Қытай – Қазақстан үшін өте тиімді әріптес

– деді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев осы елге мемлекеттік сапарының қорытындысында Кеше Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Қытай Халық Республикасына мемлекеттік сапары аясында бірқатар қытайлық компаниялар басшыларымен кездесулер өткізді. Сондай-ақ, Синьхуа ақпарат агенттігінің интернет-сайтын пайдаланушылармен онлайн-сұхбат құрды. Қазақстан Президенті Қытай биз­несмендерімен жеке-жеке жүзде­сіп, пікір алмасты. Алғашқы кездесу Қытайдың «Цинхуа» корпо­ра­циясы басқармасының төрағасы Хо Цинхуамен болды. Онда корпорацияның қазақ­стан­дық серіктестерімен ынтымақ­тастықты нығайтудың негізгі бағыттары талқыланды. Атап айтқанда, көмірді кешенді өңдеу саласындағы бірлескен жобаларды жүзеге асыру мәселелері қозғалды. Бұдан бөлек, кездесу барысында өзара іс-қимыл перспективалары мен инвестициялық ахуалдың жағдайы қарастырылды. Мемлекет басшысы Қазақстанда бизнес жүр­гізу үшін заңнама және келі­сім­шарттар тұрақтылығы сияқты жайт­­тарды қамтитын қолайлы жағ­дай­лардың жасалғанын атап өтті. «Цинхуа» корпорациясы – Қытайдың көмір өндіру, байыту, кокстеу және көмір химиясы саласындағы ірі жекеменшік кәсіпорны. Корпорацияның 2013 жылдан бергі активі 7,5 млрд. долларды құрайды. Қазіргі таңда 20 мыңға жуық адамды жұмыспен қам­тып отырған корпорацияның жыл сайынғы ішкі жалпы өнімі – 2,5 млрд. доллар. Бүгінде халық­аралық нарықта биік беделге ие аталған алып кәсіпорын енді біздің елге де инвестиция салғалы отыр. Яғни, Қарағанды облысында көмірді қайта өңдеу және одан синтетикалық сұйық отын өндіру бойынша өнеркәсіптік кәсіпорын құрылатын болады. Қазақстан Президенті Нұрсұлтан На­зарбаевпен кездесуінен кейін аталған компанияның Шыңжаң филиалының жетекшісі Сюй Чжун Қарағандыда салынғалы отырған кәсіпорын жайында әңгімелеп берді. Біздер үшін жұмыс кестесінің тығыздығына қарамастан, Пре­зи­дент мырзаның делегациямыз­ды қабылдауы зор мәртебе. 2013 жылдың қыркүйегінде біз қазақ­стандық серіктестермен Қара­ғанды облысында көмірді кешенді қайта өңдеу саласындағы ынтымақтастық бойынша өзара түсіністік туралы меморандум жасасқан едік. Біз бұл бағыттағы жұ­мыстарды бастап та кеттік, деді Сюй Чжун. Оның сөзіне қарағанда, Қазақстан басшысы аталған инновациялық әрі экологиялық тұрғыда таза жобаға зор баға берген. Иә, бұл келісімге өткен жылдың қыркүйегінде екі ел басшыларының қатысуымен өткен Қазақстан-Қытай Іскерлер кеңесінің отырысында қол қойылған болатын. Айта кетерлігі, кәсіпорын бензин, дизель отыны, электр энергиясы және қосылған құны жоғары сан түрлі химиялық өнімдер шығаратын болады. «Цинхуа» корпорациясының алдын ала бағалауынша, жобаға құйы­латын инвестицияның жалпы сомасы 2 млрд. доллар­ды құрайды. Қазақстандық сарап­шылардың пайымынша, аталған кәсіпорын Қазақстанның энергия теңгерімі мен экологиясы үшін серпінді мәнге ие. Бұдан бөлек, жобаның арқасында қазақ­стандық ғылым дамып, көмір химия­сы өнеркәсібіндегі отандық инно­вациялық әзірлемелер жүзеге асырылатын болады. Бұдан соң Мемлекет басшысы Қытайдың «AVIC» авиациялық өнеркәсіп корпорациясының президенті У Гуаньцюанмен кездесті. Кездесу барысында авиа­ция өнеркәсібі мен логистикасы саласындағы ынтымақтастықты дамыту мәселелері талқыланды. Сондай-ақ, тараптар бірлескен жобаларды жүзеге асырудың негізгі аспектілерін де қарастырды. Нұрсұлтан Назарбаев бұл корпорация Қазақстанда жұмыс істеуге қызығушылық білдіріп отырған ірі авиациялық кәсіпорындардың бірі екенін және оның келуі маңызды инвестициялық жобаға айналуы мүмкіндігін атап өтті. «Біздің ел жолаушыларға және ауыл шаруашылығына арналған шағын авиацияға мүдделі. Сіздердің бұл салада үлкен тәжірибелеріңіз бар, сондықтан біз өздеріңізді ынтымақтастыққа шақырамыз. Мұндай инвестицияларға біз инфрақұрылым жағынан көмек көрсетеміз, бизнесті алғашқы жылы салықтан босату арқылы ерекше преференциялар жасаймыз. Сонымен қатар, сіздер тиісті кәсіби кадрларды даярлайды деп үміт артамыз, деді Н.Назарбаев. «AVIC» – әскери және азаматтық авиация саласында авиа өнімдердің кең ауқымын шығарумен айналысатын мемлекеттік компания. Корпорация әлемнің 30-дан астам еліне жойғыш ұшақтар, бомбалаушы ұшақтар, тікұшақтар, жалпы мақсаттағы авиациялық ұшақтар экспорттайды. Сондай-ақ, ол «Boeing», «Airbus», «GE», «Rolls Royce» сынды авиациялық құрастыру саласындағы әлемдік көшбасшыларды қажетті бөлшектермен, қозғалтқыштармен, борт құрал-жабдықтарымен қамтамасыз етеді. Корпорация құрылымына 200-ден астам түрлі кәсіпорындар мен ғылыми-техникалық мекемелер кіреді, ал қызметкерлерінің жалпы саны 500 мың адамнан асады. Үстіміздегі жылдың сәуірінде Қазақстан аумағындағы ынты­мақ­тастықты кеңейту мақсатында «AVIC International» компаниясы мен «Отан-Авик» ЖШС бірлескен кәсіпорны құрылған болатын. Енді алдағы күзде Қазақстан мен Қытайдың «AVIC» авиациялық өнеркәсіп корпорациясы арасында қытай технологиясы бойынша шағын ұшақтарды Қазақстанда шығаруды дамытуға арналған келісімшартқа қол қою жоспарлануда. Бұл жайында Қазақстан басшысымен кездесуінен кейін аталған компанияның президенті У Гуанцюань мәлім етті. Сіздердің Президенттеріңіз Қазақстанда авиациялық өндірісті дамытуға және дайын өнімді Орталық Азия елдеріне сатуға қызығушылық танытуда. Ол биылғы жылдың күзінде біздің компаниямен келісімшартқа қол қоюға дайын екендігін білдірді. Таяу аралықта біз Қазақстанға қажетті шарттар мен құжаттарды әзірлеу үшін мамандар делегациясын жібереміз, деді ол кездесуден соң журналистерге берген сұхбатында. Қазақстан басшысы келесі кезекте «Хуавей» корпорациясы директорлар кеңесінің төрайымы Сунья Фанмен кездесті. Кездесу барысында корпорацияның Қазақстандағы қазіргі жұмысының негізгі мәселелері, сондай-ақ, жоғары технологиялар саласындағы бірлескен жобаларды жүзеге асыру перспективалары қарастырылды. Нұрсұлтан Назарбаев біздің елдегі телекоммуникациялық саланың деңгейі қарқынды өсіп келе жатқанын атап өтті және Қазақстанның корпорациямен ынтымақтастыққа аса мүдделі екеніне тоқталды. Сунья Фан өз компаниясы жұмысының негізгі бағыттары туралы әңгімелеп, оны бұдан әрі дамыту жөніндегі жоспарларын баяндады. Бұл компания бүгінде Қазақстанда LTE деректерді беру жобасын жүзеге асыруда. Биылғы жылдың тамыз айының соңына дейін қытайлық телекоммуникациялық корпорация қазақстандық «Aлтелмен» бірігіп, елімізге 4G стандартындағы деректерді беретін ұялы байланыс енгізу жобасын жүзеге асыруын аяқтауды көздеп отыр. Бұл жөнінде Қазақстан Президентімен кездесуінде аталған корпорацияның директорлар кеңесінің төрайымы Сунь Яфан баяндады. Оның сөзіне қарағанда, «Хуавей» компаниясы ЭКСПО-2017 көрмесі дайындығына және Мемлекет басшысының «Қазақстан-2050» Стратегиясында аталған міндеттерді, оның ішінде заманауи интернет-технологиялар мен коммуникациялар, Қазақстан халқының ғаламдық жүйеге жалпы қолжетімділігін қамтамасыз етуге белсене қатысуды жоспарлап отыр.     «Хуавейдің» 140-тан астам елде 15 аймақтық өкілдігі, 16 зерт­­теу және өңдеу орталығы бар екен. Олардың ірілері Қы­тай, АҚШ, Үндістан, Швеция және Ре­сей­де орналасқан. 28 бірлескен ин­но­ва­ция­лық орталық бар көрінеді. Со­лардың ішінде «Vodafone Group» (Ұлыбритания), «BT Group» (Ұлыбритания), «Telecom Italia» (Италия), «France Telecom» (Фран­ция), «Telefonica S.A.» (Испания), «Deutsche Telecom» (Германия) сияқты халықаралық операторлармен байланыс орнатылған. «Хуавейдің» Қазақстандағы өкілдігі 1999 жылы ашылған. 2007 жылдың сәуірінде Алматыда «Huawei-Almaty» ЖШС еншілес кәсіпорны, сондай-ақ, жергілікті тапсырыс берушілерге сатылымнан кейінгі қызмет көрсету, техникалық қамтамасыз ету және кеңес беру орталығы құрылған. Кәсіпорында барлығы 160 адам жұмыс істейді, олардың 120-сы – жергілікті тұрғындар. 2013 жылдың қорытындылары бойынша «Хуавей» компаниясының Қазақстандағы жалпы айналымы 250 млн. доллардан асып түсіпті. Компания – «Қазақтелеком», «Kcell», «Altel», «Kar-tel», «Tele2» секілді Қазақстанның байланыс операторларының негізгі жет­кі­зу­шісі әрі стратегиялық әріптесі. Кеше, сондай-ақ, Елбасы қытайлық Синьхуа ақпарат агенттігінің интернет-сайтын пайдаланушыларымен онлайн-әңгіме өткізді. Синьхуа 1931 жылы негізі қаланған Қытайдың ірі мемлекеттік ақпарат агенттігі болып табылады. Ақпараттық технологияға ерте «ауыз салған» Қытай агенттігінің сайты 1997 жылдың қарашасында ашылған. Қазір ол Қытайдың ірі әрі беделді ақпараттық сайты болып табылады. Күн сайын оны 58 миллионға жуық адам пайдаланады, веб-парақшаны қараушылар саны 280 миллионды құрайды. Бұған дейін Қазақстан Пре­зиденті Н.Назарбаев Синьхуа агенттігіне бірнеше мәрте жазбаша сұхбат берген. Атап өтер болсақ, 2009 жылы сәуірде, одан соң 2011 жылы ақпанда және 2013 жылы қыркүйекте. Ал бұл жолы Қазақстан Президенті оқырмандармен онлайн-режімде тікелей бай­ланысқа шықты. Қазақстан Пре­зи­дентінің Қытайға сапарын ар­найы күткен сайт сұхбаттың өте­тіні жайлы алдын ала хабарлап, осы­ған орай интернет-парақша ұйымдастырған екен. Сол себеп­тен де болар, сұхбат басталар-басталмастан Қазақстан Президентінің атына сұрақтар көптеп түсіп жатты. Әлемдік саяси сахнада аты танылған Қазақстан басшысының пікірі қай жерде де маңызды екені осы сұхбат барысында да айқын аңғарылды. Мемлекет басшысы сайтта жолданған салмақты сұрақтарға барынша салиқалы жауаптар қайтарды. Алдымен Нұрсұлтан На­зар­баев Синьхуа ақпарат агент­тігінің сайтын пайдаланушылар­мен амандасып, ауқымды Қытай аудиториясының алдында сөз сөйлеу мүмкіндігін беріп, ша­қыр­ғандарына агенттікке алғысын айтты. Елбасына қойылған алғашқы сұрақ Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің рөлі мен даму перспективаларына қатысты болды. Бұл ретте Мемлекет басшысы Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің қол жеткізген нәтижелері, негізгі басымдықтары және өзекті міндеттері жөнінде әңгімеледі. Сондай-ақ, Нұрсұлтан Назарбаев тұрақтылық пен өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету тетіктеріне, оған қоса, бұл үдерістегі Азия кеңесінің орнына қатысты пікірін білдірді. Әңгімелесу барысында Қа­зақ­стан-Қытай қарым-қатынас­та­рының қазіргі ахуалы мен даму перспективаларына арнайы көңіл бөлінді. Осыған сай Мемлекет басшысы ҚХР Төра­ғасы Си Цзиньпиннің «Жібек жо­лының экономикалық белдеуін» қалыптастыру туралы бастамасына қатысты оң пікірін айтты. Бұдан бөлек, Қазақстан Пре­зиденті Қытайдың интернет пайдаланушыларының энергетика саласындағы ынтымақтастыққа қатысты сауалдарына жауап берді, сондай-ақ, 2015 жылға қарай тауар айналымы көлемін 40 млрд. долларға жеткізу жөніндегі екі елдің басшылары ұсынған міндетті жүзеге асыру үшін жаңа жобалар дамытылуы ықтимал бірқатар саланы атап өтті. Нұрсұлтан Назарбаев екі мем­лекеттің арасында гуманитарлық саладағы ілгерілеушілікке қол жеткізілгенін айтып, оны әрі қарай нығайтудың бағытын айқындап берді. Бұдан кейінгі бір сұрақ Қашаған жайында жолданды. Елбасы болашақта ірі кен орны – Қашағаннан қытайлық компаниялардың қатысуымен мұнай өндіру көлемін 40 млн. тоннаға жеткізуге болатынын атап өтті. Қытай алдында маңызды міндеттердің бірі – дамушы экономиканы энергия ресурстарымен қамтамасыз ету. Қазақстан бұған қатысып, Қытай экономикасына көмек бере алады. Біз қазірдің өзінде Қазақстан арқылы Қытайға газ құбырын, Каспийден Қытайға дейін мұнай құбырын салдық. Өткен жылы біз Қытайға 13 млн. тонна мұнай жеткіздік және оны 20 млн. тоннаға да жеткізе аламыз, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Сонымен бірге, Елбасы Қазақстанның көмір кеніне де бай екендігін әрі көмір өнеркәсібі саласындағы ынтымақтастықты дамыту бағытында қытайлық компаниялармен келіссөздер жүргізгенін жеткізді. Мемлекет басшысы Қазақ­станның сыртқы саясатының басым­дықтарын атай отырып, халықаралық саяси аренадағы дипломатиялық қатынастардың теңгерімін сақтау жөнінде жүргізіліп жатқан жұмыстар жайын да тілге тиек етті. Қытай аудиториясын қызық­тыратын сұрақтарға жауап бере отырып, Нұрсұлтан Назарбаев өзінің сүйікті спорт түрлері және олардың тұрмыс пен жұмысқа ықпалы туралы да әңгімеледі. Соңында Қазақстан Президенті өзінің өмірлік тәжірибелері жөнінде жасөспірім интернет-пайдаланушылармен ой бөлісті. Әңгіме аяқталғаннан кейін Мемлекет басшысы Синьхуа сайты мен қытайлық интернет-пайдаланушыларға арналған естелік жазба қалдырды, сондай-ақ, ең қызықты сауалдың авторына естелік кәдесый берді. Онлайн-сұхбат оқырмандарының жалпы саны 20 миллион адамнан асты. Қазақстан Президентіне қойылған, Қытайдағы интернет пайдаланушыларды қызықтырған сауалдардың жалпы саны 1 мыңдай болды. Мемлекет басшысымен болған онлайн-сұхбаттың қорытындысы бойынша Синьхуа агенттігі дайындаған ақпаратты 100-ден астам бұқаралық ақпарат құралы жариялады. Жалпы, онлайн-әңгіме барысын 1 миллионға жуық адам қарап отырды. Мемлекет басшысы түстен кейін қазақстандық журналистер­мен жүздесті. Арнайы ұйымдас­тырылған шағын брифингте Пре­зидент мемлекеттік сапардың қорытындысын баяндады. Ел­басы өз сөзінде тәуелсіздік жыл­дары ішінде ұлы көршіміз Қытай­мен тұрақты ынтымақ­тас­тық орнатқанымызды, бұл шекара мәселесін түбегейлі шешуден басталып, бүгінгі байсалды бай­ла­нысымызға дейін жетіп отырғанын айтып өтті. Осы жылдар ішінде біздің экономикамыз өркендеп, сауда-саттығымыз артып, 28,5 млрд. долларға жетті. Мұның барлығы – халықтың қамы. Әлем экономи­касында қазіргі алмағайып кезең­де, қаржы жүйесінің тұрақсыз жағ­дайында Қытай Халық Респуб­ликасы біз үшін өте қажет, пайдалы әріптес болып отыр. Бұл сапар барысында да көп нәтижелерге қол жеткіздік деп айтуға болады. Мәселен, өткен кездесулерде Қазақстанға Қытай Халық Республикасынан келген инвестиция 10 млрд. долларға жеткен болса, қол қойылған келісім­дердің нәтижесінде, салынып біт­кен, не салынатын бірлескен кәсіп­орындарды қосқанда Қазақстан мен Қытай арасындағы инвестиция 20 млрд. долларға жететін болады. Ал болашақта жүзеге асатын жобаларға зер салсақ, «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қоры және Қазақстанның Даму банкі бұл елден көлемді қаражат қорын алып жатыр, деді Президент. Қытай өз инвестиция­сы есе­бінен Таразда глиф­о­сат өнді­ретін жобаны жүзеге асы­руы­­мызға көмектеседі. Алматы об­лысында мұнай-газ құбырларын шы­ғаратын зауыт құрылысы жос­парланып отыр. Сондай-ақ, Қос­танай облысындағы Торғай көмір кеніші маңында жылу электр стансасын салу мәселесі мұқият пысықталды. Қарағандыда көмір өңдеу, одан газ, бензин, дизель отынын және карбамид өндіру жөніндегі инновациялық компания жұмыс істейтін болады. Ақтөбе және Маңғыстау облыс­тарында жоспарланып отырған азот тыңайтқыштары өндірісі де ғылымды және мол капиталды қа­жет­сінеді. Қытай Шымкент мұн­ай өңдеу зауытын қайта құруға қа­ты­сатын болады. Бұдан бөлек, біз Қа­зақ­станнан жеткізілетін мұнай мен газ көлемін ұлғайту жұмысын жүр­гі­земіз, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы Тынық мұхитындағы Ляньюньган портында Қазақстанның терминалын ашудың маңызы жоғары екенін атап айтты. Ол контейнерлерді Қытай мен Қазақстан арқылы Еуропаға жеткізуге мүмкіндік береді. Терминалдың бастапқы қуаты жылына 3 млн. тонна болып, болашақта екі есе ұлғайтылады. Осылайша, еліміздің транзиттік әлеуеті толық пайдаланылатын болады, деді Қазақстан Президенті. Қытай Халық Республикасымен қол жеткізілген біздің келіс­сөз­деріміз барлық жағынан пайдалы болып табылады, деп түйіндеді сөзін Мемлекет басшысы. Мемлекеттік сапар соңында Қа­зақ­стан Президенті өзінің бұрын­ғы әріптесі, ҚХР-дың экс-төра­ғасы Цзянь Цзэминьмен кез­дес­ті. Кездесуде Қазақстан мен Қы­тай арасындағы басым­дығы бар салалардағы ынтымақ­тас­тық­тың қазіргі ахуалы мен оны ны­ғайту перспективалары сөз етілді. Екіжақты ынты­мақ­тас­тықтың жоғары деңгейде қалып­тас­қаны, сондай-ақ, өңірлік құрылымдар аясындағы өзара ықпал­дас­тықты тереңдетудің маңызды­лығы атап өтілді. Нұрсұл­тан Назарбаев пен Цзян Цзэминь Қазақстан-Қытай байланыстары екі ел халқының игілігі үшін одан әрі дами беретініне сенім білдірді. Бүгін Елбасы Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің IV Саммитіне қатысады. Динара БІТІКОВА, «Егемен Қазақстан» – Шанхайдан (Қытай). Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.