Гендерлік саясат: Әлеуметтік зерттеу нені көрсетті?

Қазақстандық қоғамдық даму инс­титуты елдің гендерлік саясаты­ның ерекшеліктерін ескере отырып, қоғамдық-саяси қызмет саласындағы әйелдер мен ерлердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін іске асырудың тиімді жолдарын анықтау және гендерлік саясат саласындағы проблемалық аспекті­лерді талдау бойынша әлеуметтік зерттеу жүргізген.

– Жаппай сауалдамаға республика­лық маңызы бар 3 қала мен 14 облыстан (са­уалдама жаңа облыстар құрылмай тұрып жасалған болатын) 1200 респон­дент қатысты. Зерттеу 18 және одан үл­кен жастағы азаматтар ара­сында жүргізілді. Бұл ретте бірқа­тар мін­дет алға қойылды. Атап айт­қан­да, ген­дерлік саясат саласындағы шет мем­ле­кет­тердің озық тәжірибесін анықтау, елде гендерлік саясатты іске асы­ру тетіктерін зерттеп, мәселелерді белгі­леу, сондай-ақ гендерлік саясатты жүзе­ге асыруда әйелдер мен қыздардың мүм­кін­діктерін кеңейту бойынша мемлекетте қабылданып жатқан шаралар жан-жақты зерттелді. Бұған қоса сан­дық және сапа­лық әдістерді қолдана оты­рып, әлеу­меттану зерттеуін жүргізіп, прак­тика­лық ұсыныстар әзірленді, – деді Қазақ­стан­дық қоғамдық даму институты бас­­қарма төрағасының орынбасары Әсем Қай­дарова ОКҚ алаңында өткен брифингте.

Жүргізілген зерттеу нәтижесіне орай Әсем Қайдарова елімізде ген­дер­лік құқық, теңдікте әлі де болса айтар­лықтай алшақтық барын айтады.

– Әсіресе бұл саяси және экономи­калық салада көп байқалады. Өйткені біз­дің қоғамда әйелдердің саясатқа қаты­суы ер-азаматтарға қарағанда шектеулі. Ұзақмерзімді келешекте бұл ұлттық адами капиталдың бәсе­кеге қабілеттілігіне әсер етуі мүм­кін. Сондықтан бұл мәселеге баса назар аудару қажет, – деді басқарма төраға­сының орынбасары.

Сондай-ақ әлеуметтік сауалдама елде әйелдердің кәсіпкерлік сала­сындағы белсенділігі төмен екенін көр­сеткен. Шағын орта биз­нес саласында әйелдердің 30%-ы ғана, ал ерлердің 70%-ы жұмыс істейді. Қазақстандық қоғамдық даму инсти­тутының отбасы институтын зерттеу орталығының басшысы Ольга Николаеваның айтуынша, ресми немесе азаматтық некеде тұра­тын әйелдердің шамамен 10%-ы эконо­микалық тұрғыдан жұбайына тәуелді.

– Жаппай сауалдаманың нәтижесіне сәйкес, әйелдердің 47,3%-ы өз ісін ашып, бизнеспен айналысқысы келеді. Өз кәсібін ашуға кедергі келтіретін ең көп таралған себептер ретінде әйел­дер қаржы жетіспеушілігін (64,7%), тәжірибенің, білімнің болмауын (33%), қорқынышты (22,4%) атады, – деді ол. Осы орайда Ольга Николаева әйелдерге арналған тәлімгерлік институтын кеңейтуді, экономикалық қолдаудың қолжетімді шаралары туралы хабардар етуді ұсынды.

Бұған қоса Отбасы институтын зерттеу орталығының басшысы соңғы екі жылда әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау бойынша ІІМ қызметкерлерінің саны екі есеге артқанын айтты. Өткен жылдан бастап зорлық-зомбылық жағ­дайында агрессордың кінәсін дәлелдеу міндеті жәбірленушіге емес, полицияға жүктелген.

– Азаматтардың 5%-дан астамы зор­лық-зомбылыққа ұшыраған, оның ішін­де ерлер де, әйелдер де бар. Ер адам­дар бұл қауіпке негізінен көшеде, ал әйел­дер қоғамдық орындарда және үйде тап болған, бұл тұрмыстық зорлық-зом­­бы­лық мәселесінің өзектілігін көрсе­теді. Бұл ретте азаматтардың үш­тен бірі соңғы екі жылда бұл мәселе бойын­­ша жағдайдың жақсарғанын атап өтті. Бұ­ған мемлекеттік органдардың жұмы­­сы да өз әсерін тигізді, – деді О.Николаева.

Отбасы институтын зерттеу орта­лығының басшысы харасмент мәселесін де сөз етті. «Азаматтардың шамамен 5 пайызы жыныстық бопсалауға ұшы­раған. Мұндай жағдай ерлерге қарағанда әйелдер арасында 10 есе жиі болатынын айта кеткен жөн», деді ол.

Сөз соңында, мамандар елдегі тұрмыстық зорлық-зомбылықты, қуда­лауды, жыныстық қудалауды, әйелдер мен қыздарды некеге тұру мақсатында ұрлауды қалыпты емес жағдайға айнал­дыру үшін осындай құқық бұзушы­лықтарға немқұрайлық танытпау, заң­намаға «жыныстық қудалау» терминін енгізуді ұсынды.