Жеті жауқазын һәм бір үйдің апалы-сіңлілі қыздары хақында

Ендеше, қызыңыз болса, қуаны­ңыз! Алла қыз берген сайын жұба­ны­ңыз! Өйткені бәрі еселенеді. Құт та, кие де, ырыс та, сауабыңыз да... бәрі-бәрі... Қаншасын беремін десе де жа­сағанның жомарттығында шек жоқ қой. Екеу берсе де, бесеу берсе де, тіпті жетеу берсе де... Бізді осы ой қанат­тандырды. Бір шаңырақ астында өсіп-өнген апалы-сіңлілілер туралы індетіп жазбаққа ниеттендік. Іле-шала іздестіру қамына кірістік. Көп ұзамай Ақтөбе қаласынан біз іздеген бұрымды бауырлардың бір хабары шықты.

Расында да, сол өңірге сыйлы, өз еңбегімен аты танылған Қажымұқан Демеуов ағамыздың шаңырағында үйелмелі-сүйелмелі жеті қыз жарық дүние есігін ашқан екен. Сонау 1975 жылы сүйіп қосылған жары Бибатпа Тажиданқызымен көңіл жарастырып, Ойылда отау көтеріп, шаңырақ тіктейді. Міне, жеті ханшайымның көрер жарығы да дәл осы кезеңдерден бастау алады...

Келін болып түскеннен бастап Бибатпа апамыз ерін піріне балап, үнемі қас-қабағына қарайлапты. Жақсы жар, өнегелі келін болуды өмірлік мақсат тұтса керек. Иә, жақсы жар болып өту оңай шаруа емес. Оның үстіне, азаматы бір әулеттің үлкені мен кішісінің қамын күйттеген қамқор жан болса, оның бұл қызметіне алдымен қосағы қолдау көрсету керек. Түскен шаңырағына тез-ақ сіңісіп кеткен ибалы келін еш именбестен парасатты енесінің тәлім-тәрбиесін басшылыққа алды.

«Қызылды-жасыл дүниеден биік тұрып, қызғаныштан ада, кең болсаң, кем болмайсың, әуелі еріңнің жағ­да­йын жасап, төріңнің керегін қамдасаң, бір асым етіңнің берекетін келтіріп, үйі­ңе келген мейманмен бөліп жесең, қонағың тамаққа емес, көңіліңе тояды. Жақынның кемшілігін кешіре біл. Ашуыңа жол берме, кірбің тартқан қабағың мен көз жасыңды бала-шағаға көрсете көрме, сонда келген жеріңде қадірің болып, балдай батып, судай сіңесің. Қонағыңа демдейтін жақсы шайың мен дастарқаныңа қоятын дәміңді бөлек сақтап қой...», дейтін Жәния әжейдің мәнді әңгімесі жеті қыздың өмірлік жолында да үлкен тәрбие мектебіне айнала білді.

Бірден айта кетейік, бір үйдің бұрала өскен жеті қызын жазар алдында, көз алдымда жазиралы қазақ даласында жайқала өскен жеті түйір жау­қазын келе қалмасы бар ма? Күн қызып, көктем шығысымен қауы­зын жарып, жапырағын жайып, дала төсінде самал желмен тербеле жайқалатын жаратылыс түрі көрер көзге ерекше бір көрініс сыйлайды екен. Расында да, жауқазын – ерте көк­тем­нің гүлі. Көз жауын алатын көрікті өсімдіктің сабағы нәзік бол­ғанмен, жер астындағы тамыры жуан­дау келеді деседі. Арғы тарихында елге сөзі өткен айбарлы аталары бар шаңырақ үшін бұл да көп нәрсені аңғартса керек. Бүгінге жеткен кейбір наным-сенімдерде жауқазынның қауызында байлық пен бақыт жасырынып отырады-мыс деп те айтылып жатады. Мүмкін рас та шығар...

Қажекең мен Бибатпа анамыз да жеті қызды жұрттан кем қылмай жеткіземін деп жарғақ құлақтары жастыққа тимей күні-түні еңбектенді. Сол еңбектің өтеуі шығар, жетеуі де білімді әрі тәрбиелі, инабатты да ибалы болып бой жетті. Тек тағдыр жолында аналарынан сәл ертеректеу ажырап қалғандары болмаса, өңгесінің бәрі өз кезегімен болып жатты. Бұл тұрғыда Қажымұқан ағамыз былайша бір ойын білдірді:

«Заты қыз бала демесең, ер баладан еш кемдігі жоқ. Шынтуайтына келгенде, жетеуін жетпіс ұлға айырбас­тай алмас едім. Менің тағдырым олардың әрқайсымен тікелей байланысып, тамырласып жатыр. Оны үзу әсте мүмкін еместей. Алла берді, алғысымызды айтып жұбайымыз екеуміз қал-қадірімізше оларды жет­кі­зуге күш салдық. Әр қызым дүниеге келген сайын ерекше бір сезімде болғаным рас. «Үш қызы бар әке жұ­маққа барады» деп жатады ғой жұрт­тар. Шүкір деймін. Осы тұста ойыма Шернияз ақынның мына бір шумақтары орала кеткені:

«Жердің тайғақ болғанын, мұздан көрдім,

Еттің ащы болғанын, тұздан көрдім.

Жас күнімде қыз бала деп менсінбеп ем,

Қартайғанда рахатты қыздан көрдім».

Біздің ұлтымыздың бар бол­мысын, тілі мен дінін, әдет-ғұр­пы мен салт-дәстүрін ұрпақтан-ұр­паққа жеткізіп, бойына дарытатын да әйел-аналар. Сондықтан ертеңгі ана, бүгінгі қыздарымызды дәстүрге сүйеніп, уақыт талабына сай тәрбие алуы – ата-ананың ғана емес, бүкіл қоғамның алдында тұр­ған жауапкершілік. Аналары аман жүр­генде бұдан да жақсы болар ма еді деп армандайсың ғой адам болған соң. Бірақ шешелері дүниеден өткен­де қыздарымның бәрі естерін біліп қалған болатын. Олар үшін өте ауыр соққы осы болды», дейді Қажекең. Бұл жайында қыз­дар­­дың өзі де былайынан ағынан жарылады:

«Түн ұйқысын төрт бөліп, біз үшін өле-өлгенше жанын беретін ананың балаға деген махаббаты мәңгілік әрі шексіз. Алғаш көзіңді ашқан кезде бауы­рына басып, «балам» деп өбектеген аналық әлдиі, бүтінін беріп жартысын алған, барын беріп жоғына қанағат танытқан да сол аяулы анаң ғой.

Ал бірақ та анаң бұл дүниеден өтіп кеткенде ол туралы айту қиынның қиыны екен. Жақын жанның жанымызда жоқтығы бізге өте ауыр тиді. Тіпті неден бастарымызды да білмей дел-сал болдық. Оны сағынып, зарығып жүргеніміз тағы бар. Өмірден озғалы қаншама уақыт өтсе де, оның жарқын бейнесі санамызда, жүрегіміздің төрінде әлі күнге дейін сақтаулы тұр. Оның мейірімді көздері, сұлу ажары сол қалпында көз алдымызда».

Қазақ қашан да қыз баласын қым­бат қазынасына балап, қонақ деп төрін ұсынып, құрметтен әсте кенде қылып көрген емес. Орайы келген осы тұста Қажекеңнің «жеті қазынасын» жеке-жеке таныстырып өтуді жөн деп санадық.

Әуелгісі – Әдемі. Қажекеңнің төлбасы тұңғышы. Бүгінде білікті маман, антына адал болып, дертіне дауа іздеген жанға ем-шипасын жасап, қаншама жылдан бері күн-түнмен санаспай, өзінің емделушілеріне барынша көмектесіп келе жатқан ақ халатты абзал жан. Әдемінің шипагерлік шеберлік өтілі ширек ғасырдан асып барады. Жуырда туған қаласының төрінен ауырып-сырқаған балаларға ауадай қажетті жеке клиникасының есігін айқара ашты.

Текті әулеттің тағы бір қызы – Гүлназ Қажымұқанқызы. Қарша­да­йынан ілім-білімге құш­тар болып өскен Гүлназ өсе келе қаржы саласын таңдады. Біліктілігі жоғары маман қызмет пен ғылымды да қатар алып жүрді. 2009 жылы экономика саласы бойынша кандидаттық диссертациясын қорғады. Бұл күнде Ақтөбе қаласындағы Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе аймақтық университетінде оқытушылық қызметте.

Келесі бұрымдымыз – Беріштің айдай сұлуы Бұлбұлы. Ол әжелері мен анасынан дарыған жан-жақты қасиеттерін мектепте жүріп-ақ дамытты. Жоғары білімді Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе аймақтық университетінде алып, заманға сай ағыл­шын тілінен аудармашы болуға талаптанды. Шұғыл шешім қабылдай білу қабілеті Түркияға қарай жетелеп, отбасымен сонда қоныс аудар­ды.

Апалы-сіңлілілердің арасынан алғаш болып Астанаға қарай бет түзегені Нұргүл Қажымұқанқызы. Таңдаған мамандығы тарих болатын. Ақтөбедегі жоғары оқу орнын бітіргеннен кейін, ұстаздық жолы бас­талды. Тарих ғылымдарының кан­дидаты. 2016 жылдан бастап С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінде Қазақстан тарихы кафедрасында аға оқытушы қызметін атқарып келеді. 

Демеу атасының дара қыз, дана қызы, ол – Гүлдана. Ол Ақтөбе қаласындағы үздік білім ордаларының бірі №32 мектеп гимназиясында оқып жүр­генде-ақ, экономика саласына қызық­ты. Асқақ арман Қазақ ұлттық тех­ни­калық университетінің экономика мамандығына қарай жетелеп, оны 2007 жылы үздік дипломмен тәмамдады. Магистратураға көптің қолы жете бермейтін КИМЭП-ке түсті. Шетелдік оқытушылардан дәріс алып, көптеген тың жоба жасап, мол тәжірибе жинап, MBA магистратурасын аяқтады. Осындай қомақты білім қорымен қаруланған ару бүгінде белгілі банк қызметкері.

Ал Гүлзат пен Гүлшат, ата-ана­сының мейірімі мен махаббатына ерекше бөленген үйдің кенжелері. Ата-анасымен кеңесе келе қыздар екі түрлі ма­мандық таң­да­ды. Гүлзат химиялық инжене­рия ба­ғы­тында «Болашақ» бағдар­ла­ма­сы­мен Ұлыбританияның Бат уни­вер­ситетінде бакалавриатты, кейіннен сол елдегі Лидс университетінде магис­тратураны жалғастырды. Анасының ғалымға деген құлшынысы берілген болар, «Болашақтан» кейін елге оралып Назарбаев университетінде ғылым жолын қуып, қазіргі таңда ғылыми қызметкер болып нанотехнология саласында жаңалықтар ашуға талпынып жүр. Ағылшын тілін мектеп оқушыларына жеңіл үйренуге бағытталған бірнеше кітаптың авторы.

Гүлшат болса, алдымен Алматы қала­сының Қазақ-Британ техни­калық университетінің «Қаржы және есеп» мамандығының бакалавриатын, «Бо­лашақ» бағдар­ла­ма­сымен Ұлыбританияның Бат университетінде магистратурасын жалғастырды. Бүгінде білім саласында сұранысқа ие мұғалім қызметін атқарып жүр.

Жайқала өскен жеті қыз бүгінде өз алдарына жеке-жеке бір-бір отау иелері. Қажекең мен Бибатпа ана­мызға да күйеу балалардың келісті, кере­меттерін таңдап бергенін қара­са­ңызшы...

Жеті қыз жаққан от жан-жа­ғын жылытуға жеткілікті екен деп ой түйдік. Ошақтарыңыздың оты өшпесін, апалы-сіңлілілер!

P.S. Сөзіміз аяқталар тұста ойымызға заманымыздың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезовтің: «Қыз тәрбиелей отырып, ұлтты тәрбиелейміз» деген ұлағатты сөзі оралды. Расында, жалпы қоғамның басты байлығы адам деп есептелсе, парасатты да тәрбиелі қыздар – қоғамның ортаймайтын ең құнды қазынасы болып қай ғасырда да қала береді.