Компания биржада қаржыландыруды тарту үшін листинг үдерісінен өтуі керек. Листинг процедурасының мәні – бағалы қағаздар мен оның эмитентінің Биржа тізіміне енгізу талаптарына сәйкестігін тексеру. Бұл ретте кәсіпкерлік субъектісінің ашықтығы және өз акционерлері мен қаржылық жағдайы туралы ақпаратты ашуға дайындығы түйінді сәт болып саналады. KASE Басқарма төрағасының орынбасары Наталья ХОРОШЕВСКАЯ қазақстандық қор биржасында листинг қалай өтіп жатқаны және кәсіпкерлік субъектілерін қолдау үшін қандай шаралар қабылданып жатқаны туралы айтып берді.
– Наталья Юрьевна, орналастыру үшін дұрыс сайтты қалай таңдауға болады және листингтен өту кезінде компания қандай талаптарға сай болуы керек?
– Бүгінде KASE – әртүрлі капиталдандыру ұйымдарының қаржыландыруын тарту үшін барлық жағдай жасалған, саудаланатын қаржы құралдарының жеткілікті кең жиынтығы бар әмбебап сауда-саттық алаңы.
KASE ресми тізімі төрт алаңға бөлінген: «негізгі», «баламалы», «аралас» және «жеке орналастыру».
«Негізгі» алаң қызмет ету мерзімі үш жылдан асатын және тұрақты бизнесі бар ірі компанияларға арналған. Осы алаңның компанияларына басқа алаңдармен салыстырғанда листингке, сондай-ақ ақпаратты ашуға неғұрлым қатаң талаптар қойылды. Компания сәйкес келуге тиіс критерийлер ұйымның негізгі қызметінен түсетін табыстың болуы (кемінде 3 млн АЕК), сондай-ақ оның активтерінің мөлшері соңғы үш жылдың әрқайсысы үшін кемінде 2 млн 550 мың АЕК болуға тиіс. Компанияның бағалы қағаздары «Негізгі» алаңда болуы мүмкін тағы бір балама критерий бар – эмитенттің Standard&Poor's халықаралық шкаласы бойынша «BB-» деңгейінен төмен емес қолданыстағы рейтингілік бағасының немесе Fitch немесе Moody's-тен ұқсас деңгейдегі рейтингі болуға тиіс.
Осы алаңның листингілік компаниялары үшін ақпаратты ашуға және корпоративтік басқару деңгейіне қойылатын талаптар бағалы қағаздар эмитенттері үшін жалпы талаптардан едәуір асып түседі.
«Баламалы» сауда-саттық алаңы шағын және орта бизнес компаниялары үшін құрылды. Тиісінше, осы алаңдағы листингілік талаптар едәуір жұмсақ, ал ақпаратты ашуға қойылатын талаптар заңнамада белгіленген базалық талаптармен шектеледі. Бұл ретте KASE кәсіпкерлік субъектілерінің ашықтық пен айқындыққа деген ұмтылысын құптайды. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, ашылатын ақпараттың сапасы өте маңызды және тәуекел сыйлықақысы көбінесе компанияның нарықтық (қоғамдық) тарихына байланысты.
Осы алаңның эмитенттері үшін ең төменгі листингілік талаптар және құжаттардың оңайлатылған пакеті белгіленген. Сондай-ақ бұл алаң басқалардан компаниялардың ақпаратты жариялауға қойылатын талаптардың іс жүзінде жоқтығымен ерекшеленеді.
«Аралас» алаң қазақстандық бизнестің өкілдері болып табылмайтын түрлі эмитенттердің бағалы қағаздарына арналған. Мысалы, мемлекеттік облигациялар, халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздары, инвестициялық қорлар, исламдық немесе туынды бағалы қағаздар үшін.
2021 жылдың қарашасында «аралас» алаңда шетелдік эмитенттердің ETF акциялары мен бағалы қағаздары саудаланатын KASE GLOBAL жаңа секторы пайда болды.
– KASE-де бағалы қағаздар листингін жоспарлайтын компания нені білуі керек? Листинг процесі қанша уақытты алады?
– Компанияның бағалы қағаздары қор биржасында саудалануы үшін эмитент немесе бағалы қағаздардың рұқсаттама бастамашысы листинг процедурасынан өтуі керек. Жалпы, листинг – бұл қарапайым процедура, бірақ оны дайындау үшін компанияның белгілі бір уақыты мен ресурстары қажет. Компанияның листингтен өтпес бұрын өзін және бағалы қағаздардың талаптарға сәйкестігін тексеру маңызды. Мысалы, қаржылық есеп берудің қандай стандарттары бойынша жасалатынын, оның қаржылық есеп берушілігінің аудиті бойынша қандай аудиторлық ұйым қызмет көрсететінін, листингке талап етілетін барлық құжаттың бар-жоғын тексеру және қаржылық кеңес беру қызметтерін көрсететін ұйымды тарту.
Листинг мерзіміне келетін болсақ, бұл процедура орташа есеппен 30 күнге дейін созылады және негізінен дайындалған құжаттар пакетінің сапасына, листингілік алымдарды төлеу мерзіміне байланысты. Тиісінше, егер компания алдын ала дайындықты бастаса және құжаттардың толық пакетін сапалы қалыптастырса, онда листинг процедурасы әлдеқайда аз уақытты алады. Бағалы қағаздары KASE тізімдеріне енгізілген листингілік компаниялар үшін листинг процедурасының мерзімі уақыт бойынша едәуір қысқа болуы мүмкін екенін атап өткен жөн.
– Жыл басынан бері KASE листингінен қанша компания өтті?
– 2022 жылдың қаңтар-қараша айларында KASE сауда-саттық тізімдеріне 34 қазақстандық компанияның корпоративтік бағалы қағаздарының 67 шығарылымы енгізілді. Өткен жылдың осы кезеңінде 37 компанияның 81 бағалы қағаздар шығарылымы енгізілді. Жыл басында қазақстандық компаниялардың эмиссиялық белсенділігінің белгілі бір төмендеуі байқалды. Бұл инфляция жағдайында борыш нарығының өскен мөлшерлемелерімен, сондай-ақ ішкі және сыртқы нарықтардың барлық сегменттерінің жоғары құбылмалылығымен байланысты болды.
Бұл ретте айналыс мерзімі 12 айдан аспайтын коммерциялық облигациялар листингіне қызығушылықтың артуы байқалады. Бұл компанияның қысқа мерзімді қорландыруды жылдам тарту қажеттілігін қанағаттандырады. Әдетте, мұндай облигациялардың листингі уақыт бойынша едәуір қысқа және құжаттардың көлемі бойынша жеңіл. Өйткені мұндай облигацияларды бағалы қағаздары KASE тізімдеріне енгізілген компаниялар шығарады.