Қаумалдар жануарларға қорған болады

Адамзат атаулының ортақ игілігіне айналған табиғатты қорғаудың өзіндік мәні зор. Жамбыл өңірінде қандай жан-жануарлар бар? Қызыл кітапқа енген өсімдіктер мен аңдардың қандай түрлері кездеседі? Жалпы, оны қорғау, көбейту бағытында қандай жұмыс атқарылып жатыр? Осы орайда облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Мұратхан Шүкеев өңірде ерекше қорғауға алы­натын аумақтар санын арттыру бағы­тында ауқымды жұмыс атқарылып жат­қанын жеткізді. Сирек кездесетін және жойылуға шақ қалған жануарларды қорғау мақсатында құрылған төрт бірдей жергілікті маңызы бар табиғи қаумалдағы жұмыстарды жандандыруға айрықша назар аударылған.

«Тұрар Рысқұлов ауданы аумағында орналасқан «Үмбет», Меркі өңіріндегі «Меркі», Қордай ауданындағы «Қордай-Жайсаң», Жуалы ауданындағы «Жуалы-Қарашат» зоологиялық қаумалдары – өңіріміздің мақтанышы. Құрылғаннан бері табиғатты қорғау бағытында іске асқан жұмыстар нәтижесінде, бұл аумақ­тарда жануарлардың саны мейлінше артып келеді. Мәселен, бір ғана «Үмбет» ерекше қорғалатын табиғи аумағын мекен ететін жануарлардың саны соңғы бірнеше жылда еселеп артқанын бай­қауға болады. Аталған аумақта қамыс елігі 6-дан 52 басқа, жабайы доңыз 52-ден 468 басқа, қоян 127-ден 336 басқа, қырғауыл 420-дан 1 988 басқа, қара­құйрық 197-ден 239 басқа көбейген. Бұ­дан бөлек, өзге де жиі жолықтыра бер­­мейтін аң-құс түрлерін кездестіруге бола­ды», дейді басқарма басшысы.

М.Шүкеевтің айтуынша, өңірде тағы да жергілікті маңызы бар ерекше қор­ғалатын үш бірдей табиғи аумақтарды құру бағытында қарқынды жұмыс қолға алыныпты. Оның қатарына «Меркі» мемлекеттік өңірлік табиғи паркі, «Сұ­лутөр-Ботамойнақ», «Бетпақдала» мем­лекеттік қаумалдары енбек.

«Қар барысын және таудағы био­алуантүрліліктің бүкіл кешенін қор­ғау үшін ұсынылатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың бірі – Қырғыз Ала­тауы жотасының қазақстандық бө­лігі. Ондағы Аспара өзені маңы мен Меркі шатқалы және осы жотаның биік таулы аймағының батыс шетін қоса алғанда Луговой ауылының деңгейіне дейінгі аралық саябаққа айналмақ.

«Меркі» өңірлік табиғи паркін ұй­ым­­дастыру жоспарланып отырған аумақ Қырғыз Алатауының Солтүстік, Ор­талық және Батыс Тянь-Шань жо­тала­рының торабында орналасқан. Тянь-Шань тау жүйелерінің көнелігі, күрделі жер бедері мен оған жету қиынды­ғы­­нан туындайтын табиғи жағдай­лар­­дың әртүрлілігі, онда мекендейтін жа­нуар­лардың географиялық оқшау­лануы флора мен фаунаның сирек кез­десетін және эндемикалық түрлерінің көптігімен іс жүзінде бастапқы түрінде бірегей үй­лесетін ландшафттардың сақ­талуына ықпал етті», дейді ол.

Басқарма басшысының сөзіне сүйен­сек, «Меркі» жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалында қору жұмыстары жүр­гізілгеннен бастап, арқар­дың, Сібір тау ешкісінің, Сібір елігінің саны едәуір артқан. Аталған қау­малды мекендейтін қар барысын қорғап, өсімін молайту үшін Бірік­кен Ұлттар Ұйымы Даму бағдар­лама­сы­мен бірге Жамбыл облысы әкімдігінің та­биғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы «Меркі» қау­малын өңір­лік деңгейдегі парк түріне айналдыру жұ­мыстарын кешенді түрде жүргізбек.

«Аталған парк аумағында мекен­дейтін Қызыл кітапқа енген қар барысы, арқар, үнді жайрасы, қызыл қас­қыр, Түркістан сілеусіні, тас сусары, жа­палақ, бүркіт, ителгі, көк құс, Қызыл кітапқа енген өсім­діктерден Грейг қыз­ғалдағы, Виттрок рауғашы, жылтыр жанаргүл, Меркі таспасы, мұздақ пас­тернаковигі, «Попов» томаға шөбі, ұялы шмальгаузенияны қорғау және өсімін молайту жұмыстары жүргізіледі. Сонымен қатар «Меркі» мемлекеттік өңір­лік табиғи паркі құрылған соң, бұл аумақта экотуризмді дамыту жұмыстары мақсатты түрде іске асады.

Аталған аумақтарда Қызыл кітап­қа енген, өте сирек кездесетін және жо­йылу қаупі бар 17 аң мен құс түрі шо­­ғыр­­ланған. Қазақстан Республика­сы­ның заң­­намасына сәйкес, ерекше қор­ғалатын аумақ­тарда аң аулауға тыйым салынған. Сон­дықтан қаумалдар құру арқылы сирек кездесетін жануарлар түрлерін сақтап қалуға болады», дейді М.Шүкеев.

Жамбыл облысы