Активтерді қайтару туралы құжат қабылданады

Атап айтқанда, олардың қатарын­да заңсыз сатып алын­ған активтерді мемлекетке қай­тару туралы құжат және төрт ілеспе заң жобасы бар. Осы­лайша, «Прокуратура туралы» Конституциялық заңға, Салық және Әкімшілік кодекстерге, сондай-ақ басқа да заңнамалық актілерге өзгерістер мен толық­тырулар енгізілмек. Бұдан бөлек Ұлттық қордан балаларға төле­нетін төлемдер жөніндегі заң жобасы да алдағы уақы­тта қаралады.

Заңсыз сатып алынған активтерге қатысты заң жобасын жұмысқа алар кезде депутат Ермұрат Бапи құжаттың атауына қатысты пікір білдірді. Оның айтуынша, заң жобасын бұлайша атау Президент берген тапсырмаға сәйкес келмейді.

«Ұсынылып отырған заң жобасының әу баста қойылып отырған тақырыбы ауқымды емес. Мемлекет пен халықтың алдында тұрған активтерді қайтару жөніндегі проблеманы толық қамтымайды. Бұл құжаттың көмегімен тиісті тергеу, заң органдары шетелге, Еуро­паға, батысқа, офшорлық ком­панияларға, трансұлттық ком­панияларға, шетелдік банкі­лерге шығуы керек. Ал заң жобасының тақырыбы – «заң­сыз сатып алынған активтер». Президент Қ.Тоқаевтың 26 қа­рашада Үкіметке заңсыз шыға­рыл­ған активтерді мемлекетке қайтару туралы тапсырма бер­ген еді. Мұнда заңсыз сатып алынған активтер туралы ай­тыл­ған. Қаржы жымқырғандар бәрін заңдастыру үшін сатып алды. Сондықтан заң жобасының тақырыбын ауқымды қылу керек», деді Е.Бапи.

Сондай-ақ жалпы отырыста «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Түркия Республи­касының Үкіметі арасындағы ақпарат алмасуды ұйымдастыру және кедендік бақылау рәсім­дерін оңайлату туралы келісімді ратификациялау туралы» заң жобасы қабылданды.

«Келісім Тараптар мемлекет­терінің аумақтары арасында өткі­зілетін тауарлар мен көлік құралдары бойынша мәлі­мет­терді электрондық алмасу арқы­лы кедендік бақылауды жүр­гізудің тиімділігін арттыру және мерзімдерін қысқарту мақсатында жасалды. Келісімнің ережелеріне сәйкес Тараптардың кеден органдары алдын ала мәлі­меттер алмасуды іске асыруға жауап­ты және тікелей байланыс­тарды жүзеге асыруға уәкілет­тік берілген құзыретті лауазымды адамдардың тізімін айқын­дайды», деді құжат жөнінде баян­дама жасаған Премьер-министрдің орынбасары – Қаржы министрі Ерұлан Жамаубаев.

Ведомство басшысының айтуынша, келісім арқылы ақпарат алмасудың Техникалық шарттарын әзірлейді және қанатқақты жобаны іске асыру көзделген. Осылайша, Тараптардың кеден органдары мәліметтермен тұрақты негізде алмаса бастайды.

«Жалпы, Келісім жобасы Тараптар арасындағы кедендік рәсімдерді жеңілдетуге және оңтайландыруға бағытталған. Аталған Келісімді ратификациялау еліміз үшін теріс әлеуметтік-экономикалық және құқықтық салдарларға әкеп соқтырмайды және республикалық бюджеттен қаражат бөлуді талап етпейді», деді Е.Жамаубаев.

Бұдан кейін депутаттар тиісті мемлекеттік мекемелер басшы­ларына сауалдарын жол­дады. Мархабат Жайымбетов Арал теңі­зінің мәселесін көтерді. Оның айтуынша, қазіргі таңда Кіші Арал теңізінің тартылуы өңір ха­лқын қатты алаңдатып отыр.

«Өкінішке қарай, соңғы 12 жыл ішінде теңіз көлемі 8,5 млрд текше метрге азайған. Яғни үштен бірінен айырылды. Суы қашқан теңіздің орнынан көтерілген тұздар бүкіл Орталық Азия елдеріне зиянын тигізетін экологиялық апатқа айналды. Салдарынан, судың тұздылығы 8-ден 13 грамм/литрге көбейген. Ал егер судың тұздылығы 15 грамм/литрге жетсе, балықтар жаппай қырыла бастайды.

2020-2021 жылдары Арал ауданының аумағында қуаңшы­лық белең алып, 95 пайыз жа­йы­л­ымға шөп шықпай, жа­уын-шашын мүлдем болмаған. Оның үстіне, теңізге Сырдария өзені арқылы құятын су көлемі күрт азайып, Қамыстыбас, Ақ­шатау көлдер жүйесі мен Кіші Арал теңізі жағалаудан 1,5 км тартылып кеткен», деді М.Жайымбетов.

Депутат келтірген деректерге сүйенсек, теңіздің тартылуы салдарынан 3 мыңға жуық балықшы күнделікті нәпақасынан айырылып, 9 балық өңдеу зауыты және 14 шағын цехтің уақытша тоқтап қалу қауіпі бар. Теңізге жыл сайын кемінде 3 млрд текше метр су құйылуы қажет. Алайда теңізге су жеткізу, әсі­ре­се вегетациялық кезеңде қал­дық принципі бойынша жүзеге асырылып келеді.

«Мақсат – Өзбекстан, Қырғыз­стан, Тәжік­стан мем­ле­кет­­терімен вегета­циялық ке­зең­де теңізге бөлек су ли­митін белгілеу жөнін­де және Фар­хад су торабынан төмен­ге сани­тарлық су жіберу мәсе­лесі бо­йынша келіссөздер жүр­гі­зіп, ынты­мақтастықты ұзақ жыл­дарға жоспарлауға қол жет­кізу. Мемлекетаралық келісімді «кепілдендірілген келісім» статусын беруге атсалысу. Себебі Арал теңізіне бөлінген ли­мит­тің сақталуын және орын­да­луын бақылап отырған еш­қан­дай орган жоқ деуге де бо­ла­ды. «Қараөзек» арнасының бо­йын­дағы көлдер жүйесінде 1 млрд­ текше метрге жуық қысқы-көктемгі тасқын суды жинақ­тау мүмкіндігі бар. Ол үшін Қараөзек арнасының бойындағы 3 су тоспаны қалпына келтіру маңызды. «Өңірлік дамыту және Арал теңізінің солтүстік бөлігін қалпына келтіру» жобасына Дүниежүзілік Банктің қайтарымсыз гранты есебінен Кіші Арал теңізінің аумағын ұлғайтудың нұсқалары бойынша тиімді шешімдерді жасап, жобаны жалғастыру мақсатында уәкілетті органдар тиісті шаралар қабылдаған жөн», деді М.Жайымбетов.

Мұқаш Ескендіров Пре­мьер-министрдің бірінші орын­­басары Роман Склярға Жам­был облысының Жуалы ауданындағы Б.Момышұлы ауылы тұр­ғындарының теміржол ар­қылы өтуіне қауіпсіз жағдай жа­сауды ұсынды. Оның айтуын­ша, кейінгі уақытта теміржол өткелдерінде апат көбе­йіп кеткен. Депутат Бауыржан Момышұлы ауылын екіге бөліп тұрған теміржол көпірінде де дәл осындай қауіп бар екенін алға тартты.

«Жолдың бұл учаскесінде автокөлік ағыны жылына 8100-ге жетіп, теміржолдың екі жағында да көлік кептелісі жиі болады. Аудандық полиция бөлімінің берген ақпаратына сәйкес тек соңғы 3 жылда өткел маңында 12 жол-көлік оқиғасы тіркеліп, 3 адам қаза тапса, 7 адам әртүрлі дәрежедегі дене жарақатын алған», деді М.Ескендіров.

Осыған байланысты депутат көпірге күрделі жөндеу өткізудің қажет екенін жеткізді. Сондай-ақ теміржол көпірін реттеудің басқа оңтайлы әрі көп шығынды қажет етпейтін жолын іздеу заман талабы деп атап көрсетті.

Нұрлан Әуесбаев Семей ядролық сынақ полигонынан зар­дап шеккен азаматтарды әлеу­меттік қорғаудың проблемалық мәселелерін көтерді.

«Өкінішке қарай, ел аумағын­дағы полигон қызметінен зардап шеккендердің саны туралы әлі нақты дерек жоқ. Түрлі ақпа­раттар бойынша 1,5 миллионнан астам адам зардап шеккен. Полигонға жақын орналасқан елді мекендердің тұрғындары әлі де радиациядан туындаған аурулардан зардап шегеді, сәулеленудің салдары олардың ұрпағына әсер етіп отыр. Заңға сәйкес зардап шеккен азаматтарға біржолғы ақшалай өтемақы төленеді, оның мөлшері аймаққа байланысты жеке айқындалады және 1949-1965 жылдар аралығында тұрған әрбір жылы үшін ең жоғары 18 мың теңгені құрайды. Сондай-ақ радиациялық тәуе­кел аумақтарында тұратын халықтың қосымша еңбекақыға және жыл сайынғы қосымша ақылы демалысқа құқығы бар. Бұл ретте аталған жеңілдіктер тек Семей өңірінде ғана қолда­нылады», деді Н.Әуесбаев.

Депутат әлеуметтік қолдау шараларын жетілдіру бойынша нақты ұсыныстар әзірлеуді, ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтарды персоналды есепке алудың маңызына тоқталды. Сондай-ақ ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтардың санаттарын айқындау өлшем­шарттарын қайта қарау мәселе­сін қарастыруды ұсынды.