Қазақстан-Литва: Байланыстың жаңа кезеңі

«Габриэлюс Ландсбергис мыр­замен Қазақстан мен Литва ара­сындағы саяси, сауда-эко­но­ми­калық және мәдени-гумани­тар­лық ынтымақтастықтың жай-күйі мен перспективаларын тал­қыладық. Халықаралық күн тәрті­біндегі өзекті мәселелер бойынша пікір алмастық. Литвалық достарымыздың Астанаға сапары Қазақстан мен Литва арасындағы дипломатиялық қатынастардың орнағанына 30 жыл толуына орайластырылған.

Осы жылдар ішінде елдер ара­сында екіжақты және көп­жақ­ты форматтағы сындарлы қа­ты­настар мен өзара тиімді ын­ты­мақ­тастықты нығайтуға ық­пал ететін барлық деңгейлерде се­нім­ді диалог жолға қойылып, қол­­дау көрсетіліп отыр. Қазіргі уа­қыт­та елдеріміз арасындағы қа­­рым-қатынастар 1993 жылы 7 қа­­рашада Алматыда қол қойыл­ған Қазақстан мен Литва ара­сын­дағы өзара түсіністік пен ынты­мақтастық туралы шарттың рухы мен қағидаттарына толық сәйкес дамып келеді», деді М.Тілеуберді.

Ведомство басшысының айтуынша, ресми Вильнюс дәстүр­лі түрде Астананың Балтық айма­ғын­да да, жалпы Еуропалық одақ­та да маңызды және сенімді сері­ктесі саналады. Литва 2016 жылы алғашқылардың бірі болып Қазақстан Республикасы мен Еуропалық одақ арасындағы Кеңейт­ілген әріптестік пен ынты­мақтастық туралы келісімді (КӘЫК) ратификациялады. Осы­­лайша, республикамыздың Еуро­палық одақ елдерімен 29 салада ынтымақтастығының құқықтық негіздері қаланды.

«Аталған келісім ережелерін іске асыру екіжақты форматта да, өңірлік және жаһандық деңгейде де Қазақстанның және Еуроодаққа мүше мемлекеттердің саяси өзара іс-қимыл көкжиегін кеңейтуге және экономикалық байланыстарын тереңдетуге жәрдемдеседі. Түрлі халықаралық алаңдарда өзара қолдау көрсету Қазақстан-Литва ынтымақтастығының өзіне тән стиліне айналған.

Заң шығарушы билік өкілдері­нің деңгейінде екі елдің мазмұн­ды өзара іс-қимылын атап өткім келеді. Еліміздің Парламенті мен Сеймде достық топтары жұмыс істейді. Инвестициялық және сауда-экономикалық ын­ты­мақтастық мәселелеріне, сон­дай-ақ логистикалық жолдарды әртараптандыруға, оның ішінде Транскаспий халықаралық көлік маршрутын (ТХКМ) және Клай­педа портын пайдалану мәсе­лелеріне көп көңіл бөлінді», деді М.Тілеуберді.

Министр келтірген деректерге сүйенсек, Литва Қазақстанның Еуроодақ елдеріндегі ең ірі сауда серіктестерінің ондығына және әлемдегі ең ірі жиырма серіктестің қатарына кіреді. Сонымен қатар еліміз де Литваның жиырма ірі сау­да серіктестерінің қатарына кіреді.

«Дәстүрлі логистикалық тіз­бек­тердің бұзылуына қарамас­тан, 2022 жылдың 9 айында ел­­дері­міз арасындағы тауар ай­на­лы­мы 2,1 есе өсіп, 500,4 млн доллар құрағанын атап өту қуан­тады. Бүгінде қазақ­стан­дық нарықта 170-ке жуық лит­ва­лық компания бар. Өз кезе­гінде Литвада Қазақстанның қаты­суы­мен ондаған компаниялар жұмыс істейді. Ұшқыштарды даяр­лау, электроника және меди­циналық жабдықтар өндіру, пай­даланылған мотор майларын қайта өңдеу және басқа да салаларда бірлескен инвестициялық жобалар іске асырылады.

Мәдени-гуманитарлық ынты­мақ­тастық жоспарлы түрде дамып келеді. Қазір Литвада «Бола­шақ» бағдарламасымен қоса 239 қазақстандық студент білім алады. Литва университеттері озық медициналық стандарттар­ды қазақ­стандық білім беру жүйе­сіне трансферттеуге белсен­ді қаты­сады. Екі ел ынтымақ­тас­тығының маңызды факторы – тарихи жады. Литвада қазақ халқының жаппай жер аудару жылдарын­дағы көмегін жылы еске алады және жоғары бағалайды», деді М.Тілеуберді.

Екі ел арасындағы мәдени бай­ланыс та тереңдей түскен. Мә­се­лен, Литвада қазақ халық музы­касының концерттері жүйе­лі түрде өткізіліп тұрады. Қазақ клас­сиктерінің кітаптары литва тілінде жарық көрді. Әл-Фараби орталығы, Вильнюс аудандық кітапханасында Абай атындағы оқу залы жұмыс істейді. Сонымен қатар тоғызқұмалақ ойынының федерациясы да ашылды. Сөз соңында министр М.Тілеуберді Габ­риэлюс Ландсбергис мыр­за­ның сапары Астана мен Вильнюс арасындағы екіжақты және көп­жақты форматтағы достық пен серік­тестік қатынас­тарды нығай­ту­ға қосымша серпін беретініне сенім білдірді.

Өз кезегінде Литва Сыртқы істер министрі Габриэлюс Ландс­бергис Қазақстанға сапары күрделі геосаяси жағдай кезінде өтіп жат­қанын атап өтті. Еліміздің халық­аралық құқықтың негізгі қағи­даттарын – аумақтық тұтастықты, шекаралардың мызғымастығын, бейбіт ынты­мақ­тастықты қол­даудағы берік ұстаны­мын құптай­тынын жеткізді.

«Елдеріміз тамаша қарым-қатынасқа ие. Литва екіжақты сая­си, экономикалық және халықтар ара­сындағы байланыстарды одан әрі нығайтуға мүдделі. Қазақ­стан­­да Литваның тарихи мұра ны­­сан­­дарын сақтаудағы ел үкі­меті­­нің қолдауына алғыс айта­мыз. Соның арқасында 2022 жыл­­дың мамыр айында Спасск мемо­риал­дық кешеніндегі лит­валық саяси тұт­қындарға арнал­ған еске алу тақта­сы ашылды. Бұл агрессорға мойын­с­ұну және оған қарсы шықпау қай жерге апаратынын еске салады.

Сапар барысында Ресейдің тәуелсіз Украинаға қарсы негіз­сіз және себепсіз агрессиясына байланыс­ты өңіріміз бетпе-бет келіп отырған қиындықтарды талқы­ладық. Халықаралық қауым­дастық бұл агрессияны айыптайды. Бірақ Украинаны қолдау үшін көбірек әрекет етуіміз керек», деді Г.Ландсбергис.

Мейман Қазақстан мен Еуро­палық одақ арасындағы ынты­мақ­тастықты нығайту тараптар­дың бәрі үшін қолайлы екенін жет­кізді. Энергетика саласына мұқ­таждық тұрғысынан Литваның Қазақстанға ұқсастығы бар екенін, бұдан құтылуға көмектесуге әзір екенін білдірді.

«Біз Қазақстанның реформалары мен принциптерін қолдаймыз. Литва өзінің ақпарат, цирфландыру, жасыл және жаңартылатын энергетика саларындағы ноу-хау­лары мен тәжірибесін ұсынуға дайын», деді Литва дипломаты.

Сондай-ақ ол екі елдің арасын­дағы байланысты тікелей рейстер арқылы нығайта түсуге болаты­нын еске салды. «Менімен бірге келген үлкен делегация Лит­ва бизнесінің Қазақстанмен қа­рым-қатынасты кеңейтуге деген қы­зы­ғу­шылығы бұл елдің табиғи ресурсы мен жайғасқан орны­ның арқасында орасан екенін көрсетеді. Қазақстан туристері мен студенттері, бизнесмендері мен жалпы халқы елдеріміздің арасындағы тікелей рейстерді көбірек пайдалана алар еді», деді Литва Сыртқы істер министрі.