіпсіздік шараларға еш көңіл бөлмейтін болды.
Осы су қоймасы арқылы қырғыздардың аздаған ауыл-аймақтары бақша өсіріп, оны көршілес қазақ жеріне әкеліп күн көріп отыр. Алайда, су қоймасының қауіпсіздігі қырғыз бауырларды онша толғантпайды. Өйткені, апат бола қалған жағдайда қырғыздар емес, негізінен қазақтар зардап шегеді. Осыған орай, су қоймасы қырғыз жерінде, солардың иелігінде деп қамсыз отырғанымыз ауыр зардаптарға ұшыратуы мүмкін.
Мен ел Үкіметі екі ел арасында келіссөз жүргізу арқылы Киров су қоймасының қауіпсіздігін толықтай Қазақстанның міндетіне алуы жөнінде уағдаластыққа қол жеткізуі қажет деп есептеймін.
Әлгі сыбыс шығып, ел дүрліккен кезде су қоймасына әскери қарулы күзет қойылды. Қауіпсіздікті сақтауға бізде мүмкіндік жетеді, қаржы қарастыруға да болады. “Жаман айтпай жақсы жоқ”, су қоймасының қауіпсіздігін сақтау үшін онда қысы-жазы, күндіз-түні қарулы күзет қойылуы керек. Оның маңына бөгде бір адамды жолатпау қажет. Көршілеріміз аумалы-төкпелі, шиеленісте өмір сүріп отырғанда біздің қауіпсіздік шараларын ойластырмауымызға қақымыз жоқ. Осы тұрғыда Қырғызстан үкіметімен бірлесе су қоймасының қауіпсіздігін заңдастырған жөн.
Жағдайдың маңыздылығын ескере отырып, Үкімет тарапынан арнайы тексеру жүргізіп, қауіпсіздік шараларын іске асыру үшін комиссия құрылуы тиіс. Жедел басқару мүмкіндігін арттыру мақсатында қазақстандық Шу-Талас бассейні су шаруашылық басқармасы және “Таразводхоз” мемлекеттік мекемесі Қырғызстандағы Киров су қоймасына қажетті жөндеу жұмыстарын бірлесе атқарып, арада радиобайланыс орнату керек.
Тағы да дүрлігіс туып, халықтың тұрған үйлерін тастай қашуына жол бермеуге, ең бастысы – орны толмас зардап шегіп қалмау үшін Киров су қоймасының қауіпсіздігін толық өз қолымызға алған абзал. Әйтпесе, Жамбыл облысының тұрғындары үреймен өмір сүрері анық. Сонымен бірге, су қоймасы қолында тұрған қырғыз елі кез келген жағдайда бізге қоқан-лоққы көрсетіп, қорқынышта ұстамасына кім кепіл?!
Біз елдің алаңсыз өмір сүруін қамтамасыз етуге міндеттіміз.
Амангелді МОМЫШЕВ, Мәжіліс депутаты.